H ιατρική στην πρώτη σελίδα

Tου Πασχου Mανδραβελη

Τελικά, το μόνο σίγουρο για τον καφέ είναι ότι πειράζει στα νεύρα. Οχι εξαιτίας των χημικών συστατικών που εμπεριέχει, αλλά των μελετών που γίνονται γι’ αυτά. Mέχρι σήμερα, οι επιστήμονες μας έλεγαν ότι η πρωινή απόλαυση μπορεί να ευθύνεται για καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση και εμφράγματα. Κατόπιν, κάποιοι άλλοι ερευνητές μάς είπαν ότι προστατεύει τις αρτηρίες ηλικιωμένων ατόμων που πάσχουν από υπέρταση. Αλλες έρευνες έδειξαν ότι προκαλεί καρκίνο στο πάγκρεας. Τελικά, όλοι μένουμε με την απορία. Πρέπει αν πίνουμε καφέ ή όχι;

Από την εποχή που τα ΜΜΕ ανακάλυψαν το χρυσωρυχείο που λέγεται ιατρικό ρεπορτάζ, τα νεύρα των υποχόνδριων έχουν σπάσει. Κάθε λίγο και λιγάκι μια καινούργια έρευνα στοχοποιεί μια συνήθεια των ανθρώπων. Συνήθως αυτές οι έρευνες δεν αποδεικνύουν τίποτε, αλλά απλώς αποτυπώνουν στατιστικά τις επιπτώσεις κάθε ουσίας. Ο τρόπος δημοσιοποίησής τους όμως φτιάχνει βεβαιότητες που δεν υπάρχουν.  Ενώ δηλαδή η έρευνα διατυπώνεται έτσι ώστε να υπάρχουν όλες οι επιφυλάξεις για το τελικό αποτέλεσμα, τα απλοποιητικά (εκ της φύσεώς τους) Μέσα Ενημέρωσης αποσιωπούν τις λεπτομερείς σημειώσεις της έρευνας («ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτά») και κάτι που είναι πιθανότητα παρουσιάζεται ως βεβαιότητα.

Για παράδειγμα, σε μια έρευνα ο ειδικός επιστήμων δημοσιοποιεί όλες τις παραμέτρους του πειράματός του, ώστε αυτό να μπορεί να επαναληφθεί και να τεκμηριωθεί. Οι γνώστες συνάδελφοί του κατανοούν με την πρώτη ματιά ότι αυτές οι παράμετροι μπορούν εκ των πραγμάτων να αλλοιώνουν το τελικό αποτέλεσμα. Σε μια έρευνα π.χ. για τις επιπτώσεις του καφέ σε καρδιοπαθείς είναι πολλές φορές που οι λεπτομέρειες προσδιορίζουν το εύρημα. Αν συνυπολογίσουμε ότι ο ανθρώπινος οργανισμός είναι εξαιρετικά πολύπλοκος, αυτές οι λεπτομέρειες είναι πάρα πολλές. Επειτα υπάρχει και το φαινόμενο της ψευδούς συσχέτισης, αυτό που ο Μαρκ Τουέιν σάρκαζε λέγοντας ότι «το κρεβάτι είναι το πιο επικίνδυνο μέρος του κόσμου. Το 90% των ανθρώπων πεθαίνει εκεί». Κάποιες φορές, ακόμη και η πρόοδος της επιστήμης αλλοιώνει τα αποτελέσματα. 

Στο βιβλίο του «Κι αν όλα όσα λένε οι οικολόγοι δεν είναι αλήθεια;» (εκδόσεις Πόλις), ο Ζαν ντε Κερβασντουέ στηλιτεύει κάποιες μελέτες που δείχνουν ότι αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής κάποιων καρκινοπαθών. Αυτό που βελτιώθηκε, λέει, είναι ο χρόνος ανίχνευσης της ασθένειας. Παλιότερα οι άνθρωποι πήγαιναν στον γιατρό μόνο κατά την εκδήλωση της ασθένειας. Σήμερα χάρη στην προληπτική ιατρική μαθαίνουμε νωρίτερα τις ασθένειες και ο χρόνος επιβίωσης μοιάζει μακρύτερος.

Ολα αυτά είναι γνωστά και κατανοητά στους ερευνητές. Στην ουσία, ένα άρθρο με στατιστικές είναι περισσότερο ένα έναυσμα για συζήτηση, ένα ερώτημα για την αλήθεια, παρά μια βεβαιότητα. Στον κόσμο όμως των 500 λέξεων (εφημερίδες) και του 1,5 λεπτού (κανάλια) αυτές οι παράμετροι είναι στη βάση της αντεστραμμένης πυραμίδας (σ.σ.: η δημοσιογραφική πρακτική να μπαίνουν τα στοιχεία ενός θέματος κατά σειρά ενδιαφέροντος και σπουδαιότητας). Ετσι, οι παράμετροι του πειράματος μένουν απ’ έξω.  

Ειδικά στην τηλεόραση, όπου ο χρόνος τρέχει, οι εμβόλιμες δηλώσεις ειδικών, ο σχολιασμός κ.λπ. κλέβουν τις «λεπτομέρειες» και στο τέλος μένει ο τίτλος «βρέθηκε το φάρμακο για τον καρκίνο».