Επικίνδυνα παιχνίδια σε Καστελόριζο και Κύπρο από Ερντογάν

Του Γιώργου Δελαστίκ

«Φωτιά» στις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) της Ελλάδας στην περιοχή νότια του Καστελόριζου και της Κύπρου στην περιοχή που συνορεύει με την ΑΟΖ του Ισραήλ, βάζει η Τουρκία. Ο Ερντογάν αποφάσισε να παράσχει στρατιωτική ναυτική προστασία σε ειδικό νορβηγικό πλοίο ερευνών για να κάνει γεωτρήσεις από 30 έως 100 ναυτικά μίλια νότια-νοτιοανατολικά του Καστελόριζου, αμφισβητώντας έτσι εμπράκτως τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ και επιδιώκοντας να το κατοχυρώσει ντε φάκτο ως τουρκικό.

Ακόμη σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η Άγκυρα έχει επιλέξει να διεκδικήσει ως δικό της ένα ειδικό τμήμα της ΑΟΖ, το οποίο εάν το πάρει, τότε δεν θα έχουν πια κοινά σύνορα οι ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου, ενώ ταυτόχρονα θα αποκτήσουν κοινά σύνορα οι ΑΟΖ της Αιγύπτου και της Τουρκίας που τώρα δεν έχουν! Παράλληλα, ο Ερντογάν αποφάσισε εδώ και καιρό να αμφισβητήσει το δικαίωμα εν γένει της Κυπριακής Δημοκρατίας να έχει δική της ΑΟΖ όσο δεν έχει επιλυθεί το Κυπριακό και για το σκοπό αυτό έχει διακηρύξει ότι θα εμποδίσει ακόμη και με στρατιωτικά μέσα την έναρξη ερευνών για εύρεση φυσικού αερίου σε τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ που συνορεύει με την ΑΟΖ του Ισραήλ.

Δύο τουρκικές φρεγάτες, δέκα πυραυλάκατοι και ένα πλοίο ανεφοδιασμού βρίσκονται ήδη στην επίμαχη περιοχή, δεκάδες μίλια νοτιοανατολικά του Καστελόριζου ανεβάζοντας κατακόρυφα την ένταση, ενώ για την ώρα είναι άγνωστο πώς θα διαχειριστεί με ασφάλεια τη σκηνοθετημένη κρίση η Αθήνα για να σταματήσει τις τουρκικές έρευνες στην ελληνική ΑΟΖ.  

Σε διπλωματικό επίπεδο, η Άγκυρα έκανε δύο ενέργειες.

Πρώτον, υπέγραψε με την αιγυπτιακή στρατιωτική κυβέρνηση συμφωνία διενέργειας από κοινού ερευνών στη Μεσόγειο για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, παρόλο που οι ΑΟΖ των δύο χωρών δεν εφάπτονται. 

Δεύτερον, ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και? Κύπρου από κοινού με το παράνομο καθεστώς των κατεχόμενων εδαφών του νησιού, αν η κυπριακή κυβέρνηση προχωρήσει στην έναρξη των γεωτρήσεων. 

Είναι προφανές ότι το Φθινόπωρο προμηνύεται ιδιαιτέρως θερμό στην Ανατολική Μεσόγειο. Ακόμη και ο κίνδυνος θερμών επεισοδίων είναι υπαρκτός.

Υποτίθεται ότι τις πρώτες μέρες του Οκτωβρίου ή και νωρίτερα θα αρχίσουν οι γεωτρήσεις από την αμερικανοεβραϊκών συμφερόντων εταιρεία Noble Energy στο «οικόπεδο12» ή «Αφροδίτη», στα νοτιοανατολικά της Κύπρου. Η Λευκωσία έχει ήδη εκχωρήσει την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου αυτού του τμήματος της ΑΟΖ της -αν φυσικά βρεθεί αέριο σε ποσότητες και είδος κοιτασμάτων που να καθιστά οικονομικά βιώσιμη την άντλησή του- στους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς.

Στόχος της κίνησης αυτής είναι να συνάψει πάνω στη βάση αυτή στρατηγική συμμαχία με την Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ, προκειμένου να μπορέσει να αποκρούσει αφενός τον τουρκικό ισχυρισμό ότι η Κύπρος δεν έχει δικαίωμα να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες τέτοιου είδους όσο δεν έχει ακόμη λυθεί το Κυπριακό και αφετέρου τις δυναμικές κινήσεις της Άγκυρας να αμφισβητήσει εμπράκτως της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας στέλνοντας επιτόπου πολεμικά πλοία και εξαναγκάζοντας τη Noble Energy να διακόψει τις έρευνες.

Ισχυρές συμμαχίες

Η Τουρκία έχει απειλήσει σαφώς ότι θα προβεί σε τέτοιου είδους στρατιωτικές κινήσεις. Το έχει ήδη πραγματοποιήσει άλλωστε στο πρόσφατο παρελθόν, πάντα με επιτυχία δυστυχώς, ακόμη και σε περιοχές της ελληνικής ΑΟΖ, η οποία πάντως δεν έχει ανακηρυχθεί επισήμως από την Αθήνα.

Εκχωρώντας η Λευκωσία το φυσικό αέριο εκείνης της περιοχής στους Αμερικανούς και στους Ισραηλινούς ελπίζει ότι αυτοί θα προασπίσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα συνεχίζοντας τις γεωτρήσεις της Noble Energy παρά τις τουρκικές πιέσεις και έτσι κατοχυρώνοντας ντε φάκτο την κυπριακή ΑΟΖ. Καθώς μάλιστα η αμερικανική κυβέρνηση θα ήθελε πολύ να υπάρχουν όντως πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου στις ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου ώστε να διοχετεύσει αυτό το φυσικό αέριο στην Ευρώπη ως αντιστάθμισμα του ρωσικού φυσικού αερίου και της εξ αυτού ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Μόσχα, οι Κύπριοι ελπίζουν ότι ο Λευκός Οίκος θα τηρήσει σθεναρή στάση απέναντι στην Άγκυρα.

Η Ρωσία, η Ε.Ε. αλλά και η Γερμανία ως κράτος, η Γαλλία κ.λπ. έχουν δημοσίως ταχθεί υπέρ του δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί όπως νομίζει το φυσικό πλούτο της ΑΟΖ της. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Κύπρος μπορεί να αισθάνεται ότι έχει συγκροτήσει μια πολύ ισχυρή πολιτική συμμαχία στο θέμα αυτό. Ανεξαρτήτως των ιδιοτελών φυσικά κινήτρων όλων αυτών των ισχυρών κρατών, η Λευκωσία δικαίως νομίζει ότι έχει γερές πολιτικές «πλάτες».

Το δίλημμα του Ερντογάν

Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γνωρίζει ότι αν τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά, η Κύπρος έχει σαφέστατο πολιτικό πλεονέκτημα στο θέμα αυτό, καθώς καμία χώρα δεν τίθεται ενώπιον του διλήμματος να διαλέξει μεταξύ Άγκυρας ή Λευκωσίας. Αυτός ο συσχετισμός μπορεί να ανατραπεί ενδεχομένως υπέρ της Τουρκίας μόνο αν ο Ερντογάν συνειδητά οξύνει την κατάσταση και προκαλέσει κρίση.

Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει ένα πολύ σοβαρό δίλημμα. 

Αν επιτρέψει να αρχίσει η διεξαγωγή ερευνών, τότε η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας κατοχυρώνεται διεθνώς και αυτό αποτελεί σοβαρότατη διπλωματική ήττα για την Άγκυρα. 

Αν αποφασίσει να μην επιτρέψει τις γεωτρήσεις, τότε τα τουρκικά πολεμικά σκάφη πρέπει να απειλήσουν και ενδεχομένως να διώξουν δια της βίας μια αμερικανικών συμφερόντων εταιρεία, πράγμα που δεν είναι καθόλου μα καθόλου απλό. Αν μάλιστα η Noble Energy έχει οδηγίες από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να μην απομακρύνει την ερευνητική εξέδρα της παρά την τουρκική στρατιωτική πίεση, δεν αποκλείεται τα τουρκικά πολεμικά πλοία να δουν ξαφνικά απέναντί τους σκάφη του αμερικανικού 6ου Στόλου που ενδέχεται να διαταχθούν να πλεύσουν για να προστατεύσουν τις πλωτές εγκαταστάσεις της αμερικανικής εταιρείας.

Η Τουρκία κινδυνεύει να ταπεινωθεί...

Με τις διακηρύξεις που έχουν κάνει δημοσίως τα μέλη της τουρκικής κυβέρνησης συμπεριλαμβανομένων των Ερντογάν και Νταβούτογλου, η Άγκυρα θα εκτεθεί ανεπανόρθωτα αν δεν σταματήσει πάση θυσία τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ. Δράση όμως «πάση θυσία» εναντίον μιας αμερικανικής εταιρείας ερευνών δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Η Τουρκία κινδυνεύει να ταπεινωθεί σε βαθμό πρωτοφανή και μάλιστα σε μια εποχή που ο Ερντογάν ασκεί μια μεγαλεπήβολη πολιτική ανάδειξης της χώρας του σε περιφερειακή ηγεμονική δύναμη, διεκδικώντας το ρόλο του ισχυρότερου εκπροσώπου του ισλαμικού κόσμου της Μέσης Ανατολής.

Η συνειδητή και επιλεγμένη από τον Τούρκο πρωθυπουργό διευρυνόμενη κρίση στις σχέσεις με το Ισραήλ έχει βεβαίως καταστήσει τον Ερντογάν ήρωα του αραβικού κόσμου και του έχει προσδώσει τεράστιο κύρος σε ολόκληρο το μουσουλμανικό κόσμο. Η πολιτικοκοινωνική αναταραχή στην Αίγυπτο και το άγνωστο για την ώρα τοπίο που θα προκύψει μετά τις βουλευτικές εκλογές στην ηγετική χώρα του αραβικού κόσμου, καθιστούν τις ΗΠΑ πολύ πιο προσεκτικές στους χειρισμούς τους απέναντι στην Άγκυρα. Αν το Ισραήλ απομονωθεί οριστικά από την Τουρκία και την Αίγυπτο, μακροπρόθεσμα απειλείται να βρεθεί σε απελπιστική κατάσταση.

Τόσο η Άγκυρα λοιπόν όσο και η Ουάσιγκτον έχουν κάθε συμφέρον να αποφύγουν την μεταξύ τους αντιπαράθεση για την κυπριακή ΑΟΖ. Όσο σημαντικό και να το θεωρούν Λευκωσία και Αθήνα, είναι σαφώς υποδεέστερης σπουδαιότητας από τα στρατηγικής βαρύτητας διακυβεύματα στις σχέσεις ΗΠΑ, Τουρκίας, Αιγύπτου, Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο.