Οι Επιτάφιοι των Ελλήνων

Της ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΚΑΡΙΜΑΛΗ

Ημέρα σιωπής και θρήνου η Μεγάλη Παρασκευή, με την πένθιμη και κατανυκτική περιφορά του Eπιταφίου να γίνεται απ' άκρου εις άκρον της χώρας. Στις πόλεις, στα ορεινά χωριά, στα νησιά, κορυφώνεται το Θείο Δράμα, με διαφορετικές παραδόσεις. Από τις πρωινές ώρες, σε όλους τους ναούς, ο ανθοστόλιστος Επιτάφιος βρίσκεται έτοιμος να δεχθεί το σεπτό Σώμα του Ιησού.

Στην Υδρα και την Τήνο, ο Επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα για να αγιαστούν τα νερά και να προστατεύουν τους ναυτικούς. Οι αναμμένοι πυρσοί και οι σειρήνες πλοίων δημιουργούν και στα δύο νησιά ένα εντυπωσιακό σκηνικό.

Βέβαια, το κατανυκτικό κλίμα της Μεγάλης Παρασκευής μπορούν να ζήσουν όσοι παραμείνουν στην Αθήνα, καθώς για αρκετές οικογένειες το ταξίδι προς τα χωριά είναι, για οικονομικούς λόγους, απαγορευτικό. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές επιλογές για όσους προτιμήσουν το κέντρο της πόλης, όπως την Πλάκα όπου το σκηνικό θυμίζει κυκλαδίτικο νησί. Αλλά και στα γραφικά εκκλησάκια των προαστίων ή τα μοναστήρια γίνονται ξεχωριστές ακολουθίες που δίνουν τη δυνατότητα στους πιστούς να νιώσουν το κλίμα ευλάβειας και ταπεινότητας της Μεγάλης Παρασκευής.

Υδρα

Μέσα στο... νερό διαβάζεται η Ακολουθία

Στο γραφικό νησί του Αργοσαρωνικού ο Επιτάφιος έχει ξεχωριστό χρώμα. Το πρωί οι νέοι χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η μία στολίζει τον Επιτάφιο και η δεύτερη πηγαίνει στο λιμάνι για να τοποθετήσει σε μια βάρκα την κρεμάλα του Ιούδα. Το βράδυ ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, για να ευλογηθούν τα νερά και να γίνει δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν. Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική, ενώ ο ιερέας μετά την περιφορά ανεβαίνει στη βάρκα και βάζει φωτιά στο ομοίωμα.

Πάρος

Αναπαράσταση των Παθών

Στη Μάρπησσα της Πάρου απόψε οι πιστοί βιώνουν τα Πάθη του Κυρίου. Κατά μήκος της περιφοράς του Επιταφίου και σε χαρακτηριστικά σημεία αναπαρίστανται η ανάσταση του Λαζάρου, η είσοδος στα Ιεροσόλυμα, η μετάνοια της Μαγδαληνής, ο Μυστικός Δείπνος, η προσευχή στο Ορος των Ελαιών, ο Πόντιος Πιλάτος, η ανάβαση στον Γολγοθά, η Σταύρωση, η Αποκαθήλωση και ο Επιτάφιος. Σ' αυτές τις σκηνές συμμετέχουν νέοι, νέες και παιδιά ντυμένα με ρούχα της εποχής του Χριστού.

Ζάκυνθος

Επιτάφιος με ξυλόγλυπτη αγιογραφία του Χριστού

Στη Ζάκυνθο δεν χρησιμοποιείται ο γνωστός κεντητός από λουλούδια Επιτάφιος, αλλά μια αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται «Αμνός». Στις 2.00 το μεσημέρι στον Αγιο Νικόλαο του Μώλου, ξεκινάει η πένθιμη λιτανεία του Εσταυρωμένου καθώς και της περίφημης εικόνας της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού. Στον Αγιο Νικόλαο των Ξένων, στις 2.00 τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου, ξεκινάει η ακολουθία ενώ στις 4.00 περίπου το πρωί γίνεται η έξοδος του χρυσωμένου και ξυλόγλυπτου Επιταφίου.

Εισόδια Θεοτόκου, Μαρκόπουλο Ωρωπού

Περιφορά μέ κατάνυξη στο βουνό

Με καταπληκτική θέα στον Ευβοϊκό, καθώς το μοναστήρι βρίσκεται σκαρφαλωμένο στο βουνό, η ακολουθία συνδυάζει την κατάνυξη με το φυσικό κάλλος της τοποθεσίας. Οι πιστοί που προσέρχονται βιώνουν την κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ αισθάνονται ότι βρίσκονται πολύ μακριά από την πρωτεύουσα. Η ακολουθία αρχίζει στις 7.00 και τα εγκώμια ψάλλουν οι μοναχές.

Μελιγαλάς

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής ανάβουν «φουνταρίες». Κάθε νοικοκυρά, όταν χτυπά η καμπάνα για τον Επιτάφιο, ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά. Την ώρα που ο Επιτάφιος περνά έξω από τον δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο και ο ιερέας κάνει εκεί «παραστάσιμο».

Σκιάθος

Η βραδινή ακολουθία του Επιταφίου ξεκινά τα ξημερώματα του Μ. Σαββάτου, καθώς ακολουθείται το τυπικό του Αγίου Όρους. Γύρω στις 4 το πρωί βγαίνουν οι Επιτάφιοι για περιφορά, με τον «προεξάρχοντα» να απαγγέλλει δυνατά τους θρηνητικούς ψαλμούς. Ο Επιτάφιος κατεβαίνει στα γραφικά στενάκια. Φτάνοντας στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών, ενώνονται οι πιστοί και όλοι μαζί συνεχίζουν την περιφορά σε ολόκληρο το νησί κι επιστρέφουν στις εκκλησίες γύρω στις 5.30 το πρωί. Εκεί γίνεται από τους ιερείς η αναπαράσταση της «εις Αδου Καθόδου» του Χριστού και ενώ ψάλλεται το «άρατε πύλες», ο ιερέας ανοίγει χτυπώντας δυνατά το πόδι του, την εξώθυρα του Ιερού Ναού.

Καισαριανή

Η περιφορά με το φως της ημέρας, είναι μια μοναδική εμπειρία, για όσους Αθηναίους την έχουν παρακολουθήσει. Ο Επιτάφιος βγαίνει γύρω στις 2.00 μ.μ., με ειδική άδεια του υπ. Πολιτισμού, αφού το μοναστήρι υπάγεται στην εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων. Η περιφορά γίνεται στις πλαγιές του Υμηττού, ενώ τα Εγκώμια ψέλνει χορωδία από παιδιά της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων.

Μονή Παντοκράτορος Ταώ (Νταού Πεντέλης)

Λίγο πιο μακριά από το κέντρο της πόλης, στο γυναικείο μοναστήρι της Πεντέλης, η ακολουθία του Επιταφίου ξεκινάει στις 6.30 μ.μ. Οι ύμνοι ψάλλονται από τη χορωδία των καλογριών στο ημίφως των κεριών και σε βυζαντινό σκηνικό. Ακόμη και στον περίβολο του μοναστηρίου η ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική, ενώ η περιφορά γίνεται στη φύση, με αναμμένα κεράκια.

Τήνος

Τήνος

Τήνος

Στην Τήνο το Πάσχα είναι ξεχωριστό, καθώς γιορτάζουν μαζί Ορθόδοξοι και Καθολικοί. Τη Μεγάλη Παρασκευή όλοι οι Επιτάφιοι συναντώνται στην Εξέδρα της Χώρας, ενώ τελευταίος φτάνει αυτός της Παναγίας της Τήνου. Ψάλλουν για λίγο μαζί και συνεχίζουν οι καθένας την πένθιμη πορεία του προς τους δρόμους της εκάστοτε ενορίας. Ενας από τους πιο εντυπωσιακούς Επιταφίους είναι αυτός του Aγίου Nικολάου, ο οποίος μπαίνει στη θάλασσα, ενώ σειρήνες από τα πλοία, πυρσοί και ο φλεγόμενος σταυρός δημιουργούν ένα εντυπωσιακό σκηνικό. Το έθιμο του Επιταφίου στη θάλασσα χρονολογείται τις τελευταίες δεκαετίες, όταν πνίγηκε ένας νεαρός, πολύ αγαπητός στο νησί.

Αγία Αικατερίνη - Μετόχι Παναγίου Τάφου, Πλάκα

Οσοι προτιμήσουν το κέντρο της πόλης για την ακολουθία του Επιταφίου, έχουν δύο καλές επιλογές. Την Αγία Αικατερίνη, στην οποία η περιφορά γίνεται στα σοκάκια της Πλάκας, σε ένα σκηνικό που θυμίζει κυκλαδίτικο νησί. Η ατμόσφαιρα είναι υποβλητική και στον περίβολο της εκκλησίας, όπου υπάρχουν τα απομεινάρια των αρχαίων κτισμάτων. Επίσης στο Μετόχι (Ερεχθέως 18) η περιφορά γίνεται στα στενά της Πλάκας και αρχίζει στις 7.00 μ.μ.

ΕΘΝΟΣ