Του Χαράλαμπου Ανθόπουλου
Επίκουρου καθηγητή στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Η αναζήτηση και η συστηματοποίηση των εν ευρεία έννοια συνταγματικών κανόνων που διέπουν τα θεμελιώδη δικαιώματα έχουν γίνει μια δύσκολη υπόθεση, ακόμη και για τους εξειδικευμένους νομικούς.
Η επίλυση των νομικών προβλημάτων που σχετίζονται με τα θεμελιώδη δικαιώματα προϋποθέτει πλέον τον συνδυασμό μεταξύ εθνικών συνταγματικών κανόνων, κανόνων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και άλλων κρίσιμων ενδεχομένως κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων, κανόνων του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο σύνολό του, νομολογιακών αποφάσεων των Συνταγματικών ή Ανωτάτων Δικαστηρίων, καθώς και των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Πρόκειται για το φαινόμενο του λεγόμενου "πολυ-επίπεδου συνταγματισμού", το οποίο εκτός από τα πλεονεκτήματά του -είναι πολύ σημαντική, για παράδειγμα, η συμβολή της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην επαύξηση της προστασίας της ελευθερίας του Τύπου- έχει και ένα σοβαρό μειονέκτημα: την αβεβαιότητα του δικαίου και τελικά την υποκατάσταση του εθνικού συνταγματικού δικαίου στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων από ένα απρόβλεπτο υπερεθνικό νομολογιακό συνταγματικό δίκαιο. Πράγματι, τα δύο Ευρωπαϊκά Δικαστήρια δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τους κανόνες και τον ρόλο των εθνικών Συνταγμάτων και σε κάποιες περιπτώσεις -τελευταία ολοένα πιο συχνές- δείχνουν να θέλουν να αποδεσμευθούν πλήρως από τα Συντάγματα αυτά.
Οσον αφορά ειδικότερα τα κοινωνικά δικαιώματα και την εφαρμογή τους από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αυτή η τάση ίσως ενισχυθεί περαιτέρω μετά την ενεργοποίηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας από την 1η Δεκεμβρίου 2009 και την ταυτόχρονη θέση σε ισχύ του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι κατ' αρχήν χαρακτηριστικό ότι από τον Χάρτη απουσιάζει το δικαίωμα-σύμβολο του ευρωπαϊκού κοινωνικού Συνταγματισμού του 20ού αιώνα, δηλαδή το κοινωνικό δικαίωμα στην εργασία. Αλλά και η όλη σύλληψη των κοινωνικών δικαιωμάτων είναι προσαρμοσμένη στη λογική του "συνταγματισμού της αγοράς", που αποτελεί πλέον την επίσημη συνταγματική ιδεολογία της ΕΕ.
Δηλαδή αυτά τα δικαιώματα ισχύουν και γίνονται σεβαστά μόνο κατά το μέτρο που δεν εμποδίζουν την άσκηση των θεμελιωδών οικονομικών ελευθεριών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων και ελευθερία εγκατάστασης) και την ανάπτυξη μιας ενιαίας αγοράς με ελεύθερο και ανόθευτο ανταγωνισμό.
Ακριβώς το αντίθετο απ' ό,τι ισχύει σε ορισμένα ευρωπαϊκά Συντάγματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το ισχύον ελληνικό Σύνταγμα, στα οποία η οικονομική ζωή οργανώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ανταποκρίνεται στις βασικές αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Από αυτήν την άποψη οι πρόσφατες "αντικοινωνικές" αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Laval, Viking και άλλες) εμφανίζονται απόλυτα συνεπείς προς τη λογική του Χάρτη και δικαιολογούν την πρόβλεψη ότι στο σύστημα των δικαιωμάτων της ΕΕ δεν είναι αναγκαία τα κοινωνικά δικαιώματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου