Ποιες είναι τελικά οι αιτίες που
πυροδότησαν τις μαζικές αντιδράσεις στην Τουρκία; Σε μια περίοδο που η
οικονομία της γείτονος δείχνει να καλπάζει, που το κύρος της με τη
συγγνώμη του Ισραηλινού πρωθυπουργού προς τον Τούρκο ομόλογό του έχει
αναβαθμιστεί και η απειλή του κουρδικού προβλήματος έχει προσωρινά
απομακρυνθεί, ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες που οδήγησαν στις λαϊκές
αντιδράσεις;
Είναι η φυλάκιση δεκάδων ανώτατων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, του θεματοφύλακα του κεμαλικού καθεστώτος, είναι η ισλαμική στροφή της κυβέρνησης Ερντογάν που εκδηλώθηκε με πολλά στοιχεία της πολιτικής της, όπως η μαντίλα και τα μέτρα για την κατανάλωση των ποτών;
Ολα αυτά αποτέλεσαν ίσως το σπινθήρα, τα αίτια όμως είναι πολύ βαθύτερα.
Η ισλαμοποίηση ενός καθεστώτος, έστω και με πολύ μετριοπαθή χαρακτηριστικά, όπως στην Τουρκία, έρχεται ουσιαστικά να αναιρέσει ή να επικαλύψει, εκούσια ή ακούσια, τον ταξικό χαρακτήρα της κοινωνίας. Η ανάδειξη της θρησκείας ως ενός από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πολιτικής κυβερνώντος κόμματος, όπως το ΑΚΡ, έρχεται να ομοιογενοποιήσει ταξικά την κοινωνία προτάσσοντας τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά έναντι των ταξικών διαφοροποιήσεων.
Δεδομένου ότι η κάθε κοινωνία είναι νομοτελειακά ταξική από τη δημιουργία της, αυτή η συνύπαρξη των αντιθέτων οδηγεί την κοινωνία σε αδιέξοδο, το οποίο προσλαμβάνει τη μορφή συγκρούσεων και ταραχών, όπως συμβαίνει στην Τουρκία. Η θρησκεία αξιοποιείται κατά κανόνα από κάθε μορφής εξουσία για να απορροφά τους κοινωνικούς κραδασμούς, αλλά η μάχη της μαντίλας και η επίκληση των αρχών του Ισλάμ δεν μπορούν να ακυρώσουν την κοινωνική πραγματικότητα, τις ανισότητες και να καταλαγιάσει τη δυσφορία.
Αν λάβουμε υπόψη μας ότι στη γειτονική χώρα δεν υπήρξε αστική επανάσταση και οι φεουδαρχικές δομές δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως, εγκλωβίζοντας την κοινωνική εξέλιξη, τότε είναι λογικό να περιμένουμε ότι οι κραδασμοί αυτοί από ένα σημείο και πέρα μπορούν να προσλάβουν ανεξέλεγκτο χαρακτήρα. Μάλιστα, τις αντιθέσεις και τις ανισότητες οξύνει στο έπακρον η οικονομική έκρηξη της γείτονος. Δεν είναι δυνατό να οξύνονται οι κοινωνικοί συσχετισμοί χωρίς αντιδράσεις.
Τουλάχιστον, ο Ταγίπ Ερντογάν θα έπρεπε να είχε αντιληφθεί ότι όπου η θρησκεία αξιοποιήθηκε ως μέσον εξελίξεων εις βάρος του κοσμικού χαρακτήρα ενός κράτους οδήγησε στην ουσιαστική πολυδιάσπασή του. Το Ιράκ, το οποίο συνεχίζει καθημερινά να σπαράσσεται εξαιτίας της διαμάχης σουνιτών και σιιτών, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, ενώ και η Συρία ακολουθεί τον ίδιο δρόμο.
Βέβαια για την Τουρκία, και ειδικότερα για το ΑΚΡ, ο οθωμανισμός αποτελεί πολιτικό εργαλείο με το οποίο η Αγκυρα κατόρθωσε να αναθεωρήσει την περιφερειακή της πολιτική και να προσεγγίσει τις χώρες της συνοριακής της περιμέτρου και ευρύτερα της Μ. Ανατολής και της κεντρικής Ασίας. Θα έπρεπε όμως να διαχωρίσει τις ανάγκες της εξωτερικής και της εσωτερικής της πολιτικής.
Από την άλλη πλευρά, όπου η θρησκεία και το παρελθόν δεν αξιοποιήθηκαν ως γέφυρες ειρήνης μεταξύ των γειτονικών λαών αλλά ως μέσον διείσδυσης ξένων συμφερόντων, όπως στη Συρία, τότε οι επιρροές καθίστανται αμφίδρομες, προκαλώντας εσωτερικές αναταράξεις. Η Τουρκία «φιλοξενεί» την ηγεσία των αντικαθεστωτικών υποκινώντας με πολλούς τρόπους τον εμφύλιο της Συρίας. Προφανώς η Αγκυρα δεν έλαβε υπόψη της ότι τα σύνορα των κρατών της επίμαχης περιοχής χαράχτηκαν μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με κριτήριο τα συμφέροντα των νικητών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη το θρησκευτικό δόγμα και η καταγωγή των λαών, εγκλωβίζοντας θρησκευτικές και φυλετικές διαφορές. Γι' αυτό μια εμφύλια σύγκρουση απελευθερώνει τα κοινά χαρακτηριστικά πολυπληθών ομάδων της ευρύτερης περιοχής, τις οποίες ενοποιεί καταργώντας τα σύνορα των κρατών, με κίνδυνο να καταστεί ανεξέλεγκτη και να αποβεί μπούμερανγκ για τους υποκινητές της. Παράδειγμα, οι τρομοκρατικές ενέργειες στο Ρεϊχανλί και η δυσφορία του τουρκικού λαού για την πολιτική του Ερντογάν στη Συρία, που εκδηλώθηκε με τις λαϊκές αντιδράσεις.
Δεν μπορεί μια κοινωνία να υποκαθιστά τις κοινωνικές τάξεις και την ταξική πάλη με τους κοσμικούς κεμαλιστές και τους μετριοπαθείς ισλαμιστές και να θεωρείται ότι μπορεί να εξελιχθεί. Δεν μπορεί η θρησκεία να αποτελεί το επίκεντρο της κοινωνικής σύγκρουσης. Πώς θα εκφραστούν η δυσαρέσκεια και η δυσφορία των κοινωνικών ομάδων; Δεν θα οδηγηθεί η χώρα αυτή σε αδιέξοδο;
Διότι, όπως παρατήρησε ο Φ. Ενγκελς, «κάθε επαναστατικός σεισμός κρύβει μέσα του κάποια κοινωνική ανάγκη, που η πραγμάτωσή της παρεμποδίζεται από την επιβίωση ξεπερασμένων θεσμών».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου