ΑΝ ΖΟΥΣΕ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, ΣΤΙΣ ΚΩΜΩΔΙΕΣ ΤΟΥ ΘΑ ΞΕΜΠΡΟΣΤΙΑΖΕ ΤΟ ΒΑΤΟΠΕΔΙ, ΤΗ ΖΙΜΕΝΣ, ΤΗ ΔΙΑΠΛΟΚΗ, ΤΙΣ ΜΙΖΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ.
Γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος
Oταν το 1959 η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με υπεύθυνο καθ΄ ύλην υπουργό τον ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Τσάτσο, απαγόρευσε τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Κουν και συντελεστές τον κομμουνιστή μεταφραστή Βασίλη Ρώτα, τον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Γιάννη Τσαρούχη και τον συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι φίλο του πρωθυπουργού, αλλά και χορογράφο τη φίλη του πρωθυπουργού και σύζυγο του καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ Παύλου Μυλωνά, Ραλλού Μάνου, η κριτική, η πολιτική κριτική που έγινε στην κυβερνητική ενέργεια από τα δημοκρατικά φύλλα δεν στεκόταν στην προχειρότητα της παράστασης (σήμερα ομολογημένη), αλλά στο γεγονός πως ο μεν Ρώτας είχε προσθέσει στο κείμενο ευθύ υπαινιγμό για το τότε σκάνδαλο των «βραχωδών οικοπέδων» (αγορά από φιλοκυβερνητικούς αετονύχηδες οικοπέδων στα βράχια πάνω από το Ψυχικό). Ο δε Κουν ότι προσέβαλε το θρησκευτικό αίσθημα του χριστεπώνυμου πλήθους βάζοντας στην παράσταση τον ιερέα που θυσιάζει, να μοιάζει ενδυματολογικά και να ψέλνει κατά τα ορθόδοξα πρότυπα. Τότε αυτές οι προσθήκες είχαν χαρακτηριστεί συλλήβδην «λογοκρισία» και καταδικάστηκαν με έξοχο κατάλοιπο να φορτώσει στις γελοιογραφίες του ο Φώκος Δημητριάδης την εικόνα του Τσάτσου με μία κότα!!
Και έρχονται τώρα ακόμα και ακαδημαϊκοί (μάλλον άσχετοι με το κείμενο του Αριστοφάνη) και ζητούν σχεδόν την καταδίκη παραστάσεων που τολμούν να αναλογίζουν το κείμενο του Αριστοφάνη με σύγχρονα πολιτικά συμφραζόμενα. Μα, ευλογοημένοι και αφελείς, αν ζούσε σήμερα ο Αριστοφάνης φαντάζεστε πως στις κωμωδίες του θα αγνοούσε να ξεμπροστιάσει το Βατοπέδι, τη Ζίμενς, τη διαπλοκή, τις μίζες και το παραδικαστικό κύκλωμα; Αν κάποιοι βλέπουν στα κεντρικά επεισόδια των αριστοφανικών κωμωδιών λαϊκισμό, ακόμη και φασισμό δεν φταίνε ούτε οι μεταφραστές ούτε οι σκηνοθέτες. Εχουμε λοιπόν και λέμε:
Ο Αριστοφάνης δεν λέει ότι για να διώξεις έναν φαύλο κυβερνήτη πρέπει σώνει και καλά να επιβάλεις έναν πιο φαύλο, πιο απατεώνα, κλέφτη, ψεύτη, λεχρίτη και αγράμματο; Αυτός δεν λέει πως θα είναι αρνητικό στοιχείο να γίνει ηγέτης και να γνωρίζει ανάγνωση;
Αυτός δεν λέει πως οι δικαστές είναι αργυρώνητοι εκβιαστές και επιλέγονται από όσους είναι άνεργοι και έχουν ανάγκη την αποζημίωση ενός οβολού αφού οι προκομμένοι πολίτες δεν μπορούν να εγκαταλείπουν τα μαγαζιά τους με μεγαλύτερο ημερήσιο τζίρο;
Αυτός δεν λέει πως ο Σωκράτης είναι ένας απατεώνας που πουλάει παραπλανητική γνώση έναντι αδράς αμοιβής και τα μαθήματά του έγκεινται στο να μετράει το πήδημα ενός ψύλλου και να εκτιμά γιατί το έντερο των εντόμων είναι στενό ώστε να εκπυρσοκροτούν τα εκλυόμενα αέρια;
Αυτός δεν λέει στους «Αχαρνείς» ότι ο πρωθυπουργός της χώρας ενώ παιζόταν η κωμωδία υποχρεώθηκε από τους συνετούς πολίτες να ξεράσει τα τάλαντα της δωροδοκίας που είχε εισπράξει;
Αυτός δεν λέει πως ο ίδιος ο πρωθυπουργός (Κλέων) δεν συναινεί στις προτάσεις ειρήνης γιατί δεν τον συμφέρει, αφού ο ίδιος και ιδιώτες είναι ιδιοκτήτες εργοστασίου όπλων!!
Αυτός δεν λέει πως ο πολύς Περικλής με έναν πορνονόμο που ψήφισε για εμπάργκο των μεγάλων οδήγησε στην καταστροφή;
Αυτός δεν λέει πως οι κυβερνήτες του Αστεως νόθευσαν τα αργυρά νομίσματα με χαλκό και πλούτισαν οι κερδοσκόποι; Αυτός δεν λέει στους «Αχαρνείς» πως ό,τι περισσεύει από περιουσιακά στοιχεία στην Αθήνα στο συναλλαγματικό εμπόριο είναι οι χαφιέδες, οι συκοφάντες, οι καταδότες και οι ψευδομάρτυρες;
Ο Αριστοφάνης δεν λέει πως γίνεται εισαγωγή ξένων δυνάμεων που δεν είναι παρά μασκαρεμένοι «ευρύπρωκτοι» της πιάτσας;
Αυτός δεν λέει πως μόλις ψηφιστεί ένας νέος θεσμός πλακώνουν οι εργολάβοι, οι χειροτάκτες, οι προμηθευτές πρώτων υλών και όπλων και από κοντά οι πληρωμένοι κοντυλοφόροι, ποιητές και διαφημιστές;
Αυτός δεν λέει πως ο Δήμος Αθηναίων είναι ένας παμπόνηρος Γέρος που κολακεύεται από πεσκέσια, δωροδοκίες, γλειψίματα, ακόμα και προσφορές φυσιολογικών και μη ηδονών από τους κυβερνώντες και ευνοεί όποιον δίνει τα περισσότερα;
Αυτός, ο Αριστοφάνης, δεν λέει πως οι βουλευτές γοητεύονται από τις παρλαπίπες των ρητόρων, αλλά αρκεί κανείς να τους τάξει ένα κιλό σαρδέλες και λίγο άνηθο για να αλλάξουν γνώμη;
Αυτός δεν λέει και μάλιστα στους «Αχαρνείς» ότι ο Αρχιστράτηγος Λάμαχος είναι ανίκανος, διοικεί από το γραφείο του, την περνάει ζωή και κότα στα συμβούλια και στα διαβούλια, ενώ τα φαντάρια ξύνονται στο αγιάζι από την ψείρα;
Αυτός δεν είναι που βάζει φωτιά και καίει το «Φροντιστήριο» του Σωκράτη; Και αυτός δεν είναι που στους «Αχαρνείς» επιλέγει να πάει κόντρα στους νόμους, στους θεσμούς, αλλά και στην πλειοψηφία των συμπολιτών του και συνάπτει ειρήνη με τον εχθρό, ιδρύει προσωπική αγορά στην αυλή του και εμπορεύεται σπάζοντας το εμπάργκο, πολιτική της ηγεσίας της πόλης του;
Αυτός δεν λέει στις «Νεφέλες» πως όποιο παιδί μαθαίνει γράμματα γίνεται αλαζόνας και δέρνει περιφρονώντας τους γονείς του και ιδιαιτέρως τη μάνα του συμψηφίζοντας το ξύλο που έφαγε από αυτήν μικρός;
Ποιος μεταφραστής και ποια παράσταση όποιου αισθητικού ποιού, παραποίησε τα σκηνικά γεγονότα του Αριστοφάνη; Ποιος αλλοίωσε το νόημα της αναλυτικής του κριτικής θεσμών και των φορέων τους;
Αν όσα ανέφερα μερικοί τα θεωρούν λαϊκισμό και φασισμό, λαϊκιστής είναι ο Αριστοφάνης. Στην πυρά!!
Ενοχλούν κάποιες απαραίτητες αναλογίες, κανείς π.χ. δεν θα τολμούσε να αναλογίσει τον διαβόητο «ευρύπρωκτο» Κλεισθένη και τον Στράτωνα με έναν σημερινό επώνυμο τοιούτον. Κανείς δεν θα τολμούσε σήμερα να αναλογίσει τον άκαπνο Λάμαχο με τον άκαπνο π.χ. Παπάγο! Κανείς σήμερα δεν θα αναλόγιζε τους καλοπερασάκηδες πρέσβεις με όσους περνούν τον καιρό τους σε Βρυξέλλες, Γενεύες και αλλαχού, σιτιζόμενοι από τον δημόσιο κορβανά σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων «διαπραγματευόμενοι» επί χρόνια για τα Βαλκάνια και την υφαλοκρηπίδα.
Οσες αναλογίες τολμούνται είναι για να ξεπεραστούν κάποιες ιστορικές καταστάσεις ή να γίνουν προσιτά γεγονότα και πράγματα που δεν λένε τίποτε σήμερα στο κοινό, πασίγνωστα όμως πριν από 2.500 χρόνια. Ενα νούμερο επιθεώρησης με αναφορά στο Βατοπέδι ή στον Κοσκωτά τι θα έλεγε σε έναν θεατή του 2100 και μόνο;
Οσον αφορά τις βωμολοχίες που κάνουν και ανατριχιάζουν στο θέατρο όσοι αγόρασαν τη γνωστή κασέτα της κυρίας που «παίζει όπως είναι», τους προκαλώ: πώς θα μετέφραζαν τους στίχους: «πέρδομαι και παρατίλλομαι» (στ.30-31), «ημείς δε λαικαστάς και καταπύγονας» (στ. 79) «χαυνοπρώκτας τους Ιωνας λέγει» (στ. 106) «δύο δραχμάς τοις αποψωλημένοις» (στ. 161) «στρατόν λαβών και έχεζε οκτώ μήνας» (στ.80) «πόσον τον πρωκτόν χρόνου συνήγαγεν;» (στ. 83) «ο Ξανθίας τον φαλλόν ορθόν στησάτω» (στ. 244), όλοι οι στίχοι αυτοί είναι από τους πρώτους 250 στίχους των «Αχαρνέων».
Μην ντρέπεσθε, μεταφράστε τους, έστω βάζοντας μπούρκα!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου