Σύμφωνα με μια καινούρια έρευνα της Gallup στις
ΗΠΑ, το 60% των αμερικανών πολιτών σήμερα είναι υπέρ των γάμων των
ομοφυλοφίλων, Συγκεκριμένα, πιστεύουν ότι οι γάμοι των ομοφυλοφίλων
“πρέπει να προστατεύονται νομικά ακριβώς όπως οι γάμοι ετεροφυλοφίλων”
-έτσι τέθηκε το ερώτημα.
Είναι το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει εμφανιστεί από τότε που η εταιρεία άρχισε να μετρά τη στάση της αμερικανικής κοινής γνώμης πάνω σ’ αυτό το θέμα, το μακρινό 1996.
Τότε οι απαντήσεις ήταν πάρα πολύ διαφορετικές: Είκοσι χρόνια πριν μόνο το 27% των πολιτών ήταν υπέρ των γάμων ομοφυλοφίλων.
Τι συνέβη και άλλαξε γνώμη τόσο θεαματικά μια ολόκληρη κοινωνία -και, δη, μια κατά κανόνα πουριτανική και σχετικά θρησκόληπτη κοινωνία, για τα δυτικά δεδομένα- σε ένα συγκεκριμένο θέμα μέσα σε λιγότερο από μία γενιά;
Τίποτε δεν συνέβη. Απλά η ιδέα ωρίμασε, και από τη στιγμή εκείνη η αλλαγή ήταν ιλλιγγιώδης, εξαπλώθηκε στην κοινωνία με θεαματική ταχύτητα, κυριαρχώντας πρώτα στις μικρές ηλικίες, και μετά αρκετά γρήγορα και στις μεγαλύτερες (πλέον και η πλειοψηφία των αμερικανών ηλικίας 50-64 είναι υπέρ των γάμων ομοφυλοφίλων).
Αυτή είναι μια συναρπαστική ιδιότητα που φέρουν μερικές ιδέες: Να γεννιούνται, να εξαπλώνονται, να ανατρέπουν ολοκληρωτικά άλλες, που ήταν κυρίαρχες για δεκαετίες ή και για αιώνες πριν, και να μετατρέπονται σε κοινά αποδεκτές αλήθειες μέσα σε λίγα χρόνια.
Είναι αυτό που λέει εκείνη η ατάκα του Ουγκό, η τόσο πολυφορεμένη.
Σκεφτείτε ας πούμε μερικές ιδέες που είχαν καθολική και οικουμενική αποδοχή για μεγάλες περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας, οι οποίες κάποια στιγμή ανατράπηκαν, κι από εκείνη τη στιγμή και έπειτα μετατράπηκαν σε πρωτόγονες, ξεπερασμένες, αδιανόητες.
Η δουλεία για εμάς είναι μια ιδέα αποκρουστική, αλλά για πολλούς αιώνες στις περισσότερες κοινωνίες του πλανήτη θεωρείτο φυσιολογική πραγματικότητα και αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας. Άνθρωποι μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν προϊόντα προς αγοραπωλησία. Ήταν αποδεκτό. Ξαφνικά, όμως, μετά από χιλιετίες ιστορίας, γύρω στο 1810, άρχισε να κυκλοφορεί ευρύτατα η ιδέα ότι η δουλεία είναι κακό πράγμα. Μέσα στα επόμενα περίπου 50 χρόνια καταργήθηκε στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ανατρέποντας οικονομίες και καθεστώτα ενίοτε, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις με την καθολική κυριαρχία του αναπόφευκτου.
Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολυάριθμα.
Η ιδέα ότι οι γυναίκες μπορούν να ψηφίζουν σε εκλογές και να εκλέγονται κιόλας ήταν αδιανόητη στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Η ίδια η ιδέα της δημοκρατίας είχε εξαφανιστεί από τον πλανήτη για χιλιετίες. Τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα ολόκληρων τμημάτων πληθυσμών (μαύροι, μετανάστες, εργάτες) θεωρούνταν αδιανόητα, μέχρι που έπαψαν να είναι αδιανόητα και έγιναν αυτονόητα.
Τα ενδιαφέροντα ερωτήματα που τίθενται τώρα είναι δύο:
Ποιες άλλες από τις ιδέες που κυριαρχούν σήμερα θα ανατραπούν στον κοντινό μέλλον για πάντα;
Και
Κατά πόσο εμείς, εδώ, στη δικιά μας μικροκοινωνία, θα αφουγκραζόμαστε και θα υιοθετούμε αυτές τις αλλαγές;
Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς, η Ελλάδα συνήθως ήταν ανάμεσα στις πιο προοδευτικές χώρες του κόσμου σε αυτά τα θέματα. Μόλις ερχόταν η ώρα μιας ιδέας, η χώρα μας την υιοθετούσε σχετικά γρήγορα.
Δεν είχε ποτέ δουλεία (η αρχαιότητα δε μετράει), την κατάργησε με το που έγινε ελεύθερο κράτος, σαράντα χρόνια πριν από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ελληνίδες ψήφιζαν σε τοπικές εκλογές από το 1930 (οι εγγράματες) και σε βουλευτικές εκλογές από το 1952 (όλες), δεκαεννέα χρόνια ολόκληρα πριν αποκτήσουν το ίδιο δικαίωμα οι Ελβετίδες. Αν και είμαστε μια χώρα με ισχυρά ανατολίτικα και οπισθοδρομικά στοιχεία, πάντα τοποθετούσαμε τον εαυτό μας στη Δύση και στην πρόοδο, και όχι μόνο με τα λόγια.
Το αν θα συνεχίσουμε να κάνουμε το ίδιο απομένει να το δούμε. Η αλήθεια είναι ότι μια χώρα σε βαθιά οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση δεν είναι και στην καλύτερη κατάσταση για να παρακολουθεί ιδέες και να υιοθετεί τάσεις -έχει άλλες προτεραιότητες. Καθώς ολοένα και περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου επεκτείνουν τα νομικά δικαιώματα των ζευγαριών και στα ομόφυλα ζευγάρια, ας πούμε, εμείς ακόμα καθυστερούμε, και σε πολιτικό και ενδεχομένως και σε κοινωνικό επίπεδο.
Τι άλλο θα γίνει, όμως;
Ποια από τα στοιχεία της σημερινής πραγματικότητας θα μοιάζει κωμικά ξεπερασμένο και αρχαίο στον κόσμο του 2050;
Είναι μια ενδιαφέρουσα άσκηση.
Η δομή της οικογένειας ως κυρίαρχη μονάδα των κοινωνιών μπορεί να είναι μια τέτοια ιδέα, που θα αντικατασταθεί από κάποια άλλη. Ή η ιδέα της καθολικής εργασίας, σε έναν κόσμο στον οποίο ολοένα και περισσότερο έργο -και πλούτος- θα παράγεται από τις μηχανές. Ή η ιδέα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που, χάρη στην τεχνολογία, θα μπορούσε δυνητικά να αντικατασταθεί από μορφές ευέλικτης άμεσης δημοκρατίας. Ή η ιδέα ότι υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο που δεν έχουν τα βασικά για την επιβίωση, χωρίς καμία υποδομή που να τους υποστηρίζει.
Η ίδια η δομή και η μορφή των κοινωνιών σε έναν κόσμο που πλουτίζει και όσο πλουτίζει γερνά, αναπόφευκτα θα αλλάξει με ραγδαίους τρόπους, πολλούς από τους οποίους δεν μπορούμε να μαντέψουμε καν.
Η ανησυχία μου εδώ είναι:
Μήπως οι φωνές της οπισθοδρόμησης και της συντήρησης, που πάντα σε περιόδους κρίσης ακούγονται πιο τσιριχτά απ’ όλες, και που σήμερα κυριαρχούν, εμποδίσουν την Ελλάδα να συνεχίσει να εξελίσσεται μαζί με -ή και γρηγορότερα από- τις προηγμένες κοινωνίες του πλανήτη, όπως έκανε με αξιοθαύμαστη (και κάπως αναπάντεχη) συνέπεια ως τώρα.
Μπορεί ο κόσμος να αλλάζει ραγδαία, κι εμείς να ξεμείνουμε σε μια τριτοκοσμική ακρούλα, όπου θα συζητάμε φωνάζοντας για το αν θα πρέπει να υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια και θα προσκυνάμε ευλαβικά τεμαχισμένα πτώματα αγίων.
Είναι το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει εμφανιστεί από τότε που η εταιρεία άρχισε να μετρά τη στάση της αμερικανικής κοινής γνώμης πάνω σ’ αυτό το θέμα, το μακρινό 1996.
Τότε οι απαντήσεις ήταν πάρα πολύ διαφορετικές: Είκοσι χρόνια πριν μόνο το 27% των πολιτών ήταν υπέρ των γάμων ομοφυλοφίλων.
Τι συνέβη και άλλαξε γνώμη τόσο θεαματικά μια ολόκληρη κοινωνία -και, δη, μια κατά κανόνα πουριτανική και σχετικά θρησκόληπτη κοινωνία, για τα δυτικά δεδομένα- σε ένα συγκεκριμένο θέμα μέσα σε λιγότερο από μία γενιά;
Τίποτε δεν συνέβη. Απλά η ιδέα ωρίμασε, και από τη στιγμή εκείνη η αλλαγή ήταν ιλλιγγιώδης, εξαπλώθηκε στην κοινωνία με θεαματική ταχύτητα, κυριαρχώντας πρώτα στις μικρές ηλικίες, και μετά αρκετά γρήγορα και στις μεγαλύτερες (πλέον και η πλειοψηφία των αμερικανών ηλικίας 50-64 είναι υπέρ των γάμων ομοφυλοφίλων).
Αυτή είναι μια συναρπαστική ιδιότητα που φέρουν μερικές ιδέες: Να γεννιούνται, να εξαπλώνονται, να ανατρέπουν ολοκληρωτικά άλλες, που ήταν κυρίαρχες για δεκαετίες ή και για αιώνες πριν, και να μετατρέπονται σε κοινά αποδεκτές αλήθειες μέσα σε λίγα χρόνια.
Είναι αυτό που λέει εκείνη η ατάκα του Ουγκό, η τόσο πολυφορεμένη.
Σκεφτείτε ας πούμε μερικές ιδέες που είχαν καθολική και οικουμενική αποδοχή για μεγάλες περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας, οι οποίες κάποια στιγμή ανατράπηκαν, κι από εκείνη τη στιγμή και έπειτα μετατράπηκαν σε πρωτόγονες, ξεπερασμένες, αδιανόητες.
Η δουλεία για εμάς είναι μια ιδέα αποκρουστική, αλλά για πολλούς αιώνες στις περισσότερες κοινωνίες του πλανήτη θεωρείτο φυσιολογική πραγματικότητα και αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας. Άνθρωποι μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν προϊόντα προς αγοραπωλησία. Ήταν αποδεκτό. Ξαφνικά, όμως, μετά από χιλιετίες ιστορίας, γύρω στο 1810, άρχισε να κυκλοφορεί ευρύτατα η ιδέα ότι η δουλεία είναι κακό πράγμα. Μέσα στα επόμενα περίπου 50 χρόνια καταργήθηκε στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ανατρέποντας οικονομίες και καθεστώτα ενίοτε, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις με την καθολική κυριαρχία του αναπόφευκτου.
Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολυάριθμα.
Η ιδέα ότι οι γυναίκες μπορούν να ψηφίζουν σε εκλογές και να εκλέγονται κιόλας ήταν αδιανόητη στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Η ίδια η ιδέα της δημοκρατίας είχε εξαφανιστεί από τον πλανήτη για χιλιετίες. Τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα ολόκληρων τμημάτων πληθυσμών (μαύροι, μετανάστες, εργάτες) θεωρούνταν αδιανόητα, μέχρι που έπαψαν να είναι αδιανόητα και έγιναν αυτονόητα.
Τα ενδιαφέροντα ερωτήματα που τίθενται τώρα είναι δύο:
Ποιες άλλες από τις ιδέες που κυριαρχούν σήμερα θα ανατραπούν στον κοντινό μέλλον για πάντα;
Και
Κατά πόσο εμείς, εδώ, στη δικιά μας μικροκοινωνία, θα αφουγκραζόμαστε και θα υιοθετούμε αυτές τις αλλαγές;
Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς, η Ελλάδα συνήθως ήταν ανάμεσα στις πιο προοδευτικές χώρες του κόσμου σε αυτά τα θέματα. Μόλις ερχόταν η ώρα μιας ιδέας, η χώρα μας την υιοθετούσε σχετικά γρήγορα.
Δεν είχε ποτέ δουλεία (η αρχαιότητα δε μετράει), την κατάργησε με το που έγινε ελεύθερο κράτος, σαράντα χρόνια πριν από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ελληνίδες ψήφιζαν σε τοπικές εκλογές από το 1930 (οι εγγράματες) και σε βουλευτικές εκλογές από το 1952 (όλες), δεκαεννέα χρόνια ολόκληρα πριν αποκτήσουν το ίδιο δικαίωμα οι Ελβετίδες. Αν και είμαστε μια χώρα με ισχυρά ανατολίτικα και οπισθοδρομικά στοιχεία, πάντα τοποθετούσαμε τον εαυτό μας στη Δύση και στην πρόοδο, και όχι μόνο με τα λόγια.
Το αν θα συνεχίσουμε να κάνουμε το ίδιο απομένει να το δούμε. Η αλήθεια είναι ότι μια χώρα σε βαθιά οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση δεν είναι και στην καλύτερη κατάσταση για να παρακολουθεί ιδέες και να υιοθετεί τάσεις -έχει άλλες προτεραιότητες. Καθώς ολοένα και περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου επεκτείνουν τα νομικά δικαιώματα των ζευγαριών και στα ομόφυλα ζευγάρια, ας πούμε, εμείς ακόμα καθυστερούμε, και σε πολιτικό και ενδεχομένως και σε κοινωνικό επίπεδο.
Τι άλλο θα γίνει, όμως;
Ποια από τα στοιχεία της σημερινής πραγματικότητας θα μοιάζει κωμικά ξεπερασμένο και αρχαίο στον κόσμο του 2050;
Είναι μια ενδιαφέρουσα άσκηση.
Η δομή της οικογένειας ως κυρίαρχη μονάδα των κοινωνιών μπορεί να είναι μια τέτοια ιδέα, που θα αντικατασταθεί από κάποια άλλη. Ή η ιδέα της καθολικής εργασίας, σε έναν κόσμο στον οποίο ολοένα και περισσότερο έργο -και πλούτος- θα παράγεται από τις μηχανές. Ή η ιδέα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που, χάρη στην τεχνολογία, θα μπορούσε δυνητικά να αντικατασταθεί από μορφές ευέλικτης άμεσης δημοκρατίας. Ή η ιδέα ότι υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο που δεν έχουν τα βασικά για την επιβίωση, χωρίς καμία υποδομή που να τους υποστηρίζει.
Η ίδια η δομή και η μορφή των κοινωνιών σε έναν κόσμο που πλουτίζει και όσο πλουτίζει γερνά, αναπόφευκτα θα αλλάξει με ραγδαίους τρόπους, πολλούς από τους οποίους δεν μπορούμε να μαντέψουμε καν.
Η ανησυχία μου εδώ είναι:
Μήπως οι φωνές της οπισθοδρόμησης και της συντήρησης, που πάντα σε περιόδους κρίσης ακούγονται πιο τσιριχτά απ’ όλες, και που σήμερα κυριαρχούν, εμποδίσουν την Ελλάδα να συνεχίσει να εξελίσσεται μαζί με -ή και γρηγορότερα από- τις προηγμένες κοινωνίες του πλανήτη, όπως έκανε με αξιοθαύμαστη (και κάπως αναπάντεχη) συνέπεια ως τώρα.
Μπορεί ο κόσμος να αλλάζει ραγδαία, κι εμείς να ξεμείνουμε σε μια τριτοκοσμική ακρούλα, όπου θα συζητάμε φωνάζοντας για το αν θα πρέπει να υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια και θα προσκυνάμε ευλαβικά τεμαχισμένα πτώματα αγίων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου