ΙΣΤΟΡΙΚΑ - ΕΛΛΗΝΕΣ ΗΡΩΕΣ - Παπα-Σταύρος Παπαγαθαγγέλου: Ο πολύτεκνος Παπαφλέσσας της Κύπρου στην εποποιία της ΕΟΚΑ

Του Βασίλη Θεοτοκάτου 

Επιτίμου δικηγόρου - Προέδρου της ΑΣΠΕ

Σήμερα 1η Απριλίου 2015 συμπληρώνονται 60 χρόνια από τον εθνικοπελευθερωτικό αγώνα της θρυλικής ΕΟΚΑ κατά της αγγλοκρατίας στην Κύπρο, που άρχισε την 1η Απριλίου 1955. 

Αξίζει η αναφορά στην τελευταία αυτή εποποιία του Ελληνισμού, αφού σήμερα κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε την ιστορία μας, κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε το 1821, το 1940 και ό,τι άλλο ένδοξο έπραξαν οι πρόγονοι μας.
 

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ, που άρχισε την 1-4-1955 υπό την αρχηγία του θρυλικού Διγενή (στρατηγού Γεωργίου Γρίβα) και συνεχίσθηκε μέχρι το 1959, είχε έναν και μόνο στόχο: Την Ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα. 

Η προετοιμασία, όμως, του αγώνα και η στρατολόγιση των νέων για να ενταχθούν στους μαχητές της ΕΟΚΑ έγινε, κατά βάση, από τον παπα-Σταύρο Παπαγαθαγγέλου, εφημέριο του Ιερού Ναού της Φανερωμένης Λευκωσίας, που ήταν και πνευματικός καθοδηγητής της Ορθόδοξης Χριστιανικής Ένωσης Νέων (ΟΧΕΝ) της Λευκωσίας. 

Πολύτεκνος ιερεύς, με πέντε τέκνα τότε, που αργότερα έγιναν εννέα, έλαβε μέρος στην προπαρασκευή του αγώνα. Ήταν ο Παπαφλέσσας της Κύπρου. Έδινε ιδιαίτερη σημασία στην πνευματική θεμελίωση του αγώνα, ένα γεγονός που, όπως και ο ίδιος πίστευε, είχε πρωταρχική σημασία για την καλλιέργεια της ανιδιοτέλειας και της αυτοθυσίας που χαρακτήριζε τον κυπριακό απελευθερωτικό αγώνα και συνέβαλαν ουσιαστικά στην επίτευξη της ηρωικής εποποιίας του 1955, όπως αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του «Η μαρτυρία μου - πώς έζησα την προπαρασκευή και τον αγώνα της ΕΟΚΑ». 

Είναι χαρακτηριστικός ένας διάλογος που είχε με τον Διγενή, όπως τον περιγράφει στο παραπάνω βιβλίο του: «...Εδώ αξίζει να αναφερθεί ένας διάλογός μου με τον Στρατηγό στην αρχή του αγώνα. Σε μιά από τις αλλεπάλληλές μας συναντήσεις, όταν μου είχε αναφέρει μερικά πρόσωπα τα οποία είχε μυήσει ο ίδιος, σε παρατήρησή μου ότι τα πρόσωπα αυτά δεν ήσαν κατάλληλα, εφόσον δεν είχαν καμία επαφή με τη χριστιανική κίνηση, ο Αρχηγός σε τόνο μάλλον οργίλο μου είπε: ''Μα θα το κάμω ΟΧΕΝ;''. ''Ναι'', υπήρξε η απάντηση μου. Αν δεν το κάμετε ΟΧΕΝ θα διαλυθεί πριν εκδηλωθεί. Τα γεγονότα που επηκολούθησαν με δικαίωσαν. Από τους έχοντες σχέση με τη χριστιανική κίνηση ή μάλλον από τα τακτικά μέλη της χριστιανικής κινήσεως δεν λύγισε κανένας ούτε και πρόδωσε. Αντιθέτως πολλά πρόσωπα, καλά κατά τα άλλα, επειδή δεν είχαν πνευματική θεμελίωση, δεν είχαν δηλαδή συνειδητή χριστιανική ζωή, στο τέλος δείλιασαν, λύγισαν και έπεσαν. Την εκτίμησή του προς τα πρόσωπα της χριστιανικής κινήσεως έδειξε αργότερα ο Αρχηγός. Τα μέλη της ομάδας του ήσαν όλα μέλη της ΟΧΕΝ…» (σελ. 270-271).
Η δικαίωση του παπα-Σταύρου ήλθε από όλους εκείνους τους νέους τους οποίους η αδίστακτη αγγλοκρατία οδήγησε στην αγχόνη (Μιχαήλ Καραολή - Ανδρέα Δημητρίου - Ανδρέα Ζάκο - Στέλιο Μαυρομμάτη - Μιχαήλ Κουτσόφτα - Ανδρέα Παναγίδη - Ιάκωβο Πατάτσο - Χαρίλαο Μιχαήλ - Ευαγόρα Παλληκαρίδη), που ανήλθαν σ' αυτή ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο και το «Χριστός Ανέστη». 

Ο παπα-Σταύρος είχε εξορισθεί στις Σεϋχέλλες (δείγμα του πόσο επικίνδυνο τον θεωρούσαν οι Άγγλοι) μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό και τον πρύτανη της Κυπριακής Δημοσιογραφίας Πολύκαρπο Ιωαννίδη. 

Έμεινε πιστός στον όρκο που είχε δώσει για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα μέχρι τον θάνατό του. Είναι χαρακτηριστικό του αδάμαστου ήθους και του απαράμιλλου θάρρους του ένας διάλογος που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, μετά τις δηλώσεις του τελευταίου το 1958 προς την αγγλίδα βουλευτίνα Μπάρμπαρα Κασλ «ότι η Κύπρος παραιτείται της Ενώσεως και αρκείται εις Ανεξαρτησίαν». Του ανέφερε: 

«Μακαριώτατε εγώ όρκισα πλήθος ανθρώπων στην ΕΟΚΑ και μπορώ να αρνηθώ ότι τους όρκισα, γιατί δεν υπήρχε άλλος μάρτυρας μπροστά όταν τους όρκιζα. Εσείς, όμως, δεν μπορείτε να αρνηθείτε ότι ορκισθήκατε για την Ένωση, γιατί ορκισθήκατε μπροστά σε 40.000 λαό στον Ιερό Ναό της Φανερωμένης της Λευκωσίας». 

Η απάντηση του Μακαρίου: «Σέβομαι τις απόψεις σου αλλά διαφωνώ! Στην Κύπρο ενώ στρατιωτικώς είμαστε Νικητές, ηττηθήκαμε οικτρώς διπλωματικώς». 

Είχε απολύτως δίκαιο ο αείμνηστος παπά-Σταύρος όταν έγραφε: «Αν ο αγώνας της ΕΟΚΑ γινόταν από το τουρκικό στοιχείο, οι Τούρκοι δεν θα κέρδιζαν τόσα όσα κέρδισαν και πήραν με τη δική μας σπουδή, ανικανότητα και ολιγοπιστία»!