Tου Marc Pierini / CarnegieEurope
Σε μια εβδομάδα όπου ο Τούρκος πρόεδρος Recep tayyip Erdogan προχώρησε σε μια απροσδόκητα αντί-δυτική δήλωση ενώ οι στρατηγοί των χωρών της συμμαχίας κατά του Ισλαμικού Κράτους (συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας) συνεδρίαζαν στις ΗΠΑ, πολλοί είναι προβληματισμένοι από τη στάση της Τουρκίας εναντίον της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Επισήμως, η Τουρκία είναι έτοιμη να “αναλάβει το πλήρες μερίδιό της” στη συμμαχία., με δύο όρους τους οποίους ο πρωθυπουργός Ahmet Davutoglou επαναδιατύπωσε στο κοινοβούλιο της χώρας στις 14 Οκτωβρίου.
Σε μια εβδομάδα όπου ο Τούρκος πρόεδρος Recep tayyip Erdogan προχώρησε σε μια απροσδόκητα αντί-δυτική δήλωση ενώ οι στρατηγοί των χωρών της συμμαχίας κατά του Ισλαμικού Κράτους (συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας) συνεδρίαζαν στις ΗΠΑ, πολλοί είναι προβληματισμένοι από τη στάση της Τουρκίας εναντίον της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Επισήμως, η Τουρκία είναι έτοιμη να “αναλάβει το πλήρες μερίδιό της” στη συμμαχία., με δύο όρους τους οποίους ο πρωθυπουργός Ahmet Davutoglou επαναδιατύπωσε στο κοινοβούλιο της χώρας στις 14 Οκτωβρίου.
Πρώτον, η συμμαχία πρέπει να συμφωνήσει σε ένα πλάνο για την απομάκρυνση του καθεστώτος του Σύριου πρόεδρου Bashar al-Assad, και
Δεύτερον, οι σύμμαχοι πρέπει να δημιουργήσουν μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τα βόρεια σύνορα της Συρίας και μια ασφαλή ζώνη στο έδαφος.
Η απομάκρυνση του καθεστώτος του Assad δεν αποτελεί αυτή τη στιγμή προτεραιότητα για τη Δύση. Ο Σύριος πρόεδρος εξακολουθεί να απολαμβάνει πλήρη υποστήριξη από τη Μόσχα και την Τεχεράνη, κάτι που θα καθιστούσε μια συμφωνία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αδύνατη. Αυτό εγείρει το ερώτημα του πώς η Άγκυρα θα μπορούσε να προάγει μια δράση που θα συναντούσε άμεσα την αντίδραση της Ρωσίας και του Ιράν, οι οποίοι προμηθεύουν το 76% των αναγκών αερίου της Τουρκίας.
Επιπλέον, η αντίληψη ότι οι θηριωδίες που διαπράχθησαν από το Ισλαμικό Κράτος “βολικά” κρύβουν αυτές που διαπράττονται από το καθεστώς του Assad, όπως υπογράμμισε ένας σύμβουλος του Τούρκου προέδρου, δύσκολα μπορεί να δικαιολογήσει μια δυτική αδράνεια προς τους τζιχαντιστές. Το Ισλαμικό Κράτος απειλεί άμεσα εκατοντάδες χιλιάδων Κούρδων της Συρίας καθώς και την Τουρκία και τους Δυτικοευρωπαίους συμμάχους της.
Το δεύτερο αίτημα της Τουρκίας, μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, θεωρείται από τους δυτικούς στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες ως μια “χθεσινή” καλή ιδέα. Θα μπορούσε να ήταν χρήσιμη το 2011 ή το 2012, όταν το καθεστώς του Assad εξαπέλυε επιθέσεις σε αμάχους στη Βόρεια Συρία, αλλά δεν εφαρμόστηκε. Στο μεταξύ, ως αποτέλεσμα των θηριωδιών του καθεστώτος του Assad και των πρόσφατων επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους, περισσότεροι από 1,5 εκατ. Σύριοι έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης.
Μέχρι τώρα, το Ισλαμικό Κράτος ελέγχει περίπου 250 χλμ των συνόρων της Συρίας με τις τουρκικές επαρχίες των Killis, Gaziantep και Sanliurfa, ενώ άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις ελέγχουν ένα τμήμα των συνόρων με την τουρκική επαρχία του Χατάι. Αυτό αφήνει δύο περιοχές σε μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης από το Ισλαμικό Κράτος, τις κουρδικές περιοχές της Συρίας, Άφριν και Καμισλί. Στην τελευταία, η κύρια πόλη διεκδικείται από το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) και τις δυνάμεις του καθεστώτος.
Μια ασφαλής ζώνη στο έδαφος της Βόρειας Συρίας, θα προστάτευε τους πληθυσμούς των αμάχων σε αυτές τις δύο περιοχές και θα απέφευγε τις εκτεταμένες σφαγές. Αλλά η ιδέα δεν θα είχε νόημα σε μια περιοχή ελεγχόμενη από το Ισλαμικό Κράτος, εκτός κι αν η συμμαχία ξεκινούσε μια ολομέτωπη χερσαία επίθεση εναντίον των τζιχαντιστών.
Αυτό εγείρει ερωτήματα για τη σταθερότητα της Τουρκίας:
Η απομάκρυνση του καθεστώτος του Assad δεν αποτελεί αυτή τη στιγμή προτεραιότητα για τη Δύση. Ο Σύριος πρόεδρος εξακολουθεί να απολαμβάνει πλήρη υποστήριξη από τη Μόσχα και την Τεχεράνη, κάτι που θα καθιστούσε μια συμφωνία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αδύνατη. Αυτό εγείρει το ερώτημα του πώς η Άγκυρα θα μπορούσε να προάγει μια δράση που θα συναντούσε άμεσα την αντίδραση της Ρωσίας και του Ιράν, οι οποίοι προμηθεύουν το 76% των αναγκών αερίου της Τουρκίας.
Επιπλέον, η αντίληψη ότι οι θηριωδίες που διαπράχθησαν από το Ισλαμικό Κράτος “βολικά” κρύβουν αυτές που διαπράττονται από το καθεστώς του Assad, όπως υπογράμμισε ένας σύμβουλος του Τούρκου προέδρου, δύσκολα μπορεί να δικαιολογήσει μια δυτική αδράνεια προς τους τζιχαντιστές. Το Ισλαμικό Κράτος απειλεί άμεσα εκατοντάδες χιλιάδων Κούρδων της Συρίας καθώς και την Τουρκία και τους Δυτικοευρωπαίους συμμάχους της.
Το δεύτερο αίτημα της Τουρκίας, μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, θεωρείται από τους δυτικούς στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες ως μια “χθεσινή” καλή ιδέα. Θα μπορούσε να ήταν χρήσιμη το 2011 ή το 2012, όταν το καθεστώς του Assad εξαπέλυε επιθέσεις σε αμάχους στη Βόρεια Συρία, αλλά δεν εφαρμόστηκε. Στο μεταξύ, ως αποτέλεσμα των θηριωδιών του καθεστώτος του Assad και των πρόσφατων επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους, περισσότεροι από 1,5 εκατ. Σύριοι έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης.
Μέχρι τώρα, το Ισλαμικό Κράτος ελέγχει περίπου 250 χλμ των συνόρων της Συρίας με τις τουρκικές επαρχίες των Killis, Gaziantep και Sanliurfa, ενώ άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις ελέγχουν ένα τμήμα των συνόρων με την τουρκική επαρχία του Χατάι. Αυτό αφήνει δύο περιοχές σε μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης από το Ισλαμικό Κράτος, τις κουρδικές περιοχές της Συρίας, Άφριν και Καμισλί. Στην τελευταία, η κύρια πόλη διεκδικείται από το Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) και τις δυνάμεις του καθεστώτος.
Μια ασφαλής ζώνη στο έδαφος της Βόρειας Συρίας, θα προστάτευε τους πληθυσμούς των αμάχων σε αυτές τις δύο περιοχές και θα απέφευγε τις εκτεταμένες σφαγές. Αλλά η ιδέα δεν θα είχε νόημα σε μια περιοχή ελεγχόμενη από το Ισλαμικό Κράτος, εκτός κι αν η συμμαχία ξεκινούσε μια ολομέτωπη χερσαία επίθεση εναντίον των τζιχαντιστών.
Αυτό εγείρει ερωτήματα για τη σταθερότητα της Τουρκίας:
Είναι έτοιμη η Άγκυρα να προστατέψει τους Κούρδους της Συρίας στα σύνορά της ενώ την ίδια στιγμή ισχυρίζεται ότι η PYD είναι συνδεδεμένη με το ΡΚΚ, το οποίο η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατικό οργανισμό παρόμοιο με το Ισλαμικό Κράτος; Και μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τμήματα της Συρίας, δεν θα προκαλούσε αεροπορικές επιθέσεις από το καθεστώς Assad;
Σήμερα, η ωμή πραγματικότητα είναι ότι οι πολιτικές πραγματικότητες στην περιοχή αλλάζουν γρήγορα και παρέχουν νέες ευκαιρίες. Η PYD, αντιμέτωπη με την εξόντωσή της, έχει αρχίσει να τροποποιεί την πολιτική της πορεία. Εάν προχωρήσει πέρα από τις δηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης, επισήμως διαρρήξει τους δεσμούς της με το καθεστώς Assad, και δεσμευτεί να μείνει μακριά από τις δραστηριότητες του ΡΚΚ στην Τουρκία, τότε η PYD θα μπορούσε να γίνει το καλύτερο “μαξιλάρι” βίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, με το Ιρακινό Κουρδιστάν στην ανατολική πλευρά.
Μπορεί η Άγκυρα να συμφωνήσει με ένα τέτοιο σενάριο, τη στιγμή που το Ισλαμικό Κράτος καταγράφει σημαντικά στρατιωτικά κέρδη στη Συρία και στο Ιράκ;
Το τελευταίο ερωτηματικό για τη θέση της Τουρκίας έρχεται με την ομιλία του προέδρου Erdogan στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά στις 13 Οκτωβρίου, στο οποίο αποκήρυξε τη συμφωνία Sykes-Picot το 1916 η οποία ορίζει τα σημερινά σύνορα στην Ανατολή: “Ακόμη και τώρα, αυτοί, οι σύγχρονοι Λώρενς της Αραβίας, εκπληρώνουν τους όρους της συμφωνίας Sykes-Picot…. Κάθε διαμάχη σε αυτή την περιοχή έχει σχεδιαστεί πριν από έναν αιώνα… Είναι καθήκον μας να το σταματήσουμε αυτό”. Αυτή είναι μια γραμμή που συχνά βρίσκει κανείς στα έντυπα μέσα που υποστηρίζουν το κυβερνών ΑΚΡ.
Στη διεθνή πολιτική που διαμορφώνεται από αντιλήψεις, οι δυτικοί παρατηρητές έμειναν άφωνοι από την μεγάλη ομοιότητα των δηλώσεων του Τούρκου προέδρου και των δηλώσεων του Ισλαμικού κράτους τον Ιούνιο, όταν η οργάνωση συμβολικά και θριαμβευτικά κατέστρεψε τα σύνορα Ιράκ-Συρίας, μέρος της συμφωνίας Sykes-Picot.
Ακούγοντας τον πρόεδρο ενός μεγάλου συμμάχου, μέλους του ΝΑΤΟ και υποψήφιου προς ένταξη στην ΕΕ, φαινομενικά να υποστηρίζει τον μανδύα του αντί-ιμπεριαλισμού, έχει δημιουργήσει αισθητά κύματα στη Συμμαχία σε μια στιγμή που οι κορυφαίοι στρατηγοί του ΝΑΤΟ συγκεντρώθηκαν κοντά στην Ουάσιγκτον για να συζητήσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Για πολλούς λόγους, παραμένει δύσκολο να διαπιστωθεί η συνέπεια της τουρκικής πολιτικής αναφορικά με το Ισλαμικό Κράτος και τη Συρία. Μια επιχείρηση κατά του Assad δεν αποτελεί επιλογή για τους Δυτικούς εταίρους και αντιθέτως αποτελεί μια πρόσκληση περισσότερων προβλημάτων για την Τουρκία. Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων μπορεί μόνο να έχει αποτέλεσμα στην άμυνα των Κούρδων της Συρίας ή στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης χερσαίας επίθεσης κατά του Ισλαμικού Κράτους. Εάν παραμείνουν απτόητοι, οι τζιχαντιστές σίγουρα θα διεξάγουν περαιτέρω σφαγές εναντίον των Κούρδων της Συρίας, με τους περισσότερους εξ αυτών να καταφεύγουν στην Τουρκία. Και εάν οι Κούρδοι της Συρίας υποστούν περισσότερη εθνοκάθαρση, η Τουρκία μπορεί να θέσει σε ρίσκο τη δική της διαδικασία ειρήνευσης με τους Κούρδους.
Είναι απολύτως κατανοητό ότι οι μνήμες από την τρομοκρατία του ΡΚΚ στο τουρκικό έδαφος, καθιστούν την Άγκυρα εξαιρετικά απρόθυμη να μπει σε μια συμφωνία με την PYD. Αυτός ο δισταγμός έχει τις ρίζες του στην επώδυνη ιστορία με την εξέγερση του ΡΚΚ και την περίπλοκη εξέλιξη του κουρδικού πολιτικού κινήματος στη Συρία.
Είναι επίσης κατανοητό ότι η απεικόνιση της Άγκυρας για τις σύγχρονες περιφερειακές πολιτικές “μετά τη συμφωνία Sykes-Picot” είναι ελκυστική σε ένα μεγάλο τμήμα των Τούρκων ψηφοφόρων, αλλά είναι πολύ λιγότερο κατανοητό ότι μπορεί αυτή η αφήγηση να γίνει επίσημη πολιτική.
Λαμβάνοντας υπόψη των σημαντικών αλλαγών που συμβαίνουν στην περιοχή, θα πρέπει στα αλήθεια το παρελθόν να γίνει ο καθοριστικός παράγοντας της θέσης της Τουρκίας; Ή μήπως θα πρέπει η Άγκυρα να κοιτάξει εκ νέου τους Κούρδους της Συρίας ως έναν εν δυνάμει σύμμαχο, όπως έκανε με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ πριν από λίγα χρόνια;
Σήμερα, η ωμή πραγματικότητα είναι ότι οι πολιτικές πραγματικότητες στην περιοχή αλλάζουν γρήγορα και παρέχουν νέες ευκαιρίες. Η PYD, αντιμέτωπη με την εξόντωσή της, έχει αρχίσει να τροποποιεί την πολιτική της πορεία. Εάν προχωρήσει πέρα από τις δηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης, επισήμως διαρρήξει τους δεσμούς της με το καθεστώς Assad, και δεσμευτεί να μείνει μακριά από τις δραστηριότητες του ΡΚΚ στην Τουρκία, τότε η PYD θα μπορούσε να γίνει το καλύτερο “μαξιλάρι” βίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, με το Ιρακινό Κουρδιστάν στην ανατολική πλευρά.
Μπορεί η Άγκυρα να συμφωνήσει με ένα τέτοιο σενάριο, τη στιγμή που το Ισλαμικό Κράτος καταγράφει σημαντικά στρατιωτικά κέρδη στη Συρία και στο Ιράκ;
Το τελευταίο ερωτηματικό για τη θέση της Τουρκίας έρχεται με την ομιλία του προέδρου Erdogan στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά στις 13 Οκτωβρίου, στο οποίο αποκήρυξε τη συμφωνία Sykes-Picot το 1916 η οποία ορίζει τα σημερινά σύνορα στην Ανατολή: “Ακόμη και τώρα, αυτοί, οι σύγχρονοι Λώρενς της Αραβίας, εκπληρώνουν τους όρους της συμφωνίας Sykes-Picot…. Κάθε διαμάχη σε αυτή την περιοχή έχει σχεδιαστεί πριν από έναν αιώνα… Είναι καθήκον μας να το σταματήσουμε αυτό”. Αυτή είναι μια γραμμή που συχνά βρίσκει κανείς στα έντυπα μέσα που υποστηρίζουν το κυβερνών ΑΚΡ.
Στη διεθνή πολιτική που διαμορφώνεται από αντιλήψεις, οι δυτικοί παρατηρητές έμειναν άφωνοι από την μεγάλη ομοιότητα των δηλώσεων του Τούρκου προέδρου και των δηλώσεων του Ισλαμικού κράτους τον Ιούνιο, όταν η οργάνωση συμβολικά και θριαμβευτικά κατέστρεψε τα σύνορα Ιράκ-Συρίας, μέρος της συμφωνίας Sykes-Picot.
Ακούγοντας τον πρόεδρο ενός μεγάλου συμμάχου, μέλους του ΝΑΤΟ και υποψήφιου προς ένταξη στην ΕΕ, φαινομενικά να υποστηρίζει τον μανδύα του αντί-ιμπεριαλισμού, έχει δημιουργήσει αισθητά κύματα στη Συμμαχία σε μια στιγμή που οι κορυφαίοι στρατηγοί του ΝΑΤΟ συγκεντρώθηκαν κοντά στην Ουάσιγκτον για να συζητήσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Για πολλούς λόγους, παραμένει δύσκολο να διαπιστωθεί η συνέπεια της τουρκικής πολιτικής αναφορικά με το Ισλαμικό Κράτος και τη Συρία. Μια επιχείρηση κατά του Assad δεν αποτελεί επιλογή για τους Δυτικούς εταίρους και αντιθέτως αποτελεί μια πρόσκληση περισσότερων προβλημάτων για την Τουρκία. Μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων μπορεί μόνο να έχει αποτέλεσμα στην άμυνα των Κούρδων της Συρίας ή στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης χερσαίας επίθεσης κατά του Ισλαμικού Κράτους. Εάν παραμείνουν απτόητοι, οι τζιχαντιστές σίγουρα θα διεξάγουν περαιτέρω σφαγές εναντίον των Κούρδων της Συρίας, με τους περισσότερους εξ αυτών να καταφεύγουν στην Τουρκία. Και εάν οι Κούρδοι της Συρίας υποστούν περισσότερη εθνοκάθαρση, η Τουρκία μπορεί να θέσει σε ρίσκο τη δική της διαδικασία ειρήνευσης με τους Κούρδους.
Είναι απολύτως κατανοητό ότι οι μνήμες από την τρομοκρατία του ΡΚΚ στο τουρκικό έδαφος, καθιστούν την Άγκυρα εξαιρετικά απρόθυμη να μπει σε μια συμφωνία με την PYD. Αυτός ο δισταγμός έχει τις ρίζες του στην επώδυνη ιστορία με την εξέγερση του ΡΚΚ και την περίπλοκη εξέλιξη του κουρδικού πολιτικού κινήματος στη Συρία.
Είναι επίσης κατανοητό ότι η απεικόνιση της Άγκυρας για τις σύγχρονες περιφερειακές πολιτικές “μετά τη συμφωνία Sykes-Picot” είναι ελκυστική σε ένα μεγάλο τμήμα των Τούρκων ψηφοφόρων, αλλά είναι πολύ λιγότερο κατανοητό ότι μπορεί αυτή η αφήγηση να γίνει επίσημη πολιτική.
Λαμβάνοντας υπόψη των σημαντικών αλλαγών που συμβαίνουν στην περιοχή, θα πρέπει στα αλήθεια το παρελθόν να γίνει ο καθοριστικός παράγοντας της θέσης της Τουρκίας; Ή μήπως θα πρέπει η Άγκυρα να κοιτάξει εκ νέου τους Κούρδους της Συρίας ως έναν εν δυνάμει σύμμαχο, όπως έκανε με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ πριν από λίγα χρόνια;
Μια τέτοια συμμαχία μπορεί να βοηθήσει την Τουρκία να διασφαλίσει τη δική της διαδικασία ειρήνευσης με τους Κούρδους και να αποκρούσει την απειλή του Ισλαμικού Κράτους και το χάος που θα μπορούσε να φέρει στη χώρα.
Εάν η Άγκυρα θέλει να κάνει μια τέτοια αλλαγή πολιτικής, η Δύση θα πρέπει να την υποστηρίξει με πολιτική διαμεσολάβηση και να προσφέρει μαζική υποστήριξη στις ανθρωπιστικές προσπάθειες της Τουρκίας. Το να επιτραπεί να συμβεί άλλο ένα κύμα εθνοκάθαρσης -και ως εκ τούτου άλλη μία ιδεολογική νίκη για το Ισλαμικό Κράτος- στο κατώφλι της Τουρκίας και της Ευρώπης, απλώς δεν είναι αποδεκτό.
Εάν η Άγκυρα θέλει να κάνει μια τέτοια αλλαγή πολιτικής, η Δύση θα πρέπει να την υποστηρίξει με πολιτική διαμεσολάβηση και να προσφέρει μαζική υποστήριξη στις ανθρωπιστικές προσπάθειες της Τουρκίας. Το να επιτραπεί να συμβεί άλλο ένα κύμα εθνοκάθαρσης -και ως εκ τούτου άλλη μία ιδεολογική νίκη για το Ισλαμικό Κράτος- στο κατώφλι της Τουρκίας και της Ευρώπης, απλώς δεν είναι αποδεκτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου