Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο αμερικανικός πολιτισμός είχε άκρως ενδιαφέρουσες πλευρές και η αντίσταση στον εξαμερικανισμό, απ’ όπου κι αν προερχόταν, ήταν συνήθως απόρροια εθνικισμού και συντηρητισμού.
Σήμερα ο εξαμερικανισμός είναι ένα κύμα αν όχι μικρόνοιας, τουλάχιστον στερεοτυπικής, στενής και στείρας σκέψης. Και καθώς η παγκόσμια πολιτιστική επιρροή των ΗΠΑ παραμένει σαρωτική, η Ευρώπη παραδίδεται στην αμερικανική διανοητική φτώχεια.
Προνόμια των «λευκών», «συστημικός ρατσισμός», «φυλετική ταυτότητα», «ταυτότητα φύλου», «trigger behavior», «woke culture», «cancel culture»: στη δημόσια σφαίρα έχει κυριαρχήσει το νεόκοπο αμερικανικό λεξιλόγιο που διατείνεται ότι εκφράζει μια προοδευτική κουλτούρα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες οι Ευρωπαίοι έπεσαν στην ταυτοτική παγίδα, στο ανώτερο στάδιο του ρατσισμού, του σεξισμού και μιας ποικιλίας από φοβίες, χαρακτηριστικό κοινωνιών σε αξιοθρήνητη μαλάκυνση. Κι αν η δήθεν ultra προοδευτική ιδεολογία που ανθεί στις αμερικανικές πανεπιστημιουπόλεις και διαχέεται στα ΜΜΕ του Δημοκρατικού κόμματος και γενικότερα της αμερικανικής αριστεράς, έχει βρει πρόσφορο έδαφος στην Ευρώπη, είναι επειδή οι Ευρωπαίοι φοβούνται μήπως θεωρηθούν «γηραιά Ευρώπη»· μήπως κατηγορηθούν ότι προσκολλώνται στο κλέος των αρχαίων πολιτισμών, του Διαφωτισμού και της αποικιοκρατίας. Έτσι, υιοθετούν κάθε ιδέα του συρμού που επιβάλλουν ομάδες τα μέλη των οποίων θεωρούν τον εαυτό τους θύμα του καπιταλισμού και της πατριαρχίας.
Ο αμερικανικός λαός που δεν έχει ισχυρισμούς διανόησης και ultra προοδευτικότητας είναι σαστισμένος μπροστά στα παράπονα και τις διεκδικήσεις των νεοφυών κινημάτων. Εξάλλου, τα περισσότερα από αυτά τα κινήματα και από αυτές τις ρητορείες παραβιάζουν ανοιχτές θύρες. Και παρ’ όλ’ αυτά, οι Ευρωπαίοι σπεύδουν να μιμηθούν τάσεις, οι οποίες, εφόσον αποτελούν παθογένεια του παραδοσιακού αμερικανικού πουριτανισμού, εξάγονται στην Ευρώπη συνοδευμένες από ηθικολογία, σύστημα δημιουργίας ενοχών και αίσθημα ανωτερότητας έναντι των μοχθηρών και οπισθοδρομικών Ευρωπαίων.
Αμερικανοί και Ευρωπαίοι μπαίνουν σε μια κούρσα ανταγωνισμού:
Ποιος έχει διαπράξει τα περισσότερα και τα ειδεχθέστερα εγκλήματα στην ιστορία;
Ποιος είναι πρόθυμος να τιμωρηθεί σκληρότερα;
Ποιος θα επανορθώσει τα εγκλήματα με θεαματικότερο τρόπο;
Ποιος θα επιδοθεί σε πιο εντυπωσιακές ακρότητες ευαισθησίας και καλών αισθημάτων;
Ο εξαμερικανισμός ήταν, από τα μέσα του 20ού αιώνα τουλάχιστον, ένα φάντασμα που απειλούσε τους Ευρωπαίους, ιδιαίτερα αν ήταν αριστεροί και επιζητούσαν τον εκσοβιετισμό. Πολλές ιδιότητες του τότε ευρωπαϊκού συντηρητισμού –τεχνοφοβία, νοσταλγία του παρελθόντος, εθνικισμός, κομμουνιστική σεμνοτυφία– συνέβαλλαν στην αντιαμερικανική στάση στο επίπεδο του εποικοδομήματος. Και παρ’ όλ’ αυτά, ο αμερικανικός πολιτισμός μαζί με όλα του τα προϊόντα στρογγυλοκάθισε στην Ευρώπη με δυναμισμό στην αρχή, με ένα σωρό ανοησίες αργότερα.
Στον πόλεμο της επιρροής οι ΗΠΑ νίκησαν κατά κράτος: κανείς δεν θυμάται πια το ότι μερικοί Ευρωπαίοι απέρριπταν τα μπλουτζίν, τα χάμπουργκερ ή τα αμερικανικά remakes των ευρωπαϊκών ταινιών. Όλοι έχουν αποδεχθεί την τρομερή δύναμη οικειοποίησης που διαθέτει ο αμερικανικός πολιτισμός, και η οποία οφειλόταν επί δύο περίπου αιώνες στο αμερικανικό ανθρώπινο χωνευτήρι.
Τι συνέβη όμως: από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί διανοούμενοι οικειοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, τη λεγόμενη «French Theory», τη μεταμοντέρνα ιδεολογία που άφησε πίσω της κάμποσες ζημιές, κάμποσες θεμελιώδεις παρανοήσεις. Η ουσία είναι ότι καθώς η Γαλλία εξαμερικανιζόταν, η αμερικανική διανόηση έπαιρνε γαλλικές πόζες τις οποίες μάς έστειλε πίσω σε τερατώδη μορφή.
Οι Αμερικανοί δεν φαίνεται να κατάλαβαν τι εννοούσαν οι Γάλλοι φιλόσοφοι της δεκαετίας του 1970 μιλώντας για «αποδόμηση της ταυτότητας» – και έκαναν το ακριβώς αντίθετο: την εξύμνησαν, την αποθέωσαν και τη συνδύασαν με τον σημερινό καλομαθημένο και κακομαθημένο πολίτη-υπερκαταναλωτή. Εξού και η σημερινή φαιδρή ρητορική που ευνοεί στον κατακερματισμό των κοινωνιών σε ταυτοτικές ομάδες με δική τους, ξεχωριστή ιστορική αφήγηση και ατζέντα.
Η μανία των κατηγοριοποιήσεων με κριτήριο το χρώμα του δέρματος, το φύλο, τη σεξουαλική συμπεριφορά γίνεται αποδεκτή ως «φυσιολογική» και «προοδευτική»
Η πολιτική ορθότητα είναι το αποτέλεσμα μιας αβαθούς ιστορικής ανάλυσης, που έχει καταλήξει στην ένταση των ταυτοτήτων, άρα και των ορίων μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.
Θα μπορούσαμε να αφήσουμε τους Αμερικανούς να γίνουν μικρά-μικρά κομματάκια· να πληρώσουν την αποτυχία να ενοποιήσουν την κοινωνία τους – αλλά, δεν είναι εύκολο να αδιαφορήσει κανείς. Οι ΗΠΑ παρενοχλούν την Ευρώπη όπως παρενοχλούν ολόκληρο τον κόσμο στην προσπάθειά τους να τον κάνουν σαν τα μούτρα τους. Ήδη, στη Γαλλία, δημιουργούνται φοιτητικά συνδικάτα «λευκών» και «μαύρων» – αναρωτιέμαι αν κάποιος είναι ολίγον café au lait σε ποιο σύλλογο θα εγγραφεί.
Η μανία των κατηγοριοποιήσεων με κριτήριο το χρώμα του δέρματος, το φύλο, τη σεξουαλική συμπεριφορά και τα τοιαύτα κατακλύζει τόσο τον φυσικό όσο και τον ψηφιακό κόσμο και γίνεται αποδεκτή ως «φυσιολογική» και «προοδευτική»: άλλοτε από τον φόβο της κατακραυγής –από κομφορμισμό και κοινωνική δειλία– άλλοτε από πνευματική αδυναμία ή οπορτουνισμό. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να κάνουν copy-paste σε ιδέες που κυκλοφορούν, που αναπαράγονται και που, μέσα στη γενική απάθεια, επικρατούν στους μικροκόσμους του δημόσιου λόγου.
Με λίγα λόγια...
ενώ οι Ευρωπαίοι απωθούσαν επί δεκαετίες τον πειρασμό του εξαμερικανισμού που σήμαινε ατομισμό και ηθική του κέρδους, η αμερικανική κουλτούρα βγήκε από τα βραχάκια και τους περικύκλωσε από ανοχύρωτο σημείο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου