EΛΛΑΔΑ: Ανεκμετάλλευτος ο υποθαλάσσιος θησαυρός της

Του δρα Ενρικ Σαλα

Συνεργάτη, εξερευνητή του National Geographic Society Explorer

Η τρέχουσα οικονομική κρίση αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για να αναζητήσει η Ελλάδα νέους πόρους εσόδων που να απορρέουν από την εκμετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων της χώρας. Μολονότι θα χρειαστεί κάποια υπομονή για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τη μείωση του χρέους, η Ελλάδα έχει κάποιες ευκαιρίες που έχει αγνοήσει ώς τώρα για να αναπτύξει τις τοπικές αγορές και να δημιουργήσει βραχυπρόθεσμα θέσεις εργασίας. 

Το ανεκμετάλλευτο δυναμικό της είναι τεράστιο, αλλά η ελληνική κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές θα πρέπει να επανεξετάσουν τη χρήση του φυσικού της κεφαλαίου, ιδιαιτέρως της θάλασσας. Η Ελλάδα έχει μια θρυλική ναυτική παράδοση και σχεδόν 14.000 χλμ. ακτογραμμής στα οποία συμπεριλαμβάνονται ορισμένα από τα ωραιότερα νησιά της Μεσογείου. Ως μεσογειακός τύπος που είμαι, αγαπώ τις θάλασσες της Ελλάδας, τους ανθρώπους της, τον πολιτισμό τους και την ιστορία της. Είμαι τόσο συνδεδεμένος με τα νερά της, ώστε νιώθω πως υπάρχει λίγο ελληνικό αίμα στις φλέβες μου. Γι’ αυτό και απ’ όλα τα μέρη του πλανήτη, στον οποίο ταξιδεύω συνέχεια ως εξερευνητής του National Geographic, διάλεξα την Ελλάδα για τις καλοκαιρινές μου διακοπές.

Και όμως υπέστην σοκ όταν μπήκα κάτω από το νερό. Στη νότια ακτή της Σάμου είδα δεκάδες μικρά ψάρια να κείτονται νεκρά στα βράχια του βυθού, που ήσαν γυμνά, κανενός είδους βλάστηση δεν υπήρχε πάνω τους. Ηταν η συνέπεια του ψαρέματος με δυναμίτη, στο οποίο δυστυχώς η Ελλάδα κατέχει τα πρωτεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τόσο αυτή όσο και άλλες καταστρεπτικές μέθοδοι ψαρέματος μειώνουν το φυσικό κεφάλαιο στα νερά της χώρας και εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη που θα μπορούσε να αντληθεί από αυτά. Υπάρχει μια πρακτική λύση στο πρόβλημα αυτό: τα αποθέματα ψαριών που έχουν αφεθεί να μην αλιευθούν προκειμένου να δώσουν στη θαλάσσια ζωή την ευκαιρία να ανακάμψει και τα οποία συνεισφέρουν στην αποκατάσταση των εξαντλημένων αλιευμάτων στις ακτές της Ελλάδας. Τα αποθέματα αυτά (οι τράπεζες ψαριών) απέφεραν σημαντικά αποτελέσματα σε άλλες χώρες, όπως στο Κάμπο Πούλμο, στην Κάτω Καλιφόρνια, στο Μεξικό όπου τα αποθέματα τα οποία διαχειρίστηκε η τοπική κοινότητα οδήγησαν σε μια αύξηση της αφθονίας των ψαριών κατά 460% και κατά συνέπεια προσελκύει τώρα τουρίστες που ενδιαφέρονται για καταδύσεις, ενώ έχει ενισχυθεί η αλιεία της στα αλιεύματα πλην των αποθεμάτων.

Τα θαλάσσια αποθέματα λειτουργούν επίσης στη Μεσόγειο. Στην Ισπανία, τα θαλάσσια αποθέματα στα νησιά Μέντες παράγουν αποδόσεις με τις οποίες μπορούμε να ζήσουμε. Και όμως, δεν υπάρχει παρά μόνο μία προστατευόμενη περιοχή θαλάσσιων αποθεμάτων στην Ελλάδα, η όχι αυστηρά επιτηρούμενη περιοχή Πιπέρι στις Βόρειες Σποράδες αντιπροσωπεύει ένα ισχνό 0,1% των ελληνικών υδάτων. Τα νερά της Ελλάδας μοιάζουν με χρεωστικό λογαριασμό από τον οποίο κάνουν όλοι ανάληψη, αλλά κανείς δεν κάνει κατάθεση. Κάποια στιγμή δεν θα έχουν μείνει χρήματα στον λογαριασμό. Το ψάρεμα με δυναμίτη είναι η τελευταία απέλπιδα προσπάθεια να αποσύρει κανείς ό, τι έχει απομείνει στον σχεδόν άδειο θαλάσσιο λογαριασμό.

Είναι τεράστια η ευκαιρία για επένδυση, αλλά μέχρι στιγμής η τουριστική βιομηχανία έχει αγνοήσει τα υποθαλάσσια περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας και κατά συνέπεια η Ελλάδα δεν θεωρείται προορισμός για καταδύσεις. «Προσπαθήσαμε επί χρόνια να δημιουργήσουμε θαλάσσια αποθέματα, ώστε να καταστήσουμε πιο ελκυστικά τα νερά μας, αλλά είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουμε τη νοοτροπία της υπεραλίευσης στην Ελλάδα» τονίζει ο Κώστας Θοκταρίδης της λέσχης καταδύσεων Planet Blue Diving Center στο Λαύριο. Τα θαλάσσια αποθέματα δεν χρειάζονται επιδοτήσεις από τους φορολογούμενους όπως χρειάζεται η υπεραλίευση. Δεν θα επιβαρύνουν την ελληνική οικονομία αλλά θα αποτελέσουν επιχειρηματική ευκαιρία που θα βοηθήσει τους ψαράδες της περιοχής και θα αυξήσει τα τουριστικά έσοδα μέσω της δημιουργίας μιας βιομηχανίας καταδύσεων.

Στην αρχαιότητα οι ελληνικές θάλασσες ήταν γεμάτες θαλάσσια ζωή, όπως η μεσογειακή φώκια, τα δελφίνια, ο τόνος και οι αστακοί, όπως περιγράφει ο Αριστοτέλης και αποδίδουν οι παραστάσεις σε μωσαϊκά και κεραμικά. Η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει τη φυσική της κληρονομιά για το καλό των πολιτών της.

Η βουλευτής Διονυσία Θεοδώρα Αυγερινοπούλου μου έστειλε ένα email στο οποίο μου έγραφε: «Η Ελλάδα πρέπει να προστατεύσει τα νερά της αποτελεσματικά για χάρη τόσο του περιβάλλοντος όσο και της βιώσιμης ανάπτυξης της οικονομίας μας. Η θαλάσσια βιοποικιλότητα στον τόπο μας είναι ένα από τα ανεκτίμητα περιουσιακά μας στοιχεία. Επιστρατεύοντας νέα εργαλεία διαχείρισης, όπως οι «τράπεζες ψαριών», θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε νέες πηγές εσόδων για τους ψαράδες και τις τοπικές κοινότητες, να δώσουμε ώθηση στον οικοτουρισμό και την έρευνα και να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας». Μπορεί να ειπωθεί αυτό πιο δυνατά αλλά όχι σαφέστερα.