Δύσκολοι καιροί για ηγέτες

Tου Νικου Κωνστανταρα

«Υπάρχει ένας κόσμος εκεί έξω, τον οποίο άγγιξα, αλλά για τον οποίο θέλω να μάθω περισσότερα». Με αυτά τα λόγια, ο Ντέιβιντ Μίλιμπαντ αποσύρθηκε από την πρώτη γραμμή της πολιτικής στη Βρετανία, ανακοινώνοντας ότι δεν θα είναι στη «σκιώδη κυβέρνηση» υπό τον μικρότερο αδελφό του Εντ. 

Ο Ντέιβιντ, πρώην υπουργός Εξωτερικών και «σίγουρος» για την εκλογή του ως αρχηγός του Εργατικού Κόμματος, έχασε την εκλογική μάχη με τον αδελφό του με διαφορά 1,6% των ψήφων. Ο Ντέιβιντ είναι 45 ετών και ο Εντ 40. 

Η ήττα ενός αδελφού από άλλον είναι τόσο παλιά όσο η ζωή η ίδια. Η Βίβλος, οι μύθοι, η λογοτεχνία, το ζωικό βασίλειο, η Ιστορία δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς την αδελφοκτόνο σύγκρουση. Αλλά στην περίπτωση των Μίλιμπαντ η προαιώνια διαμάχη συνδέεται με τη σύγχρονη πολιτική - αυτή που κρίνεται από εκλογικές αναμετρήσεις κι όχι με το σπαθί.

Σε παλαιότερες εποχές, ο νικητής αδελφός σκότωνε τον ηττημένο (αν δεν κατάφερνε να διαφύγει και να οργανώσει την εκδίκησή του). Ο Ντέιβιντ Μίλιμπαντ στενοχωρήθηκε και ταπεινώθηκε, αλλά παραμένει ζωντανός και έχει τη δεύτερη επιλογή: θέλει, λέει, να μάθει περισσότερα για τον κόσμο και να αφήσει τον Εντ να δράσει χωρίς το βάρος του μεγάλου αδερφού πάνω από το κεφάλι του. 

Η δήλωση του Ντέιβιντ Μίλιμπαντ είναι μια σπάνιας ειλικρίνειας αποκάλυψη: ενώ σπούδασε στο περιβόητο ΜΙΤ της Βοστώνης, ενώ μπήκε στην πολιτική από πολύ νέος, και ενώ κατείχε το σημαντικότατο χαρτοφυλάκιο του υπουργού Εξωτερικών, ο παρ’ ολίγον αρχηγός του ιστορικού βρετανικού κόμματος, ο οποίος πιθανόν να γινόταν πρωθυπουργός, αισθάνεται ότι απλώς «άγγιξε» τη ζωή, και τώρα θέλει να μάθει περισσότερα. Τι να πει ο κατά πέντε χρόνια μικρότερος αδερφός του, ο οποίος θα αναγκαστεί από ’δω και πέρα να ασχολείται μόνο με την πολιτική; Τι θα γνωρίζει από τη ζωή αν γίνει πρωθυπουργός;

Σε παλαιότερες εποχές τα πράγματα ήταν πιο απλά: ο ικανότερος πολεμιστής γινόταν αρχηγός της φυλής ή του έθνους, και αν ο υιός του και τα εγγόνια του ήταν ισάξια, ίδρυαν μια δυναστεία, έως την ημέρα που ένας αδύναμος διάδοχος θα εκθρονιζόταν βίαια από κάποιον ικανότερο. 

 Με την εξέλιξη της γραφειοκρατίας και ιεραρχιών (πολιτικών και θρησκευτικών), μέχρι και σωματικώς αδύναμοι ηγέτες μπορούσαν να κρατηθούν στην εξουσία μέσω ίντριγκας και όχι λόγω πολεμικών αρετών. (Η περίπτωση του σημερινού ηγέτη της Βορείου Κορέας και του 27χρονου διαδόχου του είναι παράξενος απόηχος παλαιότερων εποχών, τότε που νεαροί, άκαπνοι διάδοχοι χρίζονταν στρατηγοί εν μια νυκτί ώστε να αποκτήσουν το «κύρος» του πολεμιστή.)

Οι περισσότεροι ηγέτες των σημερινών δημοκρατιών είναι προϊόντα του θερμοκηπίου της πολιτικής και των μίντια, όπου η εικόνα τους στην πολιτική σκηνή και στα μέσα ενημέρωσης μετράει περισσότερα από την ουσία των ιδεών και των ικανοτήτων τους. 

Αυτό δεν είναι καινούργιο φαινόμενο (η «αναγνωρισιμότητα» πάντα βοηθούσε), απλώς σήμερα η αμεσότητα της εικόνας και η αδιάκοπη προβολή κάποιων ατόμων διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ανάδειξη πολιτικών προσωπικοτήτων στα μάτια των εκλογέων. Πολύ συχνά, μόνο αφού οι νέοι ηγέτες αναδειχθούν στα υψηλότερα αξιώματα ανακαλύπτει ο λαός αν είναι ικανοί η όχι. Τότε, όμως, ίσως είναι αργά.

Στην Ελλάδα, πόσοι διάδοχοι (βασιλικοί, οικογενειακοί και πολιτικοί) δεν αποδείχθηκαν πολύ λιγότεροι των προγόνων τους μόνο αφού τους διαδέχτηκαν; 

Οι διάδοχοι δυναστειών και άλλοι προύχοντες συνήθως μεγάλωσαν γνωρίζοντας ότι μια μέρα θα κυβερνήσουν, δεν είχαν ανάγκη να δοκιμαστούν στον αληθινό κόσμο, στον πόλεμο, στην αγορά. Αυτό το έλλειμμα είναι εμφανές στις μέρες μας, όπου οι πολιτικοί μας δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη (δυσ)λειτουργία της πραγματικής οικονομίας και της κοινωνίας. Την ίδια ώρα, η Ιστορία βρίθει περιπτώσεων όπου ηγέτες που φαίνονταν «λίγοι» καταγράφηκαν ως σημαντικοί, επειδή την πιο δύσκολη ώρα σήκωσαν το βάρος των ευθυνών τους και οδήγησαν τον λαό έξω από την έρημο.

Η εποχή μας απαιτεί ηγέτες που όχι μόνο θα αντιμετωπίσουν τα σημερινά προβλήματα, αλλά θα μας προετοιμάσουν για το μέλλον. Ας ελπίσουμε ότι όσοι δεν γνωρίζουν ακόμη τον κόσμο καλά, όσοι δεν έχουν τη γνώση και την πείρα, τουλάχιστον θα φανούν γενναίοι.