Γράφει ο ΘΑΝΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ
Καθηγητής ΕΜΠ, πολεοδόμος, συγκοινωνιολόγος
Επροσωπώντας τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας της ΣΑΤΜ του Εθνικού
Μετσόβιου Πολυτεχνείου παραθέτω μερικές σκέψεις όχι ως προς αυτούς που
είτε από αμέλεια είτε από εγκληματική πράξη βάζουν πυρκαγιές, αλλά ως
προς όλους εμάς που είμαστε υπεύθυνοι για το πλαίσιο της καταστροφής.
• Μάθημα πολεοδομίας: Το πώς χτίζουμε, το πώς οργανώνουμε και το πώς
ζούμε στον χώρο έχει μεγάλη σχέση και με την ασφάλειά μας. Μια περιοχή
κατοικίας στο κέντρο, ή στα προάστια, μπορεί να σε παγιδέψει. Η σχέση
του Ελληνα με την πολεοδομία είναι σχέση άγνοιας, αδιαφορίας και
αντιπαλότητας. Το ιδιωτικό συμφέρον προέχει του δημόσιου. Οι
περισσότεροι συμφωνούν ως προς αυτό, και έτσι δεν υπάρχουν αντιδράσεις,
όλα προχωρούν «κανονικά» με όλους συμμέτοχους στην οικοδόμηση αυτού που
νομίζουμε στην Ελλάδα ότι είναι πόλη. Αντιλαμβανόμαστε την πολεοδομία,
όχι ως εκ των προτέρων σχεδιασμό, για την εξισορρόπηση στον χώρο
δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά μόνο ως διορθωτικές εκ των
υστέρων παρεμβάσεις της πολιτείας σε αποδεκτές ως δεδομένες καταστάσεις,
ανεξάρτητα αν έχουν προκληθεί, όπως είναι το συνηθέστερο, από
αυθαίρετες και αρνητικές για το κοινό καλό πρωτοβουλίες. Προφανώς, χωρίς
εκ των προτέρων σχεδιασμό σε ελεύθερα τοπία, δεν έχουν προκύψει πόλεις,
δηλαδή οργάνωση του χώρου με σωστές αναλογίες του ανοικτού με το
κλειστό, του ιδιωτικού με το δημόσιο, με δημόσιους χώρους – πνεύμονες
που να δίνουν ανάσες, με οδικό δίκτυο σωστού προσανατολισμού, επαρκούς
πλάτους και αναγνώσιμο, με υποδομές και με σωστή προσαρμογή στο ανάγλυφο
και στο φυσικό τοπίο, λαμβάνοντας υπόψη τις αντοχές του. Στην Ελλάδα
χτίσαμε στα βουνά, στα δάση, στους λόφους, σχεδόν μπήκαμε στη θάλασσα.
Χτίσαμε εννοείται χωρίς σχέδιο που θα εξασφάλιζε μια λογική και
ανεμπόδιστη άρθρωση με τις γειτονικές περιοχές.
Κατά
κανόνα, τα δέντρα κόπηκαν. Οπου σε σπάνιες περιπτώσεις το πορτοφόλι
επέτρεπε να κρατηθούν αποσπάσματα του δάσους γύρω από τα σπίτια, πέσαμε
στην παγίδα. Μάτι, Μαραθώνας, Κινέτα, Ραφήνα κ.λπ. Δεδομένου ότι η
βλάστηση είναι εύφλεκτη, και όταν είναι συνεχής, μεταφέρει τη φωτιά,
χρειάζονται σε τέτοιες περιπτώσεις πολύ προσεκτικά μέτρα, αυστηροί
κανόνες πολεοδόμησης, όροι δόμησης και χρήσης κατάλληλων κατασκευαστικών
υλικών, που θα προβλέπουν διακοπές της συνέχειας της βλάστησης,
ανθεκτικότητα απέναντι στη φωτιά και για έκτακτες ανάγκες διαφυγές,
ασφαλείς τόπους συγκέντρωσης του πληθυσμού, κ.ά. Είναι μακριά από τη
νοοτροπία του Ελληνα και δεν αρέσουν τα παραπάνω.
• Μάθημα κοινωνικής οργάνωσης: Οταν λόγω χρεοκοπίας δεν υπάρχουν
χρήματα για περισσότερα πυροσβεστικά ελικόπτερα και αεροπλάνα, ο ρόλος
της κοινωνικής οργάνωσης γίνεται ακόμη πιο σημαντικός. Αν και το κόστος
είναι πολύ μικρό για μερικά σεμινάρια ενημέρωσης, συντονισμού και
κατανομής ρόλων για κάθε κάτοικο, σπάνια κάτι τέτοιο οργανώθηκε. Με αυτά
ο καθένας θα μάθαινε τι να κάνει για να προφυλάξει τον εαυτό του αλλά
και για να βοηθήσει στην κοινή προσπάθεια σε μια δύσκολη στιγμή. Ολοι
μαζί κάτι μπορούν. Παραδείγματα κοινωνικής οργάνωσης και κινητοποίησης
απέναντι σε προβλήματα της κοινότητας υπάρχουν πολλά, από διάφορες
χώρες, ακόμη και από εκείνες που οι κάτοικοί τους θεωρούμε ότι είναι
ακραία ατομιστές. Σημειώνεται ότι για τέτοιες καμπάνιες ενημέρωσης,
ευαισθητοποίησης και κοινωνικής οργάνωσης, επισπεύδουσα δεν μπορεί να
είναι άλλη από την πολιτεία: υπουργεία, περιφέρειες, δήμοι, πανεπιστήμια
κ.λπ. Εκείνο που πολύ δύσκολα αντιμετωπίζεται είναι η νοοτροπία άρνησης
των κατοίκων στο να προετοιμάζονται απέναντι σε ενδεχόμενες έκτακτες
καταστάσεις.
• Μάθημα πρόληψης:
Τώρα είναι πολύ αργά. Την Ελλάδα που ξέραμε, στο
μεγαλύτερο μέρος της την καταστρέψαμε. Αν και ο τόπος έζησε πολλές
καταστροφές, καμία δεν έγινε μάθημα. Αντίθετα, επαναλαμβάνουμε κάθε
φορά, αμέσως μετά, τα ίδια λάθη. Νομιμοποιούμε τα αυθαίρετα,
νομιμοποιούμε δηλαδή τις παγίδες… και έχει ο Θεός. Βολεύει γιατί έτσι κι
αλλιώς, ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος (ποιος είναι αθώος;) ζητεί ευθύνες
για τα εγκλήματα. Οπου να ’ναι θα τελειώσουμε οριστικά με τα δάση και
έτσι τέλος και οι πυρκαγιές. Ομως μας περιμένουν αναπόφευκτα κάποιες
άλλες περιπέτειες, πολύ πιο οδυνηρές. Είναι οι σεισμοί. Αποτελούν
προαναγγελθείσες τραγωδίες που, αν και το γνωρίζουμε, επιμένουμε να
σφυρίζουμε αδιάφορα. Στις «πόλεις», ούτε δρόμοι διαφυγής υπάρχουν, ούτε
χώροι συγκέντρωσης, ούτε ξέρουμε τι να κάνουμε όταν συμβεί κάτι. Πόλεις
παγίδες, γιατί ως κοινωνία συμφωνήσαμε να χτίσουμε τα πάντα ακόμη και
επιφάνειες αναγκαίες για δημόσιους χώρους που όλοι χρειαζόμαστε. Ως προς
την πολιτεία, φροντίσαμε να είναι ανύπαρκτη. Δεν θέλουμε πολιτικούς
ικανούς να εγκαθιστούν συνθήκες λογικής και νομιμότητας. Το κριτήριο
ψήφου είναι να βγαίνουν αυτοί που δεν θα ενοχλούν. Εκλέγονται λοιπόν
εκείνοι που υπόσχονται όσα οι ψηφοφόροι θέλουν να ακούν, εκείνοι που
ούτε διανοούνται να κάνουν μια προσπάθεια να ανασύρουν την κοινωνία από
το τέλμα. Πόλεις άρρωστες, πόλεις ακυβέρνητες, πόλεις με αβέβαιο αύριο,
πόλεις με κατοίκους ανέτοιμους να συντονιστούν, να συνεργαστούν, μήπως
και προλάβουν κάτι να γλιτώσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου