ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Τι σημαίνει στάση πληρωμών εντός του ευρώ

Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ

Τι θα σήμαινε μια στάση πληρωμών εντός του ευρώ για την Αθήνα;
Δύο μορφές στάσης πληρωμών μοιάζουν εκ των προτέρων οι πιο απίθανες – τουλάχιστον όσο υφίστανται άλλες, με μικρότερο πολιτικό και οικονομικό κόστος. 

Η πρώτη είναι η πολυσυζητημένη επιλογή έκδοσης υποσχετικών για την πληρωμή μισθών και συντάξεων, που θα ισοδυναμούσε με την υιοθέτηση παράλληλου νομίσματος. Αν πάρει αυτήν την απόφαση, ο Αλέξης Τσίπρας εκθέτει τον εαυτό του στη μομφή την οποία είχε ο ίδιος συχνά εξαπολύσει από τα έδρανα της αντιπολίτευσης: ότι προτιμά να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις του κράτους προς τους πιστωτές αντί να μεριμνήσει για τις ανάγκες των πολιτών. 

Η δεύτερη αδιέξοδη επιλογή είναι η μη πληρωμή υποχρεώσεων προς τους λίγους εναπομείναντες ιδιώτες πιστωτές της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οποιαδήποτε τέτοια στάση πληρωμών θα οδηγούσε σε ενεργοποίηση ρητρών σταυροειδούς αθέτησης υποχρεώσεων (cross-default clauses) και σε πιστωτικό γεγονός. Αυτό θα οδηγούσε ευθέως σε πτώχευση των τραπεζών: θα αναγκάζονταν να απομειώσουν τα 15 δισ. ευρώ σε έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου που κατέχουν, ενώ τα κρατικά χρεόγραφα στα χαρτοφυλάκιά τους (ή τα χρεόγραφα με εγγυήσεις του Δημοσίου) θα ήταν πλέον άχρηστα ως ενέχυρα για τη λήψη ρευστότητας από την ΕΚΤ. Επιπλέον, τα στοιχεία ενεργητικού που προέρχονται από τις αναβαλλόμενες φορολογικές υποχρεώσεις των τραπεζών και που, σε ορισμένες περιπτώσεις, αποτελούν μεγάλο μέρος της κεφαλαιακής τους βάσης, θα βρίσκονταν μετέωρα σε περίπτωση πτώχευσης του κράτους.
Δεδομένου του χρονοδιαγράμματος των υποχρεώσεων των επόμενων εβδομάδων, ο πιστωτής της Ελλάδας που συγκεντρώνει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να βρεθεί με «κόκκινο» δάνειο είναι το ΔΝΤ. 

Οι διαδικασίες, σε περίπτωση που συμβεί αυτό, είναι πολύ συγκεκριμένες: 

Το Ταμείο στέλνει άμεσα επιστολή απαιτώντας ταχεία καταβολή του ποσού. Στις επόμενες μέρες, οι πιέσεις αυτές εντείνονται. Αν περάσει ένας μήνας χωρίς θετικές εξελίξεις, η Κριστίν Λαγκάρντ θα ενημερώσει το εκτελεστικό συμβούλιο ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καθυστέρηση στις υποχρεώσεις της προς το Ταμείο – κάτι που μπορεί να συμβεί και αρκετά νωρίτερα, αν είναι σαφές ότι δεν θα υπάρξει πληρωμή.
Σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και EFSF, η αθέτηση της υποχρέωσης προς το ΔΝΤ αποτελεί «γεγονός καταγγελίας» (event of default). Στο σημείο αυτό, το EFSF έχει δύο επιλογές: 

H μία είναι να καταστήσει το σύνολο των οφειλών της Αθήνας –πάνω από 140 δισ. ευρώ– άμεσα απαιτητό. Κάτι τέτοιο –που θα ενεργοποιούσε cross-default clauses στον ιδιωτικό τομέα– δεν θα συμβεί, καθώς θα οδηγούσε στην πτώχευση του ίδιου του EFSF. 

Η δεύτερη επιλογή είναι η ακύρωση της δανειακής σύμβασης, που σημαίνει ότι η Αθήνα δεν θα λάβει άλλους πόρους από τον μηχανισμό.
Το πιο κρίσιμο ζήτημα είναι τι θα κάνει η ΕΚΤ:

 Οι πιέσεις που ήδη υπάρχουν εντός του Δ.Σ. της για περιορισμό της παροχής ELA στις ελληνικές τράπεζες πιθανότατα θα ενισχυθούν αφόρητα. Aυτό θα εξαρτηθεί και από τη στάση των οίκων αξιολόγησης, οι οποίοι θα υποβαθμίσουν περαιτέρω την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας. Δύο εξ αυτών, ωστόσο (S&P και Fitch), έχουν ανακοινώσει πρόσφατα ότι η αθέτηση υποχρέωσης προς επίσημο πιστωτή δεν αποτελεί αναγκαστικά πιστωτικό γεγονός.

Θεωρητικά, υπάρχει η δυνατότητα να αποφευχθούν όλα αυτά, αν συμφωνηθεί να δοθεί παράταση από το ΔΝΤ στην Ελλάδα για την καταβολή κάποιας δόσης – κάτι που έχει συμβεί συχνά στο παρελθόν. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση της Αθήνας με την κ. Λαγκάρντ –με αυστηρούς όρους σχετικά με τις πολιτικές που θα εφαρμοστούν από την ελληνική κυβέρνηση–, αλλά και με τον κ. Ντράγκι, ώστε να διασφαλιστεί ότι η ΕΚΤ θα συνεχίσει να στηρίζει με ρευστότητα τις ελληνικές τράπεζες. Αν δεν διασφαλιστεί αυτό, θα χρειαστεί η παράταση της αποπληρωμής να συνοδευτεί με την επιβολή να κεφαλαιακών ελέγχων.  

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γ. Βαρουφάκης διερεύνησε τη δυνατότητα μιας τέτοιας παράτασης στη συνάντησή του με τη Λαγκάρντ, για να εισπράξει ένα ξεκάθαρο «όχι».
Καμία χώρα δεν έχει κηρύξει στάση πληρωμών στο ΔΝΤ από την ίδρυσή του, το 1945. Τα υπό καθυστέρηση δάνεια (για έξι μήνες ή περισσότερο) του Ταμείου τον Μάρτιο του 2015 έφταναν το 1,66 δισ. ευρώ – ποσό χαμηλότερο από όσα πρέπει να αποπληρώσει η Ελλάδα τις επόμενες 50 ημέρες. Οι κακοπληρωτές του ΔΝΤ είναι τρεις χώρες - υποδείγματα: η Σομαλία, το Σουδάν και η Ζιμπάμπουε.