Η κοινωνία πρέπει να έχει λόγο στα ΑΕΙ

Του Αχιλλεα Γραβανη

Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης

Οπως συμβαίνει διεθνώς, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ) παίζουν κεντρικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας και της οικονομίας, με την παραγωγή νέας γνώσης και καινοτομίας για τη στήριξη βιώσιμης και ανταγωνιστικής ανάπτυξης, αλλά και τη μόρφωση και εκπαίδευση ικανών επιστημόνων και συνειδητοποιημένων για την αποστολή τους πολιτών. Το μέγεθος της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα μας αυξάνει τις ευθύνες των ελληνικών ΑΕΙ για ουσιαστική συνεισφορά για την έξοδο από τη κρίση.

Είναι όμως σε θέση σήμερα τα ΑΕΙ μας να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτή τους την αποστολή; Ποια είναι η εικόνα που εκπέμπει η λειτουργία τους προς τη δοκιμαζόμενη κοινωνία; Μπορεί η ελληνική κοινωνία να στηριχθεί για την έξοδο από την πολύπλευρη κρίση στα σημερινά ΑΕΙ, όταν βλέπει τα εγγενή της προβλήματα να αναπαράγονται στον υπερθετικό βαθμό μέσα σε αυτά (ακαδημαϊκή και οικονομική διαπλοκή στην εκλογή των διοικητικών αρχών, αδιαφάνεια και εσωστρέφεια για την υποστήριξη μικροσυντεχνιακών συμφερόντων, αναξιοκρατία, οικογενειοκρατία, βίαιη επιβολή της άποψης μειοψηφιών και ουσιαστική κατάλυση του ασύλου, ατιμωρησία και καταστροφές της δημόσιας πανεπιστημιακής περιουσίας); Μήπως όλα τα παραπάνω είναι υπερβολές των μέσων ενημέρωσης ή κακόβουλες αιτιάσεις; Μήπως δεν τα ζούμε όσοι εργαζόμαστε στο πανεπιστήμιο; Και δεν έχουν ευθύνη γι’ αυτή τη ζοφερή κατάσταση οι διοικήσεις των ΑΕΙ;

Σοκάρει η άκριτη απόρριψη των πρόσφατων μεταρρυθμιστικών προτάσεων για τον εκσυγχρονισμό της ανώτατης παιδείας και η συντηρητική, φοβική, νομικίστικη στάση πολλών πρυτάνεων και μελών των Συγκλήτων. Απορρίπτουν όψιμα την προσπάθεια για δημόσιο διάλογο για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση των ΑΕΙ. Μήπως για να διασφαλίσουν τα οφίτσια και τις πολύπλευρες εξουσίες τους κρύβονται πίσω από «συνταγματικά» ή νομικίστικα επιχειρήματα, υπερασπιζόμενοι ένα αποτυχημένο, αναποτελεσματικό και σε πολλές περιπτώσεις απόλυτα διεφθαρμένο σύστημα διοίκησης; Στερούν όμως έτσι από τη χώρα τη δυνατότητα για ουσιαστικές αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση και προσαρμογής της στα διεθνή πρότυπα, που θα τη μετέτρεπε σε μοχλό ανάπτυξης και εξόδου από την κρίση.

Χαρακτηρίζεται ως αντισυνταγματική η συμμετοχή στη διοίκηση των ΑΕΙ προσωπικοτήτων της κοινωνίας, διότι αντίκειται στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτελή τους λειτουργία. Το επιχείρημα της αντισυνταγματικότητας στερείται σοβαρότητας όταν είναι ήδη γνωστή η πρόταση ότι όλα τα εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης θα εκλέγονται από τα μέλη του που προέρχονται από την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα οποία θα έχουν και την πλειοψηφία.  

Σε τι θα ήταν άραγε προβληματική η συμμετοχή στη διοίκηση του Πανεπιστημίου Αθηνών προσωπικοτήτων από τον χώρο των Γραμμάτων και των Τεχνών ή των κοινωφελών και πνευματικών ιδρυμάτων, όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Αργύρης Ευστρατιάδης, Σώτη Τριανταφύλλου ή Δημήτρης Βλαστός;  

Σε τι θα ήταν πρόβλημα η συμμετοχή πετυχημένων Ελλήνων επιχειρηματιών που θα αποφάσιζαν να κάνουν σημαντικές δωρεές στο ελληνικό πανεπιστήμιο (το κάνουν ήδη σε διεθνή ακαδημαϊκά ιδρύματα) και μάλιστα σε μια περίοδο απόλυτης οικονομικής δυσπραγίας του ελληνικού Δημοσίου;  

Μου έρχεται στον νου ο Σπύρος Λάτσης και οι πολλών εκατομμυρίων δωρεές του στο London School of Economics και σε πολλά άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Και επιτέλους δεν πρέπει το δημόσιο πανεπιστήμιο να υπόκειται σε κοινωνικό έλεγχο, όταν ζητεί να χρηματοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά από τον Ελληνα φορολογούμενο;  

Η συμμετοχή προσωπικοτήτων από την κοινωνία στη διοίκηση των πανεπιστημίων είναι ευρύτατα διαδεδομένη διεθνής πρακτική, ιδιαίτερα στα πιο πετυχημένα και σημαντικότερα ΑΕΙ της Ευρώπης και της Αμερικής. Γιατί λοιπόν αρνούνται οι διοικήσεις των ελληνικών ΑΕΙ την εφαρμογή και στη χώρα μας αυτής της πρακτικής; Θεωρούν ότι η ελληνική κοινωνία δεν διαθέτει έντιμους, ευφυείς και με διάθεση κοινωνικής προσφοράς ανθρώπους κύρους ή ότι όλα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά είναι αποκλειστικότητα των ακαδημαϊκών; Είναι ευτυχείς με τη μέχρι τώρα εμπειρία εφαρμογής του «πούρου ακαδημαϊκά ελληνικού» συστήματος διοίκησης των ΑΕΙ, το οποίο καθορίζεται κατά 40% από τη λιγότερο έμπειρη ακαδημαϊκή ομάδα, τους φοιτητές, άλλη μία ελληνική παγκόσμια πρωτοτυπία!