Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΗ
«Για την ανθρωπότητα, δύο μόνο πράγματα έχουν αληθή, αιώνια αξία:
το ψωμί και οι όρχεις. Τα άλλα, ιδανικά, σκέψη, θυσία: τίποτε».
Μπενίτο Μουσολίνι (1)
Bασική διαπίστωση της ιταλικής ιστοριογραφίας είναι ότι η
«επιχείρηση κατά της Ελλάδας» συνιστά την «αρχή του τέλους» μιας «εποχής
ηλιθιότητας» και ενός «ανόητου πολέμου»: τα εισαγωγικά, εδώ,
παραπέμπουν κυρίως σε αντίστοιχους (μεταφρασμένους από τα ιταλικά)
τίτλους-υπότιτλους βιβλίων για τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940, και
δεν υπάρχει σχετικό αφήγημα που να μην παραπέμπει, υποχρεωτικά, στα
απομνημονεύματα του Εμμανουέλε Γκράτσι(2), του ιταλού πρεσβευτή που παρέδωσε το γνωστό τελεσίγραφο στον Μεταξά.
Τεκμηριωμένη μελέτη (Τσιρπανλής)(3) που αναλύει τις
θέσεις-διαπιστώσεις της ιταλικής ιστοριογραφίας για τον πόλεμο του 1940
διατυπώνει, ως ερώτημα, την εξής επιφύλαξη: πώς είναι δυνατό η ευθύνη
για εκείνο τον «άχρηστο πόλεμο» και για την «άδικη και ανήθικη επίθεση
κατά της Ελλάδας» να βαραίνει αποκλειστικά και μόνο τον Μουσολίνι και
λίγους συνεργάτες του και να μην κατανέμονται, αναπόφευκτα, τα βάρη σε
περισσότερους, αφ' ης στιγμής ο ιταλικός λαός, από το 1922, ζούσε υπό
φασιστικό καθεστώς;
Η εκ των υστέρων εύκολη μομφή δεν είναι δουλειά των
ιστορικών, οι οποίοι ωστόσο οφείλουν να επισημαίνουν τα γεγονότα και τα
- ενδεχόμενα ή αναπόφευκτα - ερωτήματα. Να λοιπόν πώς έχουν τα γεγονότα
που ενδιαφέρουν εδώ...
Πρώτον, από τη στιγμή που ο Ντούτσε, μετά τη δολοφονία του Τζιάκομο
Ματεότι (εκ των ηγετών του Σοσιαλιστικού Κόμματος), επέβαλε de jure και
de facto φασιστική δικτατορία (1925), και μπρος στη μυστική φασιστική
αστυνομία, τις τρομοκρατικές ομάδες των μελανοχιτώνων και των αρχηγών
τους (ras), εξέλιπε βαθμιαία κάθε σοβαρή ένοπλη αντίσταση των
αντιφρονούντων στο εσωτερικό, και μόνο κάποιες ακίνδυνες
προπαγανδιστικές ενέργειες έκαναν οι «εκτός εξελθόντες» (fuorusciti),
όπως αποκαλούσε, κατ' ευφημισμόν, ο εκφασισμένος Τύπος τους εξόριστους
(esuli) αντιφασίστες.
Και ούτως εχόντων των πραγμάτων, δεύτερον, σχεδόν
όλοι υποχρεούνται να παραδεχτούν ότι «η αντιφασιστική
επανάσταση-ανατροπή εκκινεί από τα ματωμένα χιόνια-χώματα της Αλβανίας»
(ας μη διαφεύγει η λεπτομέρεια ότι οι ιταλοί αντιφασίστες που πολέμησαν
στον Ισπανικό Εμφύλιο στο πλευρό των Δημοκρατικών είχαν ηττηθεί κατά
κράτος από ιταλικά φασιστικά στρατεύματα που συνέδραμαν τον Φράνκο).
Εάν, τυχόν, υπάρχει κανείς που δεν συμφωνεί για το πότε άρχισε η
αντιφασιστική επανάσταση, τον διαψεύδει ο ίδιος ο Μουσολίνι, ο οποίος
«εντίμως και ευθέως» παραδέχτηκε, όπως εξάλλου και ο Χίτλερ, ότι «οι
Ελληνες πολέμησαν γενναία».
Mε αυτό τον τρόπο, ο Ντούτσε υποχρεωνόταν να
ανακαλέσει προηγούμενη φράση που, κατά τον Γκαλεάτσο Τσιάνο,
πρωτοκλασάτο υπουργό και γαμπρό του, είχε ξεστομίσει σε πιο ανύποπτο
χρόνο, δηλαδή ότι «θα παραιτούνταν από Ιταλός αν κάποιος έβρισκε δύσκολο
τον πόλεμο κατά των Ελλήνων».
Σημειώσεις
1. Οι παραπομπές ρήσεων και φράσεων του Μουσολίνι, όπως και πιο κάτω του Τσιάνο, είναι από το Ι.Ε. Γκίκας, Ο Μουσολίνι και η Ελλάδα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1982, εδώ σ. 106.
2. Εμμανουέλε Γκράτσι, Η αρχή του τέλους (Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος), Βιβλιοπωλείον της Εστίας, μτφρ. Χρυσώ Γκίκα, Αθήνα 1980.
3. Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής, Ελληνες και Ιταλοί στα 1940-41, University
Studio Press, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 19-80 και 163-167 (από εδώ όλα τα
στοιχεία για την ιταλική ιστοριογραφία του ελληνοϊταλικού πολέμου). Ο
τίτλος του παρόντος άρθρου παραπέμπει στο βιβλίο του Carlo Baudino, Una guerra assurda. La campagna di Grecia (Ενας ανόητος πόλεμος. Η εκστρατεία κατά της Ελλάδας), Mιλάνο 1965.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου