ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Του ΚΩΣΤΑ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΗ
Ένα από τα πιο γνωστά ιστορικά παίγνια
(Γιάνη...) υποθέτει ότι οι ναζί νίκησαν στον δεύτερο μεγάλο πόλεμο. Η
Ρωσία ηττήθηκε, οι σύμμαχοι πνίγηκαν στη Νορμανδία και ο Χίτλερ απεβίωσε
σε βαθιά γεράματα μέσα στην Καγκελαρία.
Πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος;
Το παιχνίδι είναι γοητευτικό επειδή από το κέντρο του μπορείς να χαράξεις άπειρες εκδοχές με προορισμό το άπειρο.
Αντίστοιχα μπορείτε να ρωτήσετε τι θα είχε συμβεί αν ο Ναπολέων νικούσε στη μάχη του Βατερλό.
Ακόμα πιο κοντά σε μας: πώς θα ήταν τα πράγματα αν στη Γιάλτα μας είχαν μεταφέρει στην άλλη πλευρά του χαρτιού;
Και πιο στενά: τι θα γινόταν αν ήταν άλλος ο νικητής του ελληνικού εμφυλίου;
Όμως η ιστορία δεν γράφεται από υποθέσεις. Η ιστορία είναι ο ναός της ατράνταχτης βεβαιότητας. Άλλωστε τις περισσότερες φορές αυτά τα παίγνια έχουν περισσότερο γούστο, παρά ουσία.
Τώρα, όμως, σκεφτείτε αυτήν την υπόθεση: τι θα συνέβαινε αν ο Αλέξης Τσίπρας αποφάσιζε να παραμείνει «συνεπής στους αγώνες της Αριστεράς και να αρπάξει την ιστορική ευκαιρία που χάθηκε τον Δεκέμβρη του '44»;
Κοινώς, τι θα γινόταν αν ο Τσίπρας άκουγε τον Λαφαζάνη; Αν έφευγε από τη σύνοδο κορυφής, βαδίζοντας στους δρόμους που έβλεπε στους τοίχους της πρώτης νιότης του. Αν, όντως, πίστευε ότι ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός, ο δρόμος των κινημάτων, της αλληλεγγύης, της Βενεζούέλας και του Εκουαδόρ.
Εδώ, βέβαια, παρεμβαίνει η λογική και υποβάλλει μία ένσταση: είναι δυνατόν να ευσταθεί η υπόθεση; Αφού είναι σαν να ρωτάς αν ο οδηγός θα επιλέξει τον τοίχο από τον δρόμο!
Όχι, δεν είναι ακριβώς έτσι. Εν προκειμένω ο οδηγός πιστεύει ότι η καλύτερη επιλογή του είναι να τρυπήσει τον τοίχο. Άλλωστε ακόμα και αν πρόκειται για περίπτωση Germanwings, όταν ενταχθεί στη σφαίρα της πολιτικής, αυτομάτως διεκδικεί το τεκμήριο της σοβαρότητας.
Πάμε πάλι από την αρχή: πώς θα ήμασταν σήμερα αν το πρωινό της περασμένης Δευτέρας ο Τσίπρας αναποδογύριζε το τραπέζι;
Ο ίδιος συμφωνεί πως θα είχαμε βυθιστεί στο χάος. Δεν πήρε τη λάθος απόφαση, όπως έπραξε προ εξαμήνου, επιλέγοντας τον Βαρουφάκη. Εκείνη η απόφαση μας έφερε εδώ, με κλειστές τράπεζες, απώλεια δισεκατομμυρίων ευρώ και στο περιθώριο της Ευρώπης.
Μιλάμε, λοιπόν, για αποφάσεις ενός ανδρός που στρέφουν την πορεία της χώρας προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Και αυτό, ξέρετε, είναι τραγικό. Και τρομακτικό:
Ξεχάστε τον Τσίπρα, στη θέση του θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε. Ζούμε σε μία χώρα που σε μεγάλο βαθμό διοικείται με ήθη βασιλείου της προβιομηχανικής εποχής. Και ο θεσμικός και πολιτικός πρωτογονισμός διατηρούν πανίσχυρη και ιστορικά μοιραία την αρχή του ενός ανδρός.
Στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Εκεί η τροχιά μίας χώρας προσδιορίζεται από ένα αδιαπραγμάτευτο πλαίσιο αρχών. Ναι, ο ηγέτης μπορεί να εμπνεύσει υπέρβαση ή να προκαλέσει καχεξία. Όμως δεν έχει το περιθώριο να αμφισβητήσει τον προσανατολισμό της χώρας του.
Στην πατρίδα μας αυτό δεν θεωρείται κεκτημένο. Θεωρείται δε αποδεκτή η εναπόθεση της ιστορικής μοίρας στα χέρια του εκάστοτε πρωθυπουργού.
Δεν φταίει το σύστημα. Φταίει ο τρόπος με τον οποίο το αντιλαμβανόμαστε. Και είναι οι ακραίες συνθήκες που καθιστούν επισφαλή την πορεία της χώρας.
Έτσι, όμως, το ατύχημα καθίσταται αναπόφευκτο. Ο Τσίπρας πήρε το χέρι από το κουμπί την τελευταία στιγμή. Κάποιος άλλος, στο μέλλον, μπορεί να το πατήσει.
Πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος;
Το παιχνίδι είναι γοητευτικό επειδή από το κέντρο του μπορείς να χαράξεις άπειρες εκδοχές με προορισμό το άπειρο.
Αντίστοιχα μπορείτε να ρωτήσετε τι θα είχε συμβεί αν ο Ναπολέων νικούσε στη μάχη του Βατερλό.
Ακόμα πιο κοντά σε μας: πώς θα ήταν τα πράγματα αν στη Γιάλτα μας είχαν μεταφέρει στην άλλη πλευρά του χαρτιού;
Και πιο στενά: τι θα γινόταν αν ήταν άλλος ο νικητής του ελληνικού εμφυλίου;
Όμως η ιστορία δεν γράφεται από υποθέσεις. Η ιστορία είναι ο ναός της ατράνταχτης βεβαιότητας. Άλλωστε τις περισσότερες φορές αυτά τα παίγνια έχουν περισσότερο γούστο, παρά ουσία.
Τώρα, όμως, σκεφτείτε αυτήν την υπόθεση: τι θα συνέβαινε αν ο Αλέξης Τσίπρας αποφάσιζε να παραμείνει «συνεπής στους αγώνες της Αριστεράς και να αρπάξει την ιστορική ευκαιρία που χάθηκε τον Δεκέμβρη του '44»;
Κοινώς, τι θα γινόταν αν ο Τσίπρας άκουγε τον Λαφαζάνη; Αν έφευγε από τη σύνοδο κορυφής, βαδίζοντας στους δρόμους που έβλεπε στους τοίχους της πρώτης νιότης του. Αν, όντως, πίστευε ότι ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός, ο δρόμος των κινημάτων, της αλληλεγγύης, της Βενεζούέλας και του Εκουαδόρ.
Εδώ, βέβαια, παρεμβαίνει η λογική και υποβάλλει μία ένσταση: είναι δυνατόν να ευσταθεί η υπόθεση; Αφού είναι σαν να ρωτάς αν ο οδηγός θα επιλέξει τον τοίχο από τον δρόμο!
Όχι, δεν είναι ακριβώς έτσι. Εν προκειμένω ο οδηγός πιστεύει ότι η καλύτερη επιλογή του είναι να τρυπήσει τον τοίχο. Άλλωστε ακόμα και αν πρόκειται για περίπτωση Germanwings, όταν ενταχθεί στη σφαίρα της πολιτικής, αυτομάτως διεκδικεί το τεκμήριο της σοβαρότητας.
Πάμε πάλι από την αρχή: πώς θα ήμασταν σήμερα αν το πρωινό της περασμένης Δευτέρας ο Τσίπρας αναποδογύριζε το τραπέζι;
Ο ίδιος συμφωνεί πως θα είχαμε βυθιστεί στο χάος. Δεν πήρε τη λάθος απόφαση, όπως έπραξε προ εξαμήνου, επιλέγοντας τον Βαρουφάκη. Εκείνη η απόφαση μας έφερε εδώ, με κλειστές τράπεζες, απώλεια δισεκατομμυρίων ευρώ και στο περιθώριο της Ευρώπης.
Μιλάμε, λοιπόν, για αποφάσεις ενός ανδρός που στρέφουν την πορεία της χώρας προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Και αυτό, ξέρετε, είναι τραγικό. Και τρομακτικό:
Ξεχάστε τον Τσίπρα, στη θέση του θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε. Ζούμε σε μία χώρα που σε μεγάλο βαθμό διοικείται με ήθη βασιλείου της προβιομηχανικής εποχής. Και ο θεσμικός και πολιτικός πρωτογονισμός διατηρούν πανίσχυρη και ιστορικά μοιραία την αρχή του ενός ανδρός.
Στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Εκεί η τροχιά μίας χώρας προσδιορίζεται από ένα αδιαπραγμάτευτο πλαίσιο αρχών. Ναι, ο ηγέτης μπορεί να εμπνεύσει υπέρβαση ή να προκαλέσει καχεξία. Όμως δεν έχει το περιθώριο να αμφισβητήσει τον προσανατολισμό της χώρας του.
Στην πατρίδα μας αυτό δεν θεωρείται κεκτημένο. Θεωρείται δε αποδεκτή η εναπόθεση της ιστορικής μοίρας στα χέρια του εκάστοτε πρωθυπουργού.
Δεν φταίει το σύστημα. Φταίει ο τρόπος με τον οποίο το αντιλαμβανόμαστε. Και είναι οι ακραίες συνθήκες που καθιστούν επισφαλή την πορεία της χώρας.
Έτσι, όμως, το ατύχημα καθίσταται αναπόφευκτο. Ο Τσίπρας πήρε το χέρι από το κουμπί την τελευταία στιγμή. Κάποιος άλλος, στο μέλλον, μπορεί να το πατήσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου