ΤΟΥΡΚΙΑ: Γιατί ενισχύει τις εντάσεις?

Του Michael Leigh

Στις 23 Σεπτεμβρίου το σκάφος γεωτρήσεων SAIPEM 1000, που ναυπηγήθηκε στη Νότια Κορέα και κόστισε 250 εκατομμύρια δολάρια, με σημαία των νήσων Μπαχάμες - κατέπλευσε στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου προκειμένου να ξεκινήσει γεωτρήσεις για φυσικό αέριο. Η σχετική άδεια είχε χορηγηθεί στην ιταλονοτιοκορεατική κοινοπραξία ENI-KOGAS. Η κυπριακή κυβέρνηση ευελπιστεί ότι οι νέες ανακαλύψεις στην ΑΟΖ μέσα στους ερχόμενους 18 μήνες θα καταστήσουν εμπορικώς βιώσιμα τα σχέδια για την κατασκευή μονάδας ρευστοποιημένου φυσικού αερίου στο νησί.

Οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν ότι το SAIPEM 1000 είχε παραβιάσει τα τουρκικά χωρικά ύδατα και απέστειλαν την κορβέτα Bafra να ελέγξει τι έκανε το σκάφος γεωτρήσεων. 

Ενα άλλο τουρκικό πολεμικό σκάφος, το Gelibolu, πραγματοποίησε προγραμματισμένα γυμνάσια, νοτίως της Κύπρου, για να διασφαλίσει τους πλόες στην ανατολική Μεσόγειο. 

Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης δήλωσε ότι η έρευνα για φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα συνεχιστεί παρά τις τουρκικές παρενοχλήσεις.

Στις 3 Οκτωβρίου μία τουρκική Navtex (προειδοποίηση πλοήγησης) ενημέρωνε τους ναυτικούς ότι η Τουρκία θα πραγματοποιήσει τις δικές της σεισμικές έρευνες από τις 20 Οκτωβρίου σε γειτονικές προς την κυπριακή ΑΟΖ περιοχές. 

Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης ζήτησε από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, κ. Μπαν Κι Μουν να πείσει την Τουρκία να μην παραβιάσει την κυπριακή ΑΟΖ. Ο Αναστασιάδης, εξάλλου, ανακοίνωσε ότι δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε περαιτέρω συνομιλίες με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ντερβίς Ερογλου, συνομιλίες οι οποίες στοχεύουν στην επίλυση του προβλήματος της διχοτόμησης του νησιού, όσο θα εξακολουθούν οι τουρκικές παράνομες και απειλητικές δραστηριότητες.

Αραγε γιατί ενισχύει τις εντάσεις η Τουρκία σε μία στιγμή κατά την οποία οι δύο ηγέτες έχουν ξαναρχίσει τις προσπάθειες να βρουν λύση στη διχοτόμηση του νησιού; 

Η απλούστερη εξήγηση, όπως βλέπουν τα πράγματα παρατηρητές κοντά στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, είναι ότι η Τουρκία ακολουθεί τη συνεπή πολιτική της να αντιτίθεται σε τέτοιες θαλάσσιες έρευνες μέχρι να βρεθεί λύση στο Κυπριακό. Αλλοι, πάλι, υποστηρίζουν ότι η Τουρκία επιθυμεί να θέσει το θέμα των υποθαλασσίων κοιτασμάτων και ενέργειας στις συνομιλίες επίλυσης του προβλήματος, κάτι στο οποίο αντιτίθεται η ελληνοκυπριακή πλευρά. Ο Ερογλου πιθανώς να θέλει να εμφανιστεί σκληρός, καθώς πλησιάζουν οι εκλογές στο ψευδοκράτος τον Απρίλιο του 2015.

Ωστόσο, η τουρκική στάση ίσως να έχει να κάνει και με τη γενικότερη γεωπολιτική κατάσταση. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πιθανώς να προσπαθεί να δείξει ότι η Τουρκία παραμένει μία υπολογίσιμη δύναμη, παρά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Προ ολίγων ημερών επιβλήθηκε περιορισμός της κυκλοφορίας σε έξι τουρκικές επαρχίες μετά τις διαδηλώσεις κατά της αδράνειας που επιδεικνύει η κυβέρνηση, αντιμέτωπη με την προέλαση των δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους στο Κομπάνι, στα σύνορα με τη Συρία. Σαράντα άτομα έχασαν τη ζωή τους κατά τις διαδηλώσεις. Κατά χιλιάδες συρρέουν οι πρόσφυγες στην Τουρκία από το Κομπάνι. Ο Ερντογάν ισχυρίστηκε ότι το «Ισλαμικό Κράτος και το ΡΚΚ (Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν) είναι ένα και το αυτό για την Τουρκία», υπονοώντας ότι η Τουρκία θα χάσει από τη διαμάχη που εξελίσσεται στα σύνορά της, όποια κατάληξη και αν έχει. Η θέση του ως προς τη μορφή της τουρκικής εμπλοκής στη σύρραξη Ιράκ - Συρίας παραμένει ασαφής, παρά τη δέσμευση του νέου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ ότι η συμμαχία θα προστατεύσει την Τουρκία από οποιαδήποτε επέκταση της σύρραξης με τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους.

Μπορεί η Αγκυρα να εξοργίστηκε και από άλλες εξελίξεις τις τελευταίες ημέρες. Η απερχόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την ετήσια έκθεση για την πρόοδο της Τουρκίας όσον αφορά την πλήρωση των προϋποθέσεων για μελλοντική της ένταξη στην Ε.Ε. Η έκθεση, αν και αναγνωρίζεται από τον Τούρκο υπουργό Ε.Ε. ως εποικοδομητική και αντικειμενική, εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τις προσπάθειες απαγόρευσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία, περιορισμούς στην ελευθεροτυπία, ανεπάρκεια εγγυήσεων στα δικαιώματα των μειονοτήτων και την έλλειψη ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος, ιδιαίτερα όσον αφορά τους χειρισμούς των υποθέσεων διαφθοράς. Οπως και στο παρελθόν, η Επιτροπή «καλεί την Τουρκία να αποφύγει οποιαδήποτε απειλή ή ενέργεια εναντίον κράτουςμέλους της Ε.Ε. ή αιτία τριβής ή ενέργειες που ενδέχεται να διαταράξουν τις σχέσεις καλής γειτονίας και την ειρηνική επίλυση των διαφορών».

Η Αγκυρα επέλεξε να μην εισακούσει αυτές τις συμβουλές και ενίσχυσε τη ρητορική της καταγγέλλοντας την ελληνοκυπριακή πλευρά για τη μη συμμετοχή στην συνομιλίες. Η Τουρκία, άλλωστε, θεωρεί την Κύπρο υπεύθυνη για την έλλειψη προόδου στις συνομιλίες σε πολλούς τομείς της ενταξιακής πορείας της στην Ε.Ε. Οι Ελληνοκύπριοι ηγέτες έχουν δηλώσει ότι τα θαλάσσια κοιτάσματα πρόκειται να ωφελήσουν όλους τους Κυπρίους. Αλλά η Τουρκία δεν εμπιστεύεται τη δέσμευση, με δεδομένο το αδιέξοδο των συνομιλιών. Το συντηρητικό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα στο ευρωκοινοβούλιο και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών έχουν επιπλήξει την Τουρκία για την κλιμάκωση των εντάσεων.  

Αν και η Κύπρος μοιάζει ήσσονος σημασίας ζήτημα συγκριτικά με τις προκλήσεις σε Ιράκ, Συρία και Ουκρανία, οι ΗΠΑ πρέπει να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους προκειμένου να αποτρέψουν την κλιμάκωση της έντασης στο θέμα της διένεξης για τα πετρέλαια.

 

Στόχος τους θα πρέπει να είναι να διασφαλίσουν ότι οι υποθαλάσσιοι ενεργειακοί πόροι στην ανατολική Μεσόγειο συνεπάγονται οφέλη για όλες τις χώρες της περιοχής, ανάμεσα στις οποίες και η Τουρκία, και ότι δεν θα αποτελέσουν μία ακόμα αιτία αντιπαράθεσης.