Η ιδεολογική «προδοσία» των ελίτ

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Του Γεράσιμου Μοσχονά

Αναπληρωτή καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Οπως τα έθνη, έτσι και οι (καλές) οικογένειες έχουν την ιστορία τους. Στοιχείο της ιστορίας είναι ότι τα παιδιά δεν οφείλουν στο όνοµα της οικογένειας και στα δίκτυα που τη στηρίζουν την πορεία τους προς την επιτυχία, αλλά στις ικανότητές τους. 

Οι ελίτ του έθνους που βυθίζεται έχουν παραγάγει παιδιά-θαύµατα. 

Ο Αντώνης Σαµαράς εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής σε ηλικία µόλις 26 ετών, ο Γιώργος Παπανδρέου σε ηλικία 29 ετών και ο Κώστας Καραµανλής, πάντα πιο τεµπέλης από τους άλλους, σε ηλικία 33 ετών. 

Κακώς οι ιθαγενείς ανησυχούν. Η ευγένεια των καλύτερων εκπροσώπων του έθνους µεταφέρεται στις νεότερες γενιές. Εστω και αν µερικές φορές ακόµη και τα παιδιά- θαύµατα αποτυγχάνουν.

Ιστορικά, η δεξιά παράταξη, µε πρωθυπουργό τον µετέπειτα ιδρυτή της Ν∆, τον Κωνσταντίνο Καραµανλή , ήταν εκείνη που κατά την περίοδο 1953-1963 είχε διακριθεί για την εµµονή της σε ισοσκελισµένους προϋπολογισµούς. Ηταν επίσης η παράταξη που, υπό την ηγεσία πάντα του Κωνσταντίνου Καραµανλή, κατάφερε να διαχειριστεί την πρώτη δύσκολη περίοδο της δηµοκρατικής µετάβασης (1974-1980) και των δύο πετρελαϊκών σοκ µε εξαιρετικά δηµοσιονοµικά αποτελέσµατα. Ωστόσο, ο Κ. Καραµανλής ο νεότερος, την εποµένη της ανόδου του στην εξουσία, τον Μάρτιο του 2004, αναίρεσε την οικονοµική φιλοσοφία του καραµανλισµού. Ο εκτροχιασµός των ελλειµµάτων στη διάρκεια του 2008 και του 2009 και τα greek statistics απλώς συνόψισαν µε ακραίο τρόπο την επιτελεσθείσα αλλαγή. Στα δηµοσιονοµικά, η Ν∆ είχε προδώσει την πεµπτουσία της ιστορικής της παράδοσης, την αυστηρότητα της διαχείρισης. Η δυναστεία καταλύθηκε έσωθεν.

Τίποτε δεν συνοψίζει καλύτερα την ιδεολογική αποτυχία της άλλης µεγάλης οικογένειας από τη φορολογική πολιτική του ΠΑΣΟΚ. Το παράδειγµα της φορολογικής πολιτικής των κυβερνήσεων του Ανδρέα και, πιο πρόσφατα, του Γιώργου Παπανδρέου θα εθεωρείτο, σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα µε σοσιαλδηµοκρατική παράδοση και ισχυρή Αριστερά, ένα ιδεολογικό σκάνδαλο κολοσσιαίων διαστάσεων. Βέβαια, ο µύθος της οικογένειας θέλει τους Παπανδρέου «στο πλευρό του λαού». Είναι το ισχυρό brand της πολιτικής φαµίλιας. Στην πραγµατικότητα, οι Παπανδρέου πάντα εγκατέλειψαν στη µέση τις πιο φιλόδοξες – και τις πιο λαϊκές – από τις πολιτικές τους. Οι πολιτικές που απαιτούσαν ισχυρή βούληση, µακρά προσπάθεια, υψηλή τεχνοκρατική γνώση, ένα δηλαδή µακρύ κύκλο υλοποίησης, είτε δεν προωθήθηκαν ποτέ είτε εγκαταλείφθηκαν µε την πρώτη δυσκολία. Πρόκειται για ένα εγγενές χαρακτηριστικό των ηγεσιών Παπανδρέου. Η «δυναστεία» Παπανδρέου, όλων των φάσεων και εποχών, υπήρξε µη συνεκτική και σε µεγάλο βαθµό µη συνεπής µε τους στόχους και το όραµα που σε κάθε φάση επεδίωξε να εκπροσωπήσει. Εκ των υστέρων, µπορούµε να υποθέσουµε ότι αυτή η «ασυνέπεια» αποτελεί ιδρυτικό της γνώρισµα. Οπως αποτελεί ιδρυτικό γνώρισµα, µετά κάθε µεγάλη αποτυχία, η καταγγελία των «συµφερόντων».

Και τα δύο µεγάλα κόµµατα ακολούθησαν πολιτικές αναντίστοιχες µε τον πυρήνα των ιδεολογικών αναφορών τους. Ισως γι’ αυτό η πρώτη διακυβέρνηση του Α. Παπανδρέου (1981-1989), η διακυβέρνηση Κ. Καραµανλή (2004-2009) και η διακυβέρνηση Γ. Παπανδρέου (2009-2011) άφησαν πίσω τους ένα µεγάλο ιδεολογικό κενό. Η χρεοκοπία της χώρας απλώς αποτύπωσε την «εντυπωσιακή εξάρθρωση» της ιδεολογίας των δυναστειών και, επίσης, της διαχειριστικής τους επάρκειας.

Συνηθίζουµε να αποδίδουµε στις ιδέες της Μεταπολίτευσης τη σηµερινή κατάντια της Ελλάδας. Μήπως όµως συνέβη το ακριβώς αντίθετο;  

Μήπως το ναυάγιο της ελληνικής κοινωνίας προέκυψε από την αδυναµία των διαφορετικών ιδεολογιών της Μεταπολίτευσης (ριζοσπαστικών, λαϊκιστικών, σοσιαλδηµοκρατικών ή συντηρητικών) να παίξουν έναν ισχυρότερο ρόλο στη διαµόρφωση του οικονοµικού και δηµοσιονοµικού καθεστώτος της χώρας; 

Μήπως η οικογενειοκρατία, δηλαδή η ανάδυση κοµµάτων και η άσκηση πολιτικών που δεν καθοδηγούνται από µια πυκνή συνεκτική ιδεολογία, βρίσκεται στο θεµέλιο του ελληνικού οικονοµικού δράµατος; 

Εάν είναι έτσι, ή εν µέρει έτσι, τότε ψαρεύουµε όλοι σε λάθος νερά. ∆εν είναι οι ιδέες της Μεταπολίτευσης που οδήγησαν στη χρεοκοπία, αλλά η ήττα αυτών των ιδεών που έφερε την άβυσσο. Τα εκλεκτά µέλη των εκλεκτών οικογενειών που µας κυβέρνησαν, οι «ιππότες των ακίνδυνων θέσεων», για να χρησιµοποιήσω µια διατύπωση της αυστριακής νοµπελίστριας Ελφρίντε Γιέλινεκ, είτε από ανικανότητα, είτε από ασυνέπεια, είτε από εφησυχασµό, έγιναν οι φορείς αυτής της ιδεολογικής «προδοσίας».

Ευτυχώς, η Βουλή µας διαθέτει τόσους πολλούς γόνους πολιτικών οικογενειών ώστε να είναι πιθανόν κάποιοι εξ αυτών να πάρουν, αργά ή γρήγορα, τη σκυτάλη της διαδοχής. Το συνδετικό νήµα µε την αριστοκρατία θα ήταν άδικο να σπάσει αυτή τη δύσκολη στιγµή της ελληνικής ιστορίας.