"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΨΩΝΑΡΟΚΟΥΛΤΟΥΡΙΑΡΟΠΛΗΚΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: Γκλίτσες Armani

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ

Βλέποντας ταινίες του 1970, γελάμε ειρωνικά με τον εαυτό μας παρατηρώντας πόσο γελοία ντυνόμασταν τότε, πριν από μόνο πενήντα χρόνια: κοντοκάβαλα παντελόνια καμπάνα, μεσάτα σακάκια με πλάγιες τσέπες, στενά πουκάμισα με γιακάδες-αεροπλάνα, πετσετί κάλτσες. Ασε τα χτενίσματα των γυναικών, κάτι μπανάνες και κάτι καούκες θαμνοειδείς, ενώ το θεαματικό μίνι αναπόφευκτα έκανε καριέρα σε ελάχιστες. Ηταν μια απαίσια μόδα, αλλά τότε όλοι φορούσαμε εκείνα τα καρακίτς ρούχα με επιδεικτικό καμάρι.

Το ανάλογο μπορεί να πει κανείς και για τη μόδα των αρχών του 20ου αιώνα, κυρίως στη Δύση με τους κορσέδες, τα μακριά φορέματα-ενδύματα επιπλώσεων, τα απερίγραπτα θεόρατα καπέλα-τούρτες των γυναικών, τα κομψευόμενα μεσάτα πανωφόρια των κυρίων, τους βουλευτικούς πίλους, τα μπαστούνια και τις αλυσίδες στο γιλέκο, τα αγκιστροειδή μουστάκια - όλα αυτά λίγο πριν από την έλευση της Κοκό Σανέλ στο Παρίσι.

Κάθε εποχή φτιάχνει το δικό της κιτς (μαζί ίσως με ενδυματολογικά αριστουργήματα) και είναι βέβαιο πως τα ρούχα που φορούμε όλοι τώρα με την πεποίθηση ότι είμαστε κομψοί και όμορφοι, πιθανότατα θα φαντάζουν γελοία μετά από εκατό χρόνια: θα μας βλέπουν σε παλιές ταινίες και θα αναρωτιούνται πώς ήταν δυνατόν να ντυνόμαστε τόσο κακόγουστα και τι μανία ήταν αυτή που είχαμε να φορούμε όλοι μπλουτζίν, ακόμα και σε επίσημες προσκλήσεις, μήπως και δεν φαινόμαστε επαρκώς ατημέλητοι κι επαναστάτες του γλυκού, εμφιαλωμένου νερού.

Το κιτς, το κακό γούστο, επομένως, είναι κάτι πολύ σχετικό και συναρτάται συνήθως με τον Χρόνο: αυτό που σήμερα φαντάζει έξοχο, σε πενήντα χρόνια φαίνεται γραφικό, ή γελοίο. Κατά συνέπεια είναι ακατανόητο γιατί αρκετοί βρίσκουν «γραφική» μόνο τη στολή του εύζωνα, του τσολιά, αλλά βλέπουν με δουλικό θαυμασμό το κιλτ που φορούσε ο σκωτσέζος συνοδός του πρίγκιπα Καρόλου στην παρέλαση. Είναι περίπου ίδιας φιλοσοφίας ένδυμα και το φορούν ακόμα οι σημερινοί Σκωτσέζοι στις δικές τους επίσημες εκδηλώσεις (και όχι μόνο) με επιθετική αυταρέσκεια και καλώς κάνουν.

Είναι σύμβολο, δεν είναι ρούχο, συναξάρει την ιδιαιτερότητα και την ιστορία της πατρίδας τους και το βλέπουν με θαυμασμό και δέος. 

Λοιπόν; Τι μας ενοχλεί στη στολή του τσολιά - μήπως είναι ωραιότερα τα πέτσινα κοντοβράκια και τα πράσινα καπέλα που φορούνε οι Βαυαροί;  

Μήπως μας ενοχλεί, όταν πάμε στο Βατικανό και βλέπουμε τους ιταλούς φρουρούς να είναι ντυμένοι σχεδόν σαν αρλεκίνοι; 

 Δεν μας ενοχλούν οι άραβες ηγέτες όταν έρχονται εδώ με τις κελεμπίες τους και τα σαρίκια, οι παλαιστινιακές μαντήλες-τραπεζομάντιλα, οι μαοϊκές φόρμες - από πού προκύπτει αυτή η απόρριψη της ευζωνικής στολής; 

 Μήπως επειδή διατρίψαμε επ' ολίγον στη Λόντρα (εκεί δεν μας σκανδάλισαν οι εξεζητημένες στολές εγγλέζων στρατιωτικών και το ντύσιμο της βασίλισσας;), ή στο Παρίσι, και πλέον οφείλουμε να βλέπουμε ειρωνικά τη στολή του εύζωνα, που τίμησε και φόρεσε επίτηδες και προκλητικά ο Γιάννης Τσαρούχης και παλιότερα, με συγκινητική αφέλεια, ο ζωγράφος Θεόφιλος;  

Ο Τσαρούχης που ήταν όντως κοσμοπολίτης, βαθιά εγγράμματος και καθόλου ξιπασμένος, ζώντας και διαπρέποντας αρκετά χρόνια στο Παρίσι, ήξερε τι έκανε όταν ντύθηκε τσολιάς και τι μήνυμα ήθελε να στείλει. (Δήλωσε: «Δεν με παρηγορεί, πια, ο αφηρημένος εξπρεσσιονισμός». Και ξανάψαξε τις ρίζες του στη βυζαντινή αγιογραφία, στον Καραγκιόζη, στον Αθω και στον Θεόφιλο, στις ώχρες και στο μπλε του κοβαλτίου. Ξανάπιασε το νήμα).

Η εθνική μας στολή είναι αυτή του εύζωνα, τι να κάνουνε τώρα; 

 Και δεν μπορούμε να την αντιμετωπίζουμε αισθητικίστικα, διότι η αξίωσή της όταν φοριέται δεν είναι αισθητικής τάξεως, αλλά συμβολικής-ιστορικής. Εχει ηρωική-συγκλονιστική φόρτιση, είναι συνδεδεμένη με την Επανάσταση του '21, τους βαλκανικούς πολέμους αλλά και τον πόλεμο 1940-41, το ύψωμα 731 και λοιπά.  

Δεν είναι κάπως εύκολος ψευδο-σνομπισμός αυτή η αισθητική αυτομεμψία και το επιχείρημα περί γραφικότητας - μα, κάθε τι που φοριέται έξω από τον χρόνο του είναι γραφικό και σε όλα τα κράτη. Και με τι, δηλαδή, πρέπει να παρελαύνουν οι Ελληνες της προεδρικής φρουράς, με τη στολή του Γαριβάλδη;  

Με ρεντικότες, ως ψαλιδόκωλοι; Ρεγγο-γραβατωμένοι, με κουστουμάκι executive manager; Με μπλουτζίν Λιβάις και φορώντας Αdidas με αερόσολα, αντί για τσαρούχια;  

Ο,τι και να προτείνει κάποιος, πάλι σε λίγες δεκαετίες θα φαντάζει γραφικό, ή κιτς.  

Ή, μήπως να αλλάζουμε εθνική στολή ανά δεκαετία, ρωτώντας κάθε φορά τον Λάκη Γαβαλά;

Εδώ θεοποιήσαμε το μπλουτζίν και τη στολή του καουμπόι - που, εντέλει, τι σημαίνει καουμπόι; Αγελαδάρης. Αμερικάνος αγελαδάρης

Η στολή του με τα πέτσινα, να τζιν και τα εξάσφαιρα μυθοποιήθηκε από τα γουέστερν-σπαγγέτι του Σέρτζιο Λεόνε, ενώ δεν είναι κατ' αναλογίαν παρά ένας παγουρόβλαχος του Ουέστ.

Ωστόσο, εδώ, εμείς, γελοιοποιήσαμε αρκούντως τους συμπαθείς έλληνες ορεσίβιους μέσω του Κώστα Χατζηχρήστου, ενώ βλέπεις στη Γερμανία οι τσομπάνηδες είναι εκλεπτυσμένοι, κρατούνε γκλίτσες Armani και ακούνε νυχθημερόν Μότσαρτ.

Το κιτς, παιδιά, δεν είναι η στολή του εύζωνα. 

Το κιτς, σε μέγιστο βαθμό, είναι...

 

 ζωντανό, δίπλα μας, και προχωράει - απλώς δεν το ξέρει, και επιπλέον ακκίζεται θεωρώντας πως υπηρετεί κάποιαν κομψότητα, ή δήθεν κάποιαν casual ατημελησία

Εξάλλου, ό,τι και να φορεί ο καθείς δεν υπάρχει τόσο καθεαυτό αλλά καταξιώνεται κυρίως από το δικό του κάλλος κι αισθητήριο, ή όχι. Υπάρχουν, βέβαια, κομψά μαγιό, αλλά κυρίως υπάρχουν όμορφα σώματα για να φαίνονται και τα μαγιό ωραία - αλλιώς τζάμπα παιδεύεται ο μόδιστρος. Και το ωραιότερο διαφανές παρεό, πόσο σέξι μπορεί να φαντάζει πάνω σε ένα παφλάζον σώμα;

Σε κάθε περίπτωση από τον Ροβεσπιέρο που φορούσε άσπρες περούκες, πούδρες στο μάγουλο και βελούδινα παπουτσάκια μπαλαρινέ με φιόγκο, προτιμώ τα γουρουνοτσάρουχα του Κολοκοτρώνη, τις μουστάκες, τη φουστανέλα και το έξοχο κράνος του. Κυρίως, δε, όση δόξα αυτοθυσίας αυτά συμβολίζουν.



Δεν υπάρχουν σχόλια: