ΑΛΒΑΝΙΑ: Η ιστορία της Πρεμετής

Του Σταυρου Τζιμα

Η διαμάχη για έναν ορθόδοξο χριστιανικό ναό στην Πρεμετή, παρολίγον να προκαλέσει εκτροχιασμό στις ελληνοαλβανικές σχέσεις. Ο κίνδυνος να αναβιώσουν μνήμες από τις δύσκολες ημέρες της δεκαετίας του ’90 -όταν οι σχέσεις των δύο χωρών δοκιμάστηκαν με αφορμή τις διώξεις Ελλήνων μειονοτικών αλλά και τα σχέδια εκδίωξης του Αρχιεπισκόπου κ. Αναστάσιου- αποσοβήθηκε την ύστατη ώρα.

Η ιστορία: 

Στο κέντρο της Πρεμετής, μερικά χιλιόμετρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, υπήρχε από τον 17ο αιώνα το εκκλησάκι των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου, γνωστό στους κατοίκους ως «Παναγία του Παζαριού». Είχε όμως την ατυχία να διεξαχθεί σ’ ένα κτίριο λίγα μόλις μέτρα μακριά από τον ναό το 1944, το συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος Αλβανίας, στο οποίο ανακηρύχθηκε επισήμως η ίδρυση του κομμουνιστικού κράτους.

Δεν θα μπορούσε λοιπόν απέναντι από ένα «ιστορικό κτίριο» να στέκει ένας χριστιανικός ναός και έτσι το 1962, το καθεστώς κατεδάφισε την εκκλησία και έφτιαξε στη θέση της πολιτιστικό κέντρο.

Η διαμάχη: 

Με την κατάρρευση της δικτατορίας ο ορθόδοξος χριστιανός πρωθυπουργός Φάτος Νάνο επέστρεψε τον ναό στην ανασυγκροτηθείσα Ορθόδοξη Εκκλησία, που χρησιμοποιούσε με κάποιες βελτιώσεις το κτίριο για τις θρησκευτικές ανάγκες των ορθοδόξων της περιοχής. Υπήρξαν όμως στη συνέχεια κάποιες δικαστικές προσφυγές και το 2002 το ανώτατο δικαστήριο με μια αμφιλεγόμενη απόφαση το κατοχύρωσε στους διεκδικητές μολονότι όλοι γνώριζαν ότι επρόκειτο για χριστιανικό ναό.

Παρά ταύτα επί έντεκα χρόνια εξακολουθούσε να λειτουργεί ως εκκλησία με την ανοχή του κράτους και την περασμένη εβδομάδα, λίγες ημέρες προτού ορκιστεί η νέα κυβέρνηση στα Τίρανα, επιχειρήθηκε η υλοποίηση της δικαστικής απόφασης, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν συμπλοκές μεταξύ πιστών και ανδρών ιδιωτικής αστυνομίας.

Το παρασκήνιο: 

Το θέμα πέρασε γρήγορα τα σύνορα και στην Αθήνα κλήθηκε από το ΥΠΕΞ η επιτετραμμένη της αλβανικής πρεσβείας κ. Μπράχο, στην οποία επιδόθηκε διάβημα για τον ξυλοδαρμό δύο Ελλήνων υπηκόων και τις πέτρες εναντίον του προξενείου μας στο Αργυρόκαστρο. Η αλβανική πλευρά απάντησε διά του εκπροσώπου του δικού της ΥΠΕΞ αλλά και δηλώσεις του απερχόμενου πρωθυπουργού κ. Σαλί Μπερίσα.

Σε αυτές αποδοκιμαζόταν μεν η στάση της ιδιωτικής αστυνομίας ως συνέχεια πρακτικών του καθεστώτος Χότζα, ταυτόχρονα όμως κατηγορείτο η Ελλάδα για ανάμειξη στα εσωτερικά της Αλβανίας. Τα αλβανικά ΜΜΕ, με κάποιες εξαιρέσεις, «φούντωσαν» το θέμα τροφοδοτώντας ανθελληνικό κλίμα.

Και ενώ προς στιγμή φάνηκε ότι η κατάσταση βαίνει προς εκτόνωση, στην Κακαβιά (κυρίως) και την Κρυσταλλοπηγή, οι ελληνικές αρχές, άγνωστο με τίνος εντολή αποφάσισαν να «σφίξουν» τους ελέγχους, απαγορεύοντας ουσιαστικά σε Αλβανούς υπηκόους, που δεν διέθεταν άδεια παραμονής παρά μόνο, όπως γινόταν μέχρι τότε, τα εργομετρικά διαβατήρια που προβλέπει η σύμβαση Σένγκεν, να περάσουν.

Το νέο κυκλοφόρησε αστραπιαία σε όλη την Αλβανία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πήραν «φωτιά» για τα «αντίποινα των Ελλήνων», οι αλβανικές συνοριακές αρχές προχώρησαν και αυτές σε σιωπηρά «αντίμετρα» και στην κυβέρνηση σήμανε συναγερμός. 

Από τις Βρυξέλλες, όπου βρισκόταν στην σύνοδο των ΥΠΕΞ για τη Συρία, ο κ. Βενιζέλος και από την Αθήνα η διπλωματία, σε συνεννόηση με το πρωθυπουργικό γραφείο, το οποίο κρατούσε ενήμερο τον κ. Σαμαρά, κινήθηκαν ταχύτατα ώστε να αρθούν οι άτυποι περιορισμοί στα σύνορα, όπως και έγινε. Υπήρξε και επικοινωνία με τον νέο πρωθυπουργό κ.Εντι Ράμα που συνέβαλε παρασκηνιακά στην εκτόνωση της κατάστασης.