Στην κοινή αντίληψη, το σύνορο είναι μια γραμμή στον χάρτη. Πίσω από την απλουστευτική αυτή απεικόνιση, κρύβεται η πλέον σύνθετη γεωγραφική έννοια. Στο «σύνορο» συγκλίνουν η φυσική, η πολιτισμική και η πληθυσμιακή γεωγραφία, οι συμβολισμοί, το διεθνές δίκαιο, οι στρατιωτικοί συσχετισμοί, η οικονομία· όλες, δηλαδή, οι εκφάνσεις της ανθρώπινης παρουσίας και της σχέσης των κοινωνιών με το περιβάλλον.
Τα σύνορα, ακόμη και αν έχουν χαραχθεί αυθαιρέτως διά στρατιωτικής επιβολής, με τον χρόνο νομιμοποιούνται και διαμορφώνουν γεωγραφικές καταστάσεις οι οποίες, στη συνέχεια, τα ενισχύουν – επί παραδείγματι, οι ανταλλαγές πληθυσμών/γενοκτονίες αλλοιώνουν την πληθυσμιακή γεωγραφία προς όφελος των νέων συνόρων.
Εως τη μεταπολεμική εποχή, το διακύβευμα αυτό αφορούσε τη γη. Ομως, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η λογική του γεωγραφικού κατατεμαχισμού επεκτάθηκε και στον θαλάσσιο χώρο. Η τεχνολογία διείσδυσε στους φυσικούς πόρους του βυθού. Ταυτοχρόνως, ο θαλάσσιος χώρος εμπλέκεται με νέους τρόπους στα μεγάλα οικονομικά, οικολογικά και επικοινωνιακά ζητήματα. Δεν περιορίζεται, δηλαδή, η θαλάσσια επιρροή σε ζητήματα μεταφορών και γεωστρατηγικής. Ο θαλάσσιος χώρος, κατεξοχήν δικτυωτός στο παρελθόν, αποκτά αύξοντα εδαφικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι, πλέον, μόνον ένα σύνολο από κόμβους - λιμένες, συνδεδεμένους μεταξύ τους με τους θαλάσσιους δρόμους. Εισάγονται προοδευτικά μη μετακινούμενες δραστηριότητες, χαρακτηριστικές της ξηράς – επί παραδείγματι, εξόρυξη υδρογονανθράκων, ιχθυοκαλλιέργειες, υποθαλάσσια τεχνικά δίκτυα, σταθμοί παρακολούθησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων, αιολική ενέργεια. Παρατηρείται, δηλαδή, εδαφοποίηση της θάλασσας.
Το φαινόμενο αυτό διαμορφώνει ζώνες κυριαρχίας. Ανακύπτει η ανάγκη να χαραχθούν οιονεί σύνορα.
Τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα με την Τουρκία αποτελούν ένα από τα πολλά κεφάλαια των παγκοσμίων ανακατατάξεων τις οποίες συνεπάγεται η εδαφοποίηση της θάλασσας. Οπως με τα παραδοσιακά σύνορα, οι ανταγωνισμοί δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποκλειστικά από το διεθνές δίκαιο. Η Τουρκία διείδε εγκαίρως τη σημασία του νέου φαινομένου και, κατά συνέπειαν, ανέπτυξε την πλήρη κλίμακα από στρατηγικές και τακτικές κινήσεις: οικονομικά, συμβολικά, συναισθηματικά, προπαγανδιστικά, στρατιωτικά. Η κινητοποίηση της Τουρκίας ως προς το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο παραπέμπει στις μεθοδεύσεις των κρατών τα οποία επιδιώκουν την αλλαγή των εδαφικών συνόρων. Αρκεί να αναχθούμε στην «ολιστική» οργάνωση των ναζιστικών επιχειρήσεων για την αλλαγή των συνόρων της Γερμανίας: «ιστορικές αδικίες», «μια θέση στον ήλιο», γερμανόφωνες μειονότητες, Ανσλους. Ανάλογη «ολιστική» μεθόδευση χαρακτηρίζει τις τουρκικές επιδιώξεις για τον έλεγχο του μεγίστου δυνατού υπό εδαφοποίηση θαλασσίου χώρου.
Πόσο έχει γίνει αντιληπτή στην ελληνική εξωτερική πολιτική η εδαφοποίηση της θάλασσας;
Μεθοδολογικά υστερούμε σε σύγκριση με τους αντιπάλους μας.
Αν η Τουρκία αμφισβητήσει το χερσαίο σύνορο με την Ελλάδα, εγείρεται θύελλα αντιδράσεων. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι, στο νέο περιβάλλον της εδαφοποιημένης θάλασσας, η άρση του δικαιώματος των νησιών να διαθέτουν ΑΟΖ συνεπάγεται βαρύτερες συνέπειες για το μέλλον μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου