Ανέντιμοι, αλλά χρήσιμοι

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Tου Κωστα Λεονταριδη

Τα κοινωνικά κατάστιχα είναι γεμάτα από ιστορίες αμαρτίας δημοσίων προσώπων, αλλά και μυθεύματα, εξωραϊσμούς και αγιοποιήσεις. 

Ωστόσο, σαφής μέθοδος που να πιστοποιεί εκ των προτέρων την ηθική υπόσταση και τον βαθμό εντιμότητας ατόμων που μετέχουν ενεργά στα κοινά, αποφασίζοντας για τη ζωή μας, δεν έχει εφευρεθεί. Ετσι, τα συμπεράσματα ημών των καλοπροαίρετων βασίζονται σε όσα ακούμε-διαβάζουμε από ’δω και από ’κει, στην εμπειρική παρατήρηση και στο ένστικτό μας. Ακόμα παραπέρα, μπορεί να διαφωνείς με τις απόψεις και την κοσμοθεωρία κάποιου, αλλά να πείθεσαι από αυτό που εκπέμπει, την ευκρίνεια των λόγων του, τη σοβαρότητα και τη συνέπειά του. Αντιθέτως, τα λεγόμενα ενός τρίτου μπορεί να ταυτίζονται με τις απόψεις σου, αλλά να διακρίνεις σε αυτόν στοιχεία εχθρικά στο αξιακό σου πρόταγμα.

Εδώ υπεισέρχεται ως καταλύτης, ο παράγοντας «ποιος μας είναι πιο χρήσιμος;». Τασσόμαστε στο πλευρό ενός ανήθικου που εξυπηρετεί σκοπούς και συμφέροντά μας ή συμμαχούμε με τον φερόμενο ακέραιο, με αμφίβολα όμως αποτελέσματα για το ατομικό μας καλό; 

 Σε αυτό το δίλημμα σκοντάφτουμε συχνά για υποθέσεις και εκκρεμότητες του δημόσιου βίου αλλά και της καθημερινής ιδιωτικής μας τριβής.

Την έξωθεν εικόνα μας, λίγο-πολύ τη φιλοτεχνούμε όλοι - είναι κάτι σαν ζωτική ανάγκη. «Επώνυμοι» κι «ανώνυμοι», ισχυροί και ευάλωτοι, πλούσιοι και φτωχοί, συναποδεχόμαστε ένα άτυπο αλλά διαχρονικά ενεργό «κατά συνθήκην» κοινωνικό συμβόλαιο. Το κατά πόσον πείθουμε τον περίγυρο εξαρτάται από την προσωπική δεξιοτεχνία του καθενός να κουκουλώνει ελαττώματα, να διαφημίζει προτερήματα και από την ικανότητα να κρατά μακριά από επίμονα βλέμματα και κακές γλώσσες, το σημάδι στην αχίλλειο πτέρνα που όλοι φέρουμε. Είναι αυτονόητο ότι οι θεατρινισμοί έχουν την τιμητική τους σε αυτόν τον αγώνα, είτε δίνεται για κυριαρχία, είτε για επιβίωση, είτε για την υστεροφημία (οι ελάχιστοι υπεράνω αυτών γράφουν τη δική τους ιστορία.)

Και αυτό δεν ισχύει μόνο στην πολιτική αρένα. Ας μην ξεχνάμε ότι και σε μικροκλίμακα, οι ασκήσεις ισορροπίας -σε επίπεδο φιλίας, συναδελφικότητας, γειτονίας κ.λπ. - επιβάλλουν γραφικούς κώδικες συμπεριφοράς, προσποιήσεις και μικρότητες. Ο «γυναικάς», ο «ξερόλας», ο «τσιφούτης», ο «τρακαδόρος», ο «ρουφιάνος», η «τεμπελαρία», ο «παρλαπίπας», μετέχουν στο ίδιο γαϊτανάκι με τους επικριτές τους, ως ισότιμα μέλη, χωρίς οι ίδιοι να έχουν ακούσει επισήμως το παραμικρό για τις ανακυκλούμενες πισώπλατες ρετσινιές.

Ο θρυμματισμός της βιτρίνας ισχυρών προσώπων, εντός και εκτός συνόρων, η αποδόμηση και η θεσμική διαπόμπευσή τους, είναι ερεθιστικό λαϊκό θέαμα, αλλά δεν απαλείφει μια πικρότατη αλήθεια. Οταν είσαι εξαρτώμενος από τον καίσαρα και τους πραιτωριανούς του, κατά κανόνα δεν αναζητείς χρηστότητα. Για το συμφέρον σου αγωνιάς.