ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Παράθυρο ευκαιρίας στην Ανατολική Μεσόγειο

Γράφει ο Μάνος Καραγιάννης 

Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αμυ-ντικών Σπουδών του King’s College London και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

O​​ι σχέσεις της Δύσης με την Τουρκία βρίσκονται στην πιο κρίσιμη φάση τους μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Δεν είναι μόνον η διελκυστίνδα για την τύχη του πάστορα Αντριου Μπράνσον που δημιουργεί ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η ρωσοτουρκική στρατιωτική συνεργασία, η υποστήριξη της Αγκυρας προς τρομοκρατικές οργανώσεις (π.χ. ISIS, Χαμάς) και η εγκαθίδρυση ενός απολυταρχικού καθεστώτος με ισλαμιστικά χαρακτηριστικά είναι παράγοντες που δημιουργούν αβεβαιότητα για τις πραγματικές επιδιώξεις της τουρκικής ηγεσίας.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον γεωπολιτικής ρευστότητας, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να εξελιχθεί σταδιακά σε πάροχο ασφάλειας (security provider) στην εγγενώς ασταθή περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.  

Aυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Αθήνα θα έχει αυξημένες αρμοδιότητες μέσα στο πλαίσιο του νατοϊκού/ευρωπαϊκού σχεδιασμού για περιφερειακά ζητήματα ασφάλειας. 

Η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει αυτόν τον ρόλο λόγω της ειδικής σχέσης που έχει με την Κυπριακή Δημοκρατία και της δυνατότητας του Πολεμικού Ναυτικού να επιχειρεί με επιτυχία στην περιοχή (π.χ. απεγκλωβισμός αμάχων από τη Λιβύη το 2014, συμμετοχή στην επιχείρηση UNIFIL ανοικτά του Λιβάνου). Ετσι η ελληνική πλευρά θα αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο ΝΑΤΟ, ενώ θα αυξήσει τη διαπραγματευτική ισχύ της έναντι των δύο κύριων συμμάχων της, δηλαδή των ΗΠΑ και της Γαλλίας.

Για αυτόν τον σκοπό, η στενή συνεργασία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ αποτελεί μονόδρομο για την Αθήνα. Οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν με τον ίδιο σκεπτικισμό, αλλά για διαφορετικούς λόγους, την προσπάθεια της Τουρκίας να μεταβληθεί σε ηγεμονική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ιερουσαλήμ ανησυχεί για τους μακροχρόνιους στόχους της τουρκικής διπλωματίας στη Μέση Ανατολή, αφού η Αγκυρα έχει προσεταιριστεί το Ιράν. Το δε στρατιωτικό καθεστώς του Καΐρου μέμφεται τον Ταγίπ Ερντογάν για την υποστήριξη που παρέχει στη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Η ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή της Αιγύπτου και του Ισραήλ, μαζί με τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, έχει επιτείνει τον διακρατικό ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα, ο έλεγχος των ενεργειακών πόρων συνιστά έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές ισχύος ενός κράτους. Ταυτόχρονα, όμως, η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου είναι πιθανόν να διαμορφώσει ένα πλέγμα αλληλεξάρτησης μεταξύ παραγωγών, διαμετακομιστών και καταναλωτών.

Εκμεταλλευόμενη τη γεωγραφική θέση της, η Ελλάδα δύναται να λειτουργήσει ως κόμβος διοχέτευσης του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στις αγορές της Ευρώπης.

Η εκμετάλλευση και η διαμετακόμιση υδρογονανθράκων προϋποθέτουν συνθήκες ασφάλειας και σταθερότητας για να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις. 

Η στρατιωτική συνεργασία της Ελλάδας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ δεν πρέπει να στοχεύει στον πλήρη αποκλεισμό της Αγκυρας από τα περιφερειακά δρώμενα, αλλά στην ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας. Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο· η «πολιτική των κανονιοφόρων», όμως, που ασκεί αντιβαίνει στις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Η σύγκλιση των ελληνικών, αιγυπτιακών και ισραηλινών συμφερόντων δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση μια νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, που θα εξυπηρετεί τα νατοϊκά και ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Υστερα από δέκα χρόνια πολιτικής και οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα είναι εφικτό να αποκτήσει ένα νέο ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι συσχετισμοί ισχύος πλέον επιτρέπουν στην Αθήνα...

 να κάνει πιο αισθητή την παρουσία της στην περιοχή προκειμένου να αποκομίσει σημαντικά γεωπολιτικά οφέλη. Την ώρα που η Τουρκία εξελίσσεται πάλι σε «μεγάλο ασθενή», η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε μεγάλο πρωταγωνιστή των περιφερειακών εξελίξεων.