Του A. Gary Shilling / Bloomberg
Η δεκαετία του 1920 δεν έμοιαζε ιδιαίτερα "ειδυλλιακή", μέχρι την εποχή που μπορούσε κανείς να την παρατηρήσει από την οπτική της υφεσιακής δεκαετίας του 1930.
Η δεκαετία του 1920 δεν έμοιαζε ιδιαίτερα "ειδυλλιακή", μέχρι την εποχή που μπορούσε κανείς να την παρατηρήσει από την οπτική της υφεσιακής δεκαετίας του 1930.
Ομοίως, μετά από τη σοβαρή παγκόσμια ύφεση που πιστεύω ότι έχει εκκινήσει η κρίση του κορονοϊού, η δεκαετία του 2010 θα μοιάζει με "χρυσή εποχή" αργής αλλά σταθερής οικονομικής ανάπτυξης, με την αύξηση της απασχόλησης και την υποχώρηση του πληθωρισμού και των επιτοκίων.
Τι μπορούμε λοιπόν να περιμένουμε όταν τα πράγματα επιστρέψουν στην "κανονικότητα";
1. Η στροφή από το ελεύθερο διεθνές εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση προς τον προστατευτισμό, η οποία άρχισε όταν η Κίνα εισήλθε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001 θα επιταχυνθεί. Η μείωση της μεταποιητικής δραστηριότητας και των συναφών με αυτήν θέσεων εργασίας στη Δύση, η οποία ήταν απόρροια της παγκοσμιοποίησης, καθώς και η ευπάθεια των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, θα προωθήσει την στροφή προς την εθνική αυτάρκεια, με τις ελλείψεις ωστόσο που αναπόφευκτα θα τη συνοδεύουν.
Οι ελπίδες ορισμένων πολιτικών ότι ο προστατευτισμός προωθεί την αύξηση των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων εντός της χώρας τους θα κατακερματιστούν καθώς, όπως και στη δεκαετία του '30, τα εμπόδια στο διεθνές εμπόριο γενικά περιορίζουν την οικονομική ανάπτυξη και οδηγούν σε αποπληθωρισμό.
2. Η διακοπή λειτουργίας εταιρικών δραστηριοτήτων και δομών εκπαίδευσης λόγω του ιού αποκαλύπτει το άσκοπον μεγάλου μέρους των επαγγελματικών ταξιδιών, αλλά και του περίσσιου χρόνου που δαπανάται στις σχολικές αίθουσες ανά τον πλανήτη. Οι αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα μειωθούν, προς όφελος του hardware, αλλά και του λογισμικού ψηφιακών επικοινωνιών, εις βάρος των αεροπορικών εταιρειών και των ξενοδοχειακών μονάδων. Η εργασία στο σπίτι θα γίνει ακόμα πιο διαδεδομένη και αποδεκτή.
3. Η συγκράτηση των καταναλωτών σε σχέση με τις ατομικές δαπάνες τους θα διατηρηθεί και πέραν της κρίσης του κορονοϊού, όπως συνέβη και μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Η λογική του "χρησιμοποιώ κάτι μέχρι τα έσχατα όριά του πριν το πετάξω" ή του "μπορώ να κάνω ή θα αναγκαστώ να κάνω και χωρίς αυτό το προϊόν ή αγαθό" μπορεί να επικρατήσει για χρόνια, σε βάρος των καταναλωτικών δαπανών και των λιανικών πωλήσεων διεθνώς.
4. Η δημοσιονομική ώθηση θα μεγεθυνθεί, καθώς η νομισματική πολιτική αποδεικνύεται από μόνη της ανίσχυρη. Πέραν της αναπόφευκτης αύξησης των επιδομάτων ανεργίας που θα προκληθεί από την ύφεση, καθώς και της αύξησης των κρατικών "συμπληρωμάτων" στο εισόδημα των πολιτών, είναι πιθανό να υπάρξουν σημαντικές κρατικές δαπάνες στον τομέα των υποδομών. Και οι Ρεπουμπλικανοί και οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ συμφωνούν ότι αυτό είναι απαραίτητο, ενώ η κατάρρευση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ (T-Bonds) ενόψει των αυξανόμενων ομοσπονδιακών ελλειμμάτων έχει μετριάσει τους φόβους στην Ουάσιγκτον για τον τεράστιο δανεισμό που συνεπάγεται η χρηματοδότηση τέτοιων ελλειμμάτων.
5. Σε περίπτωση που ο εθνικός εμπορικός προστατευτισμός δεν λάβει θηριώδη χαρακτηριστικά, η παγκόσμια προσφορά θα συνεχίσει να υπερβαίνει την παγκόσμια ζήτηση. Η επακόλουθη στροφή στην αποταμίευση θα συμπιέσει περαιτέρω πληθωρισμό και επιτόκια. Τα χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού, ενδεχομένως ακόμη και η τάση αποπληθωρισμού, θα αμβλύνουν τον ζήλο για δαπάνες, περιορίζοντας περαιτέρω την όποια οικονομική ανάκαμψη.
6. Η ύφεση είναι πολύ πιθανό να εξανεμίσει τις ελπίδες επανεκλογής του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και να δώσει στους Δημοκρατικούς τον έλεγχο του Λευκού Οίκου και του Κογκρέσου. Μετά από μια τέτοια πολιτική αλλαγή, είναι πιθανότατη η λήψη μέτρων για κάποιου είδους ομοσπονδιακό πρόγραμμα καθολικής υγειονομικής περίθαλψης στις ΗΠΑ, με κρατική χρηματοδότηση. Επίσης, θα υιοθετηθούν μέτρα φορολογικής μεταρρύθμισης για αναδιανομή εισοδήματος από τους πλούσιους προς τους φτωχούς.
7. Η "βουτιά" στις διεθνείς τιμές του αργού πετρελαίου πιθανόν να εξαναγκάσει τους Σαουδάραβες και τους Ρώσους να συνεργαστούν προκειμένου προσπαθήσουν να πετάξουν εκτός αγοράς τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Οι τιμές του πετρελαίου θα ανακάμψουν στη συνέχεια στα 40 με 60 δολάρια το βαρέλι, ωστόσο οι ανθεκτικοί Αμερικανοί παραγωγοί θα επιβιώσουν και θα συνεχίσουν να τους ανταγωνίζονται, λίγα βήματα πίσω τους.
8. Η ύφεση θα ωθήσει πολλά ομόλογα μη επενδυτικής πιστοληπτικής βαθμίδας (junk), ειδικά ορισμένα του κλάδου της ενέργειας, σε χρεοκοπία. Το διαρκώς αναπτυσσόμενο σύμπαν των "έκπτωτων αγγέλων" ή εκείνων των εκδοτών ομολόγων τα οποία θα έχουν χάσει την επενδυτική βαθμίδα, μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση των τιμών των ομολόγων επιπέδου junk και να προκαλέσει μια μαζική προσφυγή προς τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα. Οι όροι δανεισμού...
1. Η στροφή από το ελεύθερο διεθνές εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση προς τον προστατευτισμό, η οποία άρχισε όταν η Κίνα εισήλθε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001 θα επιταχυνθεί. Η μείωση της μεταποιητικής δραστηριότητας και των συναφών με αυτήν θέσεων εργασίας στη Δύση, η οποία ήταν απόρροια της παγκοσμιοποίησης, καθώς και η ευπάθεια των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, θα προωθήσει την στροφή προς την εθνική αυτάρκεια, με τις ελλείψεις ωστόσο που αναπόφευκτα θα τη συνοδεύουν.
Οι ελπίδες ορισμένων πολιτικών ότι ο προστατευτισμός προωθεί την αύξηση των θέσεων εργασίας και των εισοδημάτων εντός της χώρας τους θα κατακερματιστούν καθώς, όπως και στη δεκαετία του '30, τα εμπόδια στο διεθνές εμπόριο γενικά περιορίζουν την οικονομική ανάπτυξη και οδηγούν σε αποπληθωρισμό.
2. Η διακοπή λειτουργίας εταιρικών δραστηριοτήτων και δομών εκπαίδευσης λόγω του ιού αποκαλύπτει το άσκοπον μεγάλου μέρους των επαγγελματικών ταξιδιών, αλλά και του περίσσιου χρόνου που δαπανάται στις σχολικές αίθουσες ανά τον πλανήτη. Οι αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα μειωθούν, προς όφελος του hardware, αλλά και του λογισμικού ψηφιακών επικοινωνιών, εις βάρος των αεροπορικών εταιρειών και των ξενοδοχειακών μονάδων. Η εργασία στο σπίτι θα γίνει ακόμα πιο διαδεδομένη και αποδεκτή.
3. Η συγκράτηση των καταναλωτών σε σχέση με τις ατομικές δαπάνες τους θα διατηρηθεί και πέραν της κρίσης του κορονοϊού, όπως συνέβη και μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Η λογική του "χρησιμοποιώ κάτι μέχρι τα έσχατα όριά του πριν το πετάξω" ή του "μπορώ να κάνω ή θα αναγκαστώ να κάνω και χωρίς αυτό το προϊόν ή αγαθό" μπορεί να επικρατήσει για χρόνια, σε βάρος των καταναλωτικών δαπανών και των λιανικών πωλήσεων διεθνώς.
4. Η δημοσιονομική ώθηση θα μεγεθυνθεί, καθώς η νομισματική πολιτική αποδεικνύεται από μόνη της ανίσχυρη. Πέραν της αναπόφευκτης αύξησης των επιδομάτων ανεργίας που θα προκληθεί από την ύφεση, καθώς και της αύξησης των κρατικών "συμπληρωμάτων" στο εισόδημα των πολιτών, είναι πιθανό να υπάρξουν σημαντικές κρατικές δαπάνες στον τομέα των υποδομών. Και οι Ρεπουμπλικανοί και οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ συμφωνούν ότι αυτό είναι απαραίτητο, ενώ η κατάρρευση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ (T-Bonds) ενόψει των αυξανόμενων ομοσπονδιακών ελλειμμάτων έχει μετριάσει τους φόβους στην Ουάσιγκτον για τον τεράστιο δανεισμό που συνεπάγεται η χρηματοδότηση τέτοιων ελλειμμάτων.
5. Σε περίπτωση που ο εθνικός εμπορικός προστατευτισμός δεν λάβει θηριώδη χαρακτηριστικά, η παγκόσμια προσφορά θα συνεχίσει να υπερβαίνει την παγκόσμια ζήτηση. Η επακόλουθη στροφή στην αποταμίευση θα συμπιέσει περαιτέρω πληθωρισμό και επιτόκια. Τα χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού, ενδεχομένως ακόμη και η τάση αποπληθωρισμού, θα αμβλύνουν τον ζήλο για δαπάνες, περιορίζοντας περαιτέρω την όποια οικονομική ανάκαμψη.
6. Η ύφεση είναι πολύ πιθανό να εξανεμίσει τις ελπίδες επανεκλογής του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και να δώσει στους Δημοκρατικούς τον έλεγχο του Λευκού Οίκου και του Κογκρέσου. Μετά από μια τέτοια πολιτική αλλαγή, είναι πιθανότατη η λήψη μέτρων για κάποιου είδους ομοσπονδιακό πρόγραμμα καθολικής υγειονομικής περίθαλψης στις ΗΠΑ, με κρατική χρηματοδότηση. Επίσης, θα υιοθετηθούν μέτρα φορολογικής μεταρρύθμισης για αναδιανομή εισοδήματος από τους πλούσιους προς τους φτωχούς.
7. Η "βουτιά" στις διεθνείς τιμές του αργού πετρελαίου πιθανόν να εξαναγκάσει τους Σαουδάραβες και τους Ρώσους να συνεργαστούν προκειμένου προσπαθήσουν να πετάξουν εκτός αγοράς τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Οι τιμές του πετρελαίου θα ανακάμψουν στη συνέχεια στα 40 με 60 δολάρια το βαρέλι, ωστόσο οι ανθεκτικοί Αμερικανοί παραγωγοί θα επιβιώσουν και θα συνεχίσουν να τους ανταγωνίζονται, λίγα βήματα πίσω τους.
8. Η ύφεση θα ωθήσει πολλά ομόλογα μη επενδυτικής πιστοληπτικής βαθμίδας (junk), ειδικά ορισμένα του κλάδου της ενέργειας, σε χρεοκοπία. Το διαρκώς αναπτυσσόμενο σύμπαν των "έκπτωτων αγγέλων" ή εκείνων των εκδοτών ομολόγων τα οποία θα έχουν χάσει την επενδυτική βαθμίδα, μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση των τιμών των ομολόγων επιπέδου junk και να προκαλέσει μια μαζική προσφυγή προς τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα. Οι όροι δανεισμού...
θα καταστούν αυστηρότεροι, όπως συνέβη με τα στεγαστικά δάνεια μετά την κατάρρευση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου (subprime mortgages).
9. Τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ, τα οποία είναι τα απόλυτα περιουσιακά στοιχεία - "επενδυτικά "καταφύγια", θα συνεχίσουν να είναι ελκυστικά ακόμη και με μηδενικές ή και αρνητικές πραγματικές αποδόσεις, μέσα σε ένα γενικότερο αποπληθωριστικό κλίμα. Αντίθετα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την Τράπεζα της Ιαπωνίας (BoJ), ωστόσο, η Federal Reserve των ΗΠΑ θα αποφύγει πιθανότατα να υιοθετήσει μία πολιτική αρνητικού βραχυπρόθεσμου επιτοκίου.
10. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα, καθώς η μετάβασή τους σε πιο ριψοκίνδυνα επενδυτικά προϊόντα τα τελευταία χρόνια, σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων, αποδεικνύεται επιλογή με απογοητευτικά αποτελέσματα. Οι επιλογές τους προκειμένου να επιτύχουν φιλόδοξους στόχους επιστροφών - δηλαδή η μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών, η αύξηση των εισφορών των εργαζομένων ή η αύξηση της χρηματοδότησης από χορηγούς - είναι όλες μη ελκυστικές.
11. Όταν οι επενδυτές αποκτήσουν τελικά μια κάποια αίσθηση του βάθους και της διάρκειας της ύφεσης, οι μετοχές θα ανακάμψουν, ωστόσο πιθανόν σε επίπεδα από 20% έως 30% χαμηλότερα από τα σημερινά. Όπως και μετά την bear market του 2007-2009, οι μεμονωμένοι ιδιώτες επενδυτές θα αργήσουν να επιστρέψουν. Μακροπρόθεσμα, οι μετοχές ενδέχεται να κινούνται με ρυθμούς ανάκαμψης χαμηλότερους εκείνων της πραγματικής οικονομίας, καθώς οι υψηλοί δείκτες αναλογίας τιμών προς κέρδη των τελευταίων τριών δεκαετιών θα επανέρχονται σε λογικότερα επίπεδα ή και θα υποχωρούν.
12. Ως συνήθως, θα χρειαστούν αποδιοπομπαίοι τράγοι για να αναλάβουν την ευθύνη για την κρίση του κορονοϊού και την ύφεση που ο τελευταίος εκκίνησε, μαζί με την κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Οι υποψήφιοι στις ΗΠΑ περιλαμβάνουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ιδιαίτερα τους αξιωματούχους του τομέα υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και τις αυτοματοποιημένες ψηφιακές συναλλαγές στη Wall Street. Ως συνήθως, μπορούμε να περιμένουμε περισσότερη κρατική - κυβερνητική ρύθμιση σε αυτούς τους τομείς ως απάντηση.
9. Τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ, τα οποία είναι τα απόλυτα περιουσιακά στοιχεία - "επενδυτικά "καταφύγια", θα συνεχίσουν να είναι ελκυστικά ακόμη και με μηδενικές ή και αρνητικές πραγματικές αποδόσεις, μέσα σε ένα γενικότερο αποπληθωριστικό κλίμα. Αντίθετα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την Τράπεζα της Ιαπωνίας (BoJ), ωστόσο, η Federal Reserve των ΗΠΑ θα αποφύγει πιθανότατα να υιοθετήσει μία πολιτική αρνητικού βραχυπρόθεσμου επιτοκίου.
10. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα, καθώς η μετάβασή τους σε πιο ριψοκίνδυνα επενδυτικά προϊόντα τα τελευταία χρόνια, σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων, αποδεικνύεται επιλογή με απογοητευτικά αποτελέσματα. Οι επιλογές τους προκειμένου να επιτύχουν φιλόδοξους στόχους επιστροφών - δηλαδή η μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών, η αύξηση των εισφορών των εργαζομένων ή η αύξηση της χρηματοδότησης από χορηγούς - είναι όλες μη ελκυστικές.
11. Όταν οι επενδυτές αποκτήσουν τελικά μια κάποια αίσθηση του βάθους και της διάρκειας της ύφεσης, οι μετοχές θα ανακάμψουν, ωστόσο πιθανόν σε επίπεδα από 20% έως 30% χαμηλότερα από τα σημερινά. Όπως και μετά την bear market του 2007-2009, οι μεμονωμένοι ιδιώτες επενδυτές θα αργήσουν να επιστρέψουν. Μακροπρόθεσμα, οι μετοχές ενδέχεται να κινούνται με ρυθμούς ανάκαμψης χαμηλότερους εκείνων της πραγματικής οικονομίας, καθώς οι υψηλοί δείκτες αναλογίας τιμών προς κέρδη των τελευταίων τριών δεκαετιών θα επανέρχονται σε λογικότερα επίπεδα ή και θα υποχωρούν.
12. Ως συνήθως, θα χρειαστούν αποδιοπομπαίοι τράγοι για να αναλάβουν την ευθύνη για την κρίση του κορονοϊού και την ύφεση που ο τελευταίος εκκίνησε, μαζί με την κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Οι υποψήφιοι στις ΗΠΑ περιλαμβάνουν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ιδιαίτερα τους αξιωματούχους του τομέα υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και τις αυτοματοποιημένες ψηφιακές συναλλαγές στη Wall Street. Ως συνήθως, μπορούμε να περιμένουμε περισσότερη κρατική - κυβερνητική ρύθμιση σε αυτούς τους τομείς ως απάντηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου