Εκπλήξεις... βυθού

Από την ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ και το DER SPEIGEL

Στις αρχές της δεκαετίας του '40 Γερμανοί μηχανικοί πυροδότησαν σε σειρά πειραμάτων στη Βαλτική βόμβες τύπου «Henschel HS 293», διαπιστώνοντας ότι ο τηλεχειρισμός των ιπτάμενων κατασκευών δεν λειτουργούσε σωστά.

70 χρόνια αργότερα μία απ' αυτές, βάρους ενός τόνου, απόφραξε τμήμα τού, συνολικού μήκους 1.220 χλμ., υπό κατασκευήν υποθαλάσσιου αγωγού, που θα ενώσει τη Γερμανία απευθείας με το ρωσικό δίκτυο παροχής φυσικού αερίου. Το εύρημα ανέσυραν ειδικοί γερανοί κοντά στο Λούμπμιν της Πομερανίας.

Οι υπεύθυνοι της εταιρείας Nord Stream ήταν εμφανώς ανακουφισμένοι για την απομάκρυνση του εμποδίου, αφού τις τελευταίες εβδομάδες έχουν γνωρίσει τη Βαλτική από μια εντελώς απρόβλεπτη πλευρά της: στο βυθό της η κατασκευή του αγωγού συναντά συνεχώς απορρίμματα και υπολείμματα αιώνων. Το λασπώδες έδαφος κρύβει απομεινάρια εμπορικής δραστηριότητας χιλιάδων ετών και δεκάδες «καθόλου εύκολες καταστάσεις προς αντιμετώπιση, εάν ληφθεί υπ'όψιν η πίεση για το χρονοδιάγραμμα κατασκευής», τονίζει ο εκπρόσωπος της Nord Stream, Στέφεν Εμπερτ.

Ιδιαιτέρως η ανέλκυση πολεμικού υλικού από τη θάλασσα θεωρείται από τους ειδικούς θέμα ακανθώδες κι η αντιμετώπισή του πολύ δυσκολότερη απ' ό,τι στην ξηρά. Και μάλιστα, όταν ο ηχοβολιστικός εντοπισμός αποκαλύπτει υλικό επικίνδυνο. Αυτό τις περισσότερες φορές δεν είναι καθόλου εύκολο. Τα συνεργεία ανέλκυσης φοβούνται περισσότερο τις χειροβομβίδες αερίων από τον Β' Παγκόσμιο, που σκουριασμένες και καλυμμένες με ιλύ δεκαετιών μπορεί να αποδειχθούν θανάσιμη παγίδα ακόμη και για πεπειραμένους δύτες.

Η κατασκευαστική εταιρεία καταβάλλει έντονες προσπάθειες για την αποφυγή δυσάρεστων περιστατικών κατά την ολοκλήρωση τού «έργου του αιώνα» για έναν ακόμη λόγο: μεγαλομέτοχος της Nord Stream είναι η ρωσική αυτοκρατορία Gasprom. Επιπλέον, για να αντιμετωπίσει την έντονη κριτική των οικολόγων προσπαθεί να εφαρμόσει το ρητό «κάθε μέρα μια καλή πράξη», π.χ. διαμορφώνοντας ειδικούς υφάλους για φώκιες. Σ' άλλες περιπτώσεις, πάλι, γίνεται χορηγός αρχαιολογικών επιχειρήσεων.

Ενάλιες αρχαιότητες

Για ειδικούς των ενάλιων αρχαιοτήτων, η Βαλτική αποτελεί «σεντούκι θησαυρών», απ'όπου υπάρχουν πολλά ακόμη ν' ανασυρθούν. Το καλοκαίρι του 2003 δύτες εντόπισαν κοντά στο σουηδικό νησί Gotska Sandon, σε βάθος 125 μ., το ναυάγιο ενός DC-3, κατασκοπευτικού αεροσκάφους που καταρρίφθηκε το 1952 από σοβιετικό μαχητικό με το οκταμελές πλήρωμά του. Οι σοροί τους αναγνωρίστηκαν βάσει αναλύσεων DNA. Τρία χρόνια αργότερα συνεργάτες της πολωνικής εταιρείας πετρελαιοειδών «Πετρομπάλτικ» ανακάλυψαν βυθισμένο το χιτλερικό αεροπλανοφόρο «Γκραφ Ζέπελιν», η τύχη του οποίου αγνοούνταν μετά την κατάσχεσή του από τον σοβιετικό στόλο. Για περισσότερα από 90 χρόνια ασαφής παρέμενε η τύχη του βρετανικού υποβρυχίου HNS «Ε18», που αναχώρησε τον Μάιο του 1916 από το Ρεβάλ (σημερινό Ταλίν). Είναι άγνωστο αν η πρωτοποριακή για την εποχή της κατασκευή τορπιλίστηκε ή έπεσε σε νάρκη, πάντως, είχε προλάβει να πλήξει σοβαρά το γερμανικό αντιτορπιλικό «V 100». Το ναυάγιο εντοπίστηκε τον περασμένο Οκτώβριο κοντά στο νησί της Εσθονίας Χιούμαα.

Η «νέα εσοδεία» ευρημάτων περιλαμβάνει 70 ναυάγια στα χωρικά ύδατα των Εσθονίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Πολωνίας, Γερμανίας, Δανίας, Σουηδίας- και μάλιστα σ' έναν διάδρομο πλάτους μόλις 125 μ. Τον Ιανουάριο του 2000 η επιστημονική ομάδα του Γερμανικού Μουσείου Θαλάσσιων Ερευνών του Στράλζουντ σε συνεργασία με τους δύτες της Nord Stream, ανακάλυψαν στις δυτικές ακτές της νήσου Πελ τα καλοδιατηρημένα υπολείμματα εμπορικού πλοίου τού 14ου αιώνα. Προσφάτως επιστήμονες ανέλκυσαν ένα από τα 20 πλοία που βυθίστηκαν στη διάρκεια του Μεγάλου Βόρειου Πολέμου (1700- 1721) στην είσοδο του Γκράιφσβαλντ, προσπαθώντας να εμποδίσουν την προσέγγιση του εχθρικού στόλου Πρώσων, Δανών και Σαξόνων στη νήσο Ρίγκεν. Η ανέλκυση έγινε δαπάνη της Nord Stream. Κατά τον αρχαιολόγο της Υπηρεσίας Διατήρησης Πολιτιστικών Μνημείων στην Πομερανία, Τέντλεφ Γιάντσεν, «τα ευρήματα αποκαλύπτουν εντυπωσιακές λεπτομέρειες από κατασκευαστικές μεθόδους τοπικών ναυπηγείων των εκάστοτε εποχών». Πριν από λίγες εβδομάδες εντοπίστηκε κι άλλο εμπορικό τού 18ου αιώνα.

Η ανέλκυση ορισμένων ναυαγίων αντενδείκνυται λόγω της κατάστασης και της θέσης τους, ωστόσο θα παραμείνουν απρόσιτα και στο κοινό, που επισκέπτεται τα λεγόμενα υποβρύχια πάρκα. Απλώς θα τύχουν συντήρησης και στήριξης με αμμόσακους. Πέραν τούτου, σε δεκάδες άλλες τοποθεσίες, που δύτες κι επιστήμονες διατηρούν μυστικές, εντοπίστηκαν «μακάβρια ευρήματα». Πρόκειται για σορούς πληρωμάτων ή ιδιωτών που επέβαιναν σε αεροσκάφη, υποβρύχια ή πλεούμενα και πέθαναν στη θάλασσα. Αυτά τα ενάλια νεκροταφεία χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας από κυνηγούς τροπαίων, που δεν διστάζουν ν' ανασύρουν ακόμη και σορούς δεκαετιών με στόχο το κέρδος. Ειδικές μονάδες δυτών περιπολούν σε τακτικές βάρδιες εκεί για να διατηρήσουν την ηρεμία ναυαγίων και νεκρών.