[Ενας
Καναδός ειδικός στις «μελέτες του κοινωνικού φύλου» ομολογεί δημόσια και
ενυπογράφως ότι παραποιούσε – γενικεύοντας μεμονωμένα τοπικά
περιστατικά – τα αποτελέσματα των ερευνών του για να δικαιώσει το
ιδεολόγημά του. Ωστόσο το «κοινωνικό φύλο», με τη συνέργεια των
ΜΜΕ και προπαντός των πολιτικών, διαβρώνει ήδη συνειδήσεις σε βάρος των
συμπερασμάτων της επιστήμης της βιολογίας. Αυτό είχε γίνει ξανά στο
παρελθόν, με τον φυλετικό δαρβινισμό των Ναζιστών – με τις γνωστές
οδυνηρές συνέπειες – και με τη θεωρία του, εκλεκτού του Στάλιν, Τροφίμ
Λυσένκο που έστειλε στη φυλακή 3.000 επιστήμονες και κράτησε δεκαετίες
πίσω τη σοβιετική βιολογία.
Γιατί άραγε αυτή η επίσπευση στην υιοθέτηση μιας θεωρίας που διαλύει την κοινωνία και καταστρέφει ψυχές και σώματα σε παγκόσμια κλίμακα ; Επιστήμονες και πολιτικοί θιασώτες του Διαφωτισμού είχαν δυο προτεραιότητες: Να γκρεμίσουν το Θεό (άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς) και να χτυπήσουν την οικογένεια δημιουργώντας νέου τύπου κομσομόλους…Ε.Δ.Ν]
Γιατί άραγε αυτή η επίσπευση στην υιοθέτηση μιας θεωρίας που διαλύει την κοινωνία και καταστρέφει ψυχές και σώματα σε παγκόσμια κλίμακα ; Επιστήμονες και πολιτικοί θιασώτες του Διαφωτισμού είχαν δυο προτεραιότητες: Να γκρεμίσουν το Θεό (άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς) και να χτυπήσουν την οικογένεια δημιουργώντας νέου τύπου κομσομόλους…Ε.Δ.Ν]
Του Καθηγητή Christopher Dummitt* για το Quillette**
Μετάφραση: Ευάγγελος Νιάνιος
Η εξομολόγηση του Christopher Dummitt τινάζει στο αέρα το ιδεολόγημα του κοινωνικά διαμορφούμενου φύλου, που εισβάλλει στα σχολεία με τη μορφή της σεξουαλικής αγωγής: «…επινόησα τα πάντα από το Α ως το Ω. Δεν ήμουν ο μόνος. Αυτό έκανε (και κάνει ακόμα) ο καθένας. Έτσι λειτουργεί ο χώρος των μελετών για το κοινωνικό φύλο… Να πώς «αποδεικνύουμε» ότι το φύλο είναι κοινωνική δομή και ζήτημα εξουσίας»!!!
Αν μου είχαν πει πριν από είκοσι χρόνια ότι η νίκη της πλευράς μου θα ήταν τόσο αποφασιστική στην ιδεολογική μάχη για το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο, θα είχα πηδήσει από χαρά. Εκείνη την εποχή, πέρασα πολλές βραδιές συζητώντας για το φύλο και την ταυτότητα με άλλους φοιτητές – και μάλιστα με οποιονδήποτε είχε την ατυχία να βρίσκεται στην παρέα μου. Δεν σταματούσα να επαναλαμβάνω: “Το φύλο δεν υπάρχει’’. Το ήξερα, τελεία και παύλα. Γιατί ήμουν ιστορικός του κοινωνικού φύλου.
Στα [πανεπιστημιακά] τμήματα ιστορίας της Βόρειας Αμερικής κατά τη δεκαετία του 1990, ήταν άλλωστε η τελευταία λέξη. Η ιστορία του κοινωνικού φύλου – και, γενικότερα, των μελετών για το κοινωνικό φύλο στον υπόλοιπο ακαδημαϊκό κόσμο – ήταν ένα σύνολο κλάδων στη βάση της ταυτότητας που βρισκόταν τότε σε πλήρη εξέλιξη στις πανεπιστημιουπόλεις των φιλελεύθερων τεχνών. Σύμφωνα με τις έρευνες στους χώρους εξειδίκευσης το 2007 και το 2015 για την Ένωση Αμερικανών Ιστορικών, οι πολυπληθέστεροι βρίσκονταν στην ιστορία των γυναικών και του κοινωνικού φύλου, ακολουθούμενοι από την κοινωνική, την πολιτιστική και τη φυλετική και σεξουαλική ιστορία. Τόσοι πολλοί τομείς να μοιράζονται μαζί μου το ίδιο όραμα για τον κόσμο: ότι στην πράξη όλες σχεδόν οι ταυτότητες δεν είναι παρά κοινωνική δομή και ότι η ταυτότητα είναι μόνο ζήτημα εξουσίας.
Εκείνη την εποχή, πολλοί άνθρωποι δεν συμμερίζονταν τη γνώμη μου. Όλοι – σχεδόν όλοι πρακτικά – όσοι δεν είχαν εκτεθεί σε αυτές τις θεωρίες στο πανεπιστήμιο, δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι το φύλο γενικά ήταν μια κοινωνική δομή, τόσο πολύ ήταν ενάντια στην κοινή λογική. Αλλά σήμερα, η μεγάλη μου ιδέα είναι παντού. Στις συζητήσεις για τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ και στην πολιτική που πρέπει να υιοθετηθεί σχετικά με τους τρανς αθλητές στα αθλήματα. Στους νόμους που απειλούν με κυρώσεις οποιονδήποτε θα άφηνε να εννοηθεί ότι το φύλο θα μπορούσε να είναι βιολογική πραγματικότητα. Για πολλούς ακτιβιστές, μια παρόμοια δήλωση ισοδυναμεί με κήρυγμα μίσους. Αν υπερασπιστείτε σήμερα τη θέση των περισσότερων αντιπάλων μου εκείνη την εποχή – ότι το κοινωνικό φύλο βασίζεται τουλάχιστον εν μέρει στο βιολογικό φύλο και ότι υπάρχουν βασικά μόνο δύο φύλα (άνδρες και γυναίκες), όπως οι βιολόγοι γνωρίζουν από την αυγή της επιστήμης τους – οι υπερπροοδευτικοί θα σας κατηγορήσουν ότι αρνείστε την ταυτότητα των ανθρώπων τρανς και άρα θέλετε να προκαλέσετε οντολογική βλάβη σε άλλο ανθρώπινο πλάσμα. Από αυτή την άποψη, η πολιτισμική μετατόπιση είναι συγκλονιστική στο εύρος και την ταχύτητά της.
Η εξομολόγηση του Christopher Dummitt τινάζει στο αέρα το ιδεολόγημα του κοινωνικά διαμορφούμενου φύλου, που εισβάλλει στα σχολεία με τη μορφή της σεξουαλικής αγωγής: «…επινόησα τα πάντα από το Α ως το Ω. Δεν ήμουν ο μόνος. Αυτό έκανε (και κάνει ακόμα) ο καθένας. Έτσι λειτουργεί ο χώρος των μελετών για το κοινωνικό φύλο… Να πώς «αποδεικνύουμε» ότι το φύλο είναι κοινωνική δομή και ζήτημα εξουσίας»!!!
Αν μου είχαν πει πριν από είκοσι χρόνια ότι η νίκη της πλευράς μου θα ήταν τόσο αποφασιστική στην ιδεολογική μάχη για το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο, θα είχα πηδήσει από χαρά. Εκείνη την εποχή, πέρασα πολλές βραδιές συζητώντας για το φύλο και την ταυτότητα με άλλους φοιτητές – και μάλιστα με οποιονδήποτε είχε την ατυχία να βρίσκεται στην παρέα μου. Δεν σταματούσα να επαναλαμβάνω: “Το φύλο δεν υπάρχει’’. Το ήξερα, τελεία και παύλα. Γιατί ήμουν ιστορικός του κοινωνικού φύλου.
Στα [πανεπιστημιακά] τμήματα ιστορίας της Βόρειας Αμερικής κατά τη δεκαετία του 1990, ήταν άλλωστε η τελευταία λέξη. Η ιστορία του κοινωνικού φύλου – και, γενικότερα, των μελετών για το κοινωνικό φύλο στον υπόλοιπο ακαδημαϊκό κόσμο – ήταν ένα σύνολο κλάδων στη βάση της ταυτότητας που βρισκόταν τότε σε πλήρη εξέλιξη στις πανεπιστημιουπόλεις των φιλελεύθερων τεχνών. Σύμφωνα με τις έρευνες στους χώρους εξειδίκευσης το 2007 και το 2015 για την Ένωση Αμερικανών Ιστορικών, οι πολυπληθέστεροι βρίσκονταν στην ιστορία των γυναικών και του κοινωνικού φύλου, ακολουθούμενοι από την κοινωνική, την πολιτιστική και τη φυλετική και σεξουαλική ιστορία. Τόσοι πολλοί τομείς να μοιράζονται μαζί μου το ίδιο όραμα για τον κόσμο: ότι στην πράξη όλες σχεδόν οι ταυτότητες δεν είναι παρά κοινωνική δομή και ότι η ταυτότητα είναι μόνο ζήτημα εξουσίας.
Εκείνη την εποχή, πολλοί άνθρωποι δεν συμμερίζονταν τη γνώμη μου. Όλοι – σχεδόν όλοι πρακτικά – όσοι δεν είχαν εκτεθεί σε αυτές τις θεωρίες στο πανεπιστήμιο, δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι το φύλο γενικά ήταν μια κοινωνική δομή, τόσο πολύ ήταν ενάντια στην κοινή λογική. Αλλά σήμερα, η μεγάλη μου ιδέα είναι παντού. Στις συζητήσεις για τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ και στην πολιτική που πρέπει να υιοθετηθεί σχετικά με τους τρανς αθλητές στα αθλήματα. Στους νόμους που απειλούν με κυρώσεις οποιονδήποτε θα άφηνε να εννοηθεί ότι το φύλο θα μπορούσε να είναι βιολογική πραγματικότητα. Για πολλούς ακτιβιστές, μια παρόμοια δήλωση ισοδυναμεί με κήρυγμα μίσους. Αν υπερασπιστείτε σήμερα τη θέση των περισσότερων αντιπάλων μου εκείνη την εποχή – ότι το κοινωνικό φύλο βασίζεται τουλάχιστον εν μέρει στο βιολογικό φύλο και ότι υπάρχουν βασικά μόνο δύο φύλα (άνδρες και γυναίκες), όπως οι βιολόγοι γνωρίζουν από την αυγή της επιστήμης τους – οι υπερπροοδευτικοί θα σας κατηγορήσουν ότι αρνείστε την ταυτότητα των ανθρώπων τρανς και άρα θέλετε να προκαλέσετε οντολογική βλάβη σε άλλο ανθρώπινο πλάσμα. Από αυτή την άποψη, η πολιτισμική μετατόπιση είναι συγκλονιστική στο εύρος και την ταχύτητά της.
Θα βρεθεί μάνα να πει στο παιδί της «Θα γίνεις γυναίκα, αγόρι μου»; Το ιδεολόγημα της Σιμόν ντε Μπωβουάρ «δεν γεννιόμαστε γυναίκες, γινόμαστε» έγινε κατευθυντήρια γραμμή της εκπαίδευσης στην Ευρώπη, παραμερίζοντας τα άβολα στη Νέα Τάξη συμπεράσματα της βιολογίας. Kaι οι έμποροι των ψυχών και των σωμάτων πλημμύρισαν με σχετικές εκδόσεις την αγορά…
Mea culpa
Σήμερα, θα ήθελα να ομολογήσω το mea culpa. Αλλά δεν θα αρκεστώ να εκφράσω τη λύπη μου για τον ρόλο που έπαιξα σε αυτό το κίνημα. Θέλω να απαριθμήσω τους λόγους που με έκαναν να ακολουθήσω λάθος πορεία τότε, και εκείνους που εξηγούν τα σφάλματα των σύγχρονων κοινωνικο-δομιστών ριζοσπαστών. Έχω προβάλει τα ίδια επιχειρήματα με αυτούς και ξέρω ότι κάνουν λάθος.
Έχω την κάρτα μου της κοινωνικο-δομιστικής λέσχης. Ολοκλήρωσα το Διδακτορικό μου Δίπλωμα στην Ιστορία των Φύλων και δημοσίευσα το πρώτο μου βιβλίο για το ζήτημα το 2007, The Manly Modern: Masculinity in the Post-War Canada [Ανδροπρεπής Νεωτερικότητα: Η αρρενωπότητα στον μεταπολεμικό Καναδά]. Αλλά μην ξεγελαστείτε από τον τίτλο, στην πραγματικότητα είναι μόνο πέντε μελέτες περιπτώσεων στα μέσα του 20ού αιώνα, όλες με επίκεντρο το Βανκούβερ, όπου οι «αρσενικές» πτυχές της κοινωνίας αποτέλεσαν το επίκεντρο μιας δημόσιας συζήτησης. Ως παραδείγματά μου, μελέτησα σε βάθος την κουλτούρα των αυτοκινητιστών, το ποινικό σύστημα, μια ορειβατική λέσχη, ένα τρομερό εργατικό δυστύχημα (την κατάρρευση μιας γέφυρας) και μια βασιλική επιτροπή για απόστρατους. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, αλλά ντρέπομαι για το έργο μου, ειδικά σε σχέση με τις δύο τελευταίες περιπτώσεις.
Δημοσίευσα επίσης ένα άρθρο από τη διατριβή του μεταπτυχιακού μου, του οποίου η επιρροή ήταν σίγουρα ευρύτερη από το ακαδημαϊκό μου έργο. Πρόκειται για ένα διασκεδαστικό άρθρο σχετικά με τους δεσμούς των ανδρών με το μπάρμπεκιου στον Καναδά κατά τη δεκαετία του 1940 και του 1950. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1998, αλλά έκτοτε έχει περιληφθεί αρκετές φορές σε προπτυχιακά εγχειρίδια. Πολλοί φοιτητές στο μάθημα της καναδικής ιστορίας αναγκάστηκαν να το διαβάσουν για να μάθουν περισσότερα για την ιστορία του κοινωνικού φύλου και την κοινωνική οικοδόμησή του.
Η «στάση της ανδροπρεπούς κνήμης»
Μικρό πρόβλημα: έκανα λάθος. Ή, για να είμαι λίγο πιο συγκεκριμένος: είχα εν μέρει δίκαιο. Και για τα υπόλοιπα, επινόησα τα πάντα από το Α ως το Ω.
Mea culpa
Σήμερα, θα ήθελα να ομολογήσω το mea culpa. Αλλά δεν θα αρκεστώ να εκφράσω τη λύπη μου για τον ρόλο που έπαιξα σε αυτό το κίνημα. Θέλω να απαριθμήσω τους λόγους που με έκαναν να ακολουθήσω λάθος πορεία τότε, και εκείνους που εξηγούν τα σφάλματα των σύγχρονων κοινωνικο-δομιστών ριζοσπαστών. Έχω προβάλει τα ίδια επιχειρήματα με αυτούς και ξέρω ότι κάνουν λάθος.
Έχω την κάρτα μου της κοινωνικο-δομιστικής λέσχης. Ολοκλήρωσα το Διδακτορικό μου Δίπλωμα στην Ιστορία των Φύλων και δημοσίευσα το πρώτο μου βιβλίο για το ζήτημα το 2007, The Manly Modern: Masculinity in the Post-War Canada [Ανδροπρεπής Νεωτερικότητα: Η αρρενωπότητα στον μεταπολεμικό Καναδά]. Αλλά μην ξεγελαστείτε από τον τίτλο, στην πραγματικότητα είναι μόνο πέντε μελέτες περιπτώσεων στα μέσα του 20ού αιώνα, όλες με επίκεντρο το Βανκούβερ, όπου οι «αρσενικές» πτυχές της κοινωνίας αποτέλεσαν το επίκεντρο μιας δημόσιας συζήτησης. Ως παραδείγματά μου, μελέτησα σε βάθος την κουλτούρα των αυτοκινητιστών, το ποινικό σύστημα, μια ορειβατική λέσχη, ένα τρομερό εργατικό δυστύχημα (την κατάρρευση μιας γέφυρας) και μια βασιλική επιτροπή για απόστρατους. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, αλλά ντρέπομαι για το έργο μου, ειδικά σε σχέση με τις δύο τελευταίες περιπτώσεις.
Δημοσίευσα επίσης ένα άρθρο από τη διατριβή του μεταπτυχιακού μου, του οποίου η επιρροή ήταν σίγουρα ευρύτερη από το ακαδημαϊκό μου έργο. Πρόκειται για ένα διασκεδαστικό άρθρο σχετικά με τους δεσμούς των ανδρών με το μπάρμπεκιου στον Καναδά κατά τη δεκαετία του 1940 και του 1950. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1998, αλλά έκτοτε έχει περιληφθεί αρκετές φορές σε προπτυχιακά εγχειρίδια. Πολλοί φοιτητές στο μάθημα της καναδικής ιστορίας αναγκάστηκαν να το διαβάσουν για να μάθουν περισσότερα για την ιστορία του κοινωνικού φύλου και την κοινωνική οικοδόμησή του.
Η «στάση της ανδροπρεπούς κνήμης»
Μικρό πρόβλημα: έκανα λάθος. Ή, για να είμαι λίγο πιο συγκεκριμένος: είχα εν μέρει δίκαιο. Και για τα υπόλοιπα, επινόησα τα πάντα από το Α ως το Ω.
Δεν ήμουν ο μόνος. Αυτό έκανε (και κάνει ακόμα) ο καθένας. Έτσι λειτουργεί ο χώρος των μελετών για το κοινωνικό φύλο. Δεν προσπαθώ να αποκαταστήσω τον εαυτό μου. Θα έπρεπε να είχα περισσότερη διορατικότητα. Αλλά, εκ των υστέρων, νομίζω ότι αυτό συνέβαινε: δεν είχα ξεγελάσει τον εαυτό μου. Γι ‘αυτό υπερασπίστηκα τη θέση μου με τόση θέρμη, θυμό και βεβαιότητα. Αυτό μου επέτρεπε να κρύβω ό,τι σε πολύ βασικό επίπεδο δεν κατάφερα να αποδείξω πολλά από αυτά που στόχευα. Γιο-γιο δεν υπάρχει στη σκέψη.
Η μεθοδολογία μου εκτυλισσόταν σε τρία στάδια.
Η μεθοδολογία μου εκτυλισσόταν σε τρία στάδια.
Πρωτίστως, υπογράμμιζα ότι ως ιστορικός ήξερα πως υπήρξε μεγάλη πολιτισμική και ιστορική μεταβλητότητα. Ότι το κοινωνικό φύλο δεν καθοριζόταν πάντα και παντού με τον ίδιο τρόπο. Όπως έγραψα στο The Manly Modern, το κοινωνικό φύλο είναι “ένα σύνολο ιστορικά μεταβαλλόμενων εννοιών και σχέσεων που νοηματοδοτούν τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών“. Και επέμεινα: «Δεν υπάρχει εξωιστορική θεμελίωση της σεξουαλικής διαφοράς που να έχει ρίζες στη βιολογία ή σε οποιοδήποτε άλλο στερεό υπόβαθρο του οποίου η ύπαρξη να προηγείται της πολιτιστικής του σημασίας.”
Είχα τα αγαπημένα μου παραδείγματα, τα οποία ανακύκλωνα στις διαλέξεις ή τις συνομιλίες μου.
Είχα τα αγαπημένα μου παραδείγματα, τα οποία ανακύκλωνα στις διαλέξεις ή τις συνομιλίες μου.
Ο Λουδοβίκος ο 14ος και αυτό που αποκαλούσα «στάση της ανδροπρεπούς κνήμης», πρότυπο της αρρενωπότητας στη δεκαετία του 1600, αλλά σήμερα φαίνεται μάλλον θηλυπρεπής. Μιλούσα επίσης για το μπλε και το ροζ, με αποσπάσματα που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1920, στα οποία συνιστούσαν στα μικρά αγόρια να φορούν “φλογερό και γήινο” ροζ, ενώ το “αέρινο και αιθέριο” μπλε προτιμιόταν για τα κορίτσια. Το κοινό μου ξεσπούσε σε γέλια και το επιχείρημά μου περνούσε καλύτερα: αυτό που θεωρούσαμε ως την απόλυτη και οριστική αλήθεια του κοινωνικού φύλου είχε στην πραγματικότητα αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Το κοινωνικό φύλο δεν ήταν δυαδικό. Ήταν μεταβλητό και ίσως ακόμα και απείρως μεταβλητό.
Με την εισαγωγή του κοινωνικού φύλου στην εκπαίδευση – ακόμα και στο μάθημα των Μαθηματικών!- η Πολιτεία, ενσαρκώνοντας το αντιχριστιανικό πνεύμα του Διαφωτισμού, αποσπά την αγωγή των παιδιών από τους γονείς και κάνει ομοφυλοφιλική κατήχηση! Η εισαγωγή της έννοιας του κοινωνικού φύλου στα σχολεία μόνο ερείπια ψυχών και σωμάτων θα δημιουργήσει…
Δεύτερον, προωθούσα σε όποιον μου μιλούσε για άνδρα ή γυναίκα ότι αυτές οι έννοιες δεν αφορούν αποκλειστικά το κοινωνικό φύλο. Ότι υπήρχε πάντα, ταυτόχρονα, ζήτημα εξουσίας. Η εξουσία ήταν και παραμένει ένα είδος μαγικής λύσης στο πανεπιστημιακό περιβάλλον, ειδικά για έναν φοιτητή που ανακαλύπτει τον Mισέλ Φουκώ***. Εκείνη την εποχή, συζητούσαμε ατέλειωτα μόνο για την “ικανότητα δράσης” (ποιος την είχε, ποιος δεν την είχε, πότε, πού;). Επομένως, όποιος αρνιόταν ότι το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο ήταν μεταβλητά, εάν υπονοούσε ότι υπήρχε κάτι διαχρονικό ή βιολογικό όσον αφορά στο βιολογικό και κοινωνικό φύλο, τότε, στην πραγματικότητα, προσπαθούσε να δικαιώσει την εξουσία. Και ως εκ τούτου, νομιμοποιούσε την καταπίεση. Βλέπετε το συμπέρασμα;
Και τρίτον, αναζητούσα μια εξήγηση στο ιστορικό πλαίσιο που να δείχνει, σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, γιατί μπορούσαν οι άνθρωποι να μιλούν για κάτι ως άνδρα ή γυναίκα στο παρελθόν. Η ιστορία είναι τεράστια. Υπάρχει πάντα κάτι για να βρείτε. Οι εργασίες μου αφορούσαν την μεταπολεμική εποχή, το να πω ότι οι άνθρωποι φοβούνταν την επιστροφή στην κανονικότητα μετά την παύση των εχθροπραξιών δεν ήταν καθόλου παράλογο. Υπήρξαν γυναίκες στο στρατό και σε “ανδρικές” δουλειές. Η έμφαση στις διακρίσεις μεταξύ των δύο φύλων έκρυβε στην πραγματικότητα τη βούληση να ξαναγυρίσουμε τις γυναίκες στο σπίτι. Όλα ήταν αποκλειστικά ζήτημα ελέγχου και καταπίεσης.
Όσο περιοριζόμουν στα αρχεία και ανασύστηνα πώς μιλούσαν οι άνθρωποι στο παρελθόν, πατούσα σε σταθερό έδαφος. Σύμφωνα με τη φρασεολογία των ιστορικών, αφορά στο «πώς» της ιστορίας. Οι ιστορικοί ευνοούσαν ορισμένα ζητήματα έναντι των άλλων. Ο καθένας υποτίθεται ότι έχει το ποιος, τι, πότε και πού. Αυτές είναι οι λεπτομέρειες του παρελθόντος. Αλλά αυτό το είδος ακρίβειας, όπως έγραψε ο μεγάλος ιστορικός Ε. Η. Carr, είναι καθήκον, όχι αρετή. Δεν υπάρχει λόγος να καυχιόμαστε.
Υπάρχουν δύο άλλα ζητήματα και αυτά είναι που έχουν μεγαλύτερη σημασία.
Δεύτερον, προωθούσα σε όποιον μου μιλούσε για άνδρα ή γυναίκα ότι αυτές οι έννοιες δεν αφορούν αποκλειστικά το κοινωνικό φύλο. Ότι υπήρχε πάντα, ταυτόχρονα, ζήτημα εξουσίας. Η εξουσία ήταν και παραμένει ένα είδος μαγικής λύσης στο πανεπιστημιακό περιβάλλον, ειδικά για έναν φοιτητή που ανακαλύπτει τον Mισέλ Φουκώ***. Εκείνη την εποχή, συζητούσαμε ατέλειωτα μόνο για την “ικανότητα δράσης” (ποιος την είχε, ποιος δεν την είχε, πότε, πού;). Επομένως, όποιος αρνιόταν ότι το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό φύλο ήταν μεταβλητά, εάν υπονοούσε ότι υπήρχε κάτι διαχρονικό ή βιολογικό όσον αφορά στο βιολογικό και κοινωνικό φύλο, τότε, στην πραγματικότητα, προσπαθούσε να δικαιώσει την εξουσία. Και ως εκ τούτου, νομιμοποιούσε την καταπίεση. Βλέπετε το συμπέρασμα;
Και τρίτον, αναζητούσα μια εξήγηση στο ιστορικό πλαίσιο που να δείχνει, σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, γιατί μπορούσαν οι άνθρωποι να μιλούν για κάτι ως άνδρα ή γυναίκα στο παρελθόν. Η ιστορία είναι τεράστια. Υπάρχει πάντα κάτι για να βρείτε. Οι εργασίες μου αφορούσαν την μεταπολεμική εποχή, το να πω ότι οι άνθρωποι φοβούνταν την επιστροφή στην κανονικότητα μετά την παύση των εχθροπραξιών δεν ήταν καθόλου παράλογο. Υπήρξαν γυναίκες στο στρατό και σε “ανδρικές” δουλειές. Η έμφαση στις διακρίσεις μεταξύ των δύο φύλων έκρυβε στην πραγματικότητα τη βούληση να ξαναγυρίσουμε τις γυναίκες στο σπίτι. Όλα ήταν αποκλειστικά ζήτημα ελέγχου και καταπίεσης.
Όσο περιοριζόμουν στα αρχεία και ανασύστηνα πώς μιλούσαν οι άνθρωποι στο παρελθόν, πατούσα σε σταθερό έδαφος. Σύμφωνα με τη φρασεολογία των ιστορικών, αφορά στο «πώς» της ιστορίας. Οι ιστορικοί ευνοούσαν ορισμένα ζητήματα έναντι των άλλων. Ο καθένας υποτίθεται ότι έχει το ποιος, τι, πότε και πού. Αυτές είναι οι λεπτομέρειες του παρελθόντος. Αλλά αυτό το είδος ακρίβειας, όπως έγραψε ο μεγάλος ιστορικός Ε. Η. Carr, είναι καθήκον, όχι αρετή. Δεν υπάρχει λόγος να καυχιόμαστε.
Υπάρχουν δύο άλλα ζητήματα και αυτά είναι που έχουν μεγαλύτερη σημασία.
Το πρώτο είναι το πώς. Πώς συνέβη αυτό; Πώς σκέφτονταν οι άνθρωποι του παρελθόντος;
Η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις απαιτεί ανασύσταση των σχημάτων σκέψης. Και αυτό γενικά ποτέ δεν επιτυγχάνεται τέλεια, πόσο μάλλον με ανθρώπους που έζησαν σε άλλη εποχή.
Ετσι κι αλλιώς το μεγαλύτερο ζήτημα – το πιο σημαντικό – είναι το τελευταίο: Γιατί; Στην περίπτωσή μου: Γιατί οι μεταπολεμικοί Καναδοί μιλούσαν για άντρες και γυναίκες όπως μιλούσαν; Τις απαντήσεις μου, δεν τις βρήκα στην κύρια έρευνα μου. Προήλθαν από τις ιδεολογικές μου πεποιθήσεις, παρόλο που, εκείνη την εποχή, δεν θα τις χαρακτήριζα έτσι. Μόνο που ήταν αυτό: ένα σύνολο πεποιθήσεων προκατειλημμένων και ενσωματωμένων a priori στο ακαδημαϊκό ημίφως των μελετών για το κοινωνικό φύλο.
Αυτό ήταν το επιχείρημά μου: εάν οι άνθρωποι μιλούσαν για άντρες όπως το περιέγραφα, αυτό συνέβαινε επειδή το φύλο είναι μια κοινωνική δομή της οποίας το περίγραμμα μπορεί να αποδοθεί μόνο στην εξουσία και την καταπίεση. Οι Καναδοί κατέφευγαν σε μια δυαδική σκέψη [άνδρας-γυναίκα] επειδή έτσι έδιναν εξουσία στους άνδρες και την αφαιρούσαν από τις γυναίκες, επειδή έτσι δομούνταν η αρρενωπότητα ως ανώτερη από τη θηλυκότητα.
Φυσικά, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε από την ίδια βάση τεκμηρίωσης και να καταλήξουμε σε άλλες εξηγήσεις που είναι επίσης απολύτως εύλογες. Μήπως οι μεταπολεμικοί Καναδοί έβλεπαν τους άνδρες ως άτομα αναλαμβάνοντα κινδύνους λόγω κοινωνικής δομής; Ναι, είναι εύλογο. Όπως επίσης είναι εξίσου εύλογο να νομίζουμε ότι σκέφτονταν έτσι… επειδή οι άνδρες, κατά μέσο όρο, αναλαμβάνουν περισσότερους κινδύνους από τις γυναίκες. Οι έρευνές μου δεν απέδειξαν τίποτα, προς τη μια ή προς την άλλη κατεύθυνση. Ξεκινούσα από την αρχή ότι το φύλο ήταν κοινωνική δομή και ανέπτυσα όλη μου την «επιχειρηματολογία» σε αυτή τη βάση.
Ετσι κι αλλιώς το μεγαλύτερο ζήτημα – το πιο σημαντικό – είναι το τελευταίο: Γιατί; Στην περίπτωσή μου: Γιατί οι μεταπολεμικοί Καναδοί μιλούσαν για άντρες και γυναίκες όπως μιλούσαν; Τις απαντήσεις μου, δεν τις βρήκα στην κύρια έρευνα μου. Προήλθαν από τις ιδεολογικές μου πεποιθήσεις, παρόλο που, εκείνη την εποχή, δεν θα τις χαρακτήριζα έτσι. Μόνο που ήταν αυτό: ένα σύνολο πεποιθήσεων προκατειλημμένων και ενσωματωμένων a priori στο ακαδημαϊκό ημίφως των μελετών για το κοινωνικό φύλο.
Αυτό ήταν το επιχείρημά μου: εάν οι άνθρωποι μιλούσαν για άντρες όπως το περιέγραφα, αυτό συνέβαινε επειδή το φύλο είναι μια κοινωνική δομή της οποίας το περίγραμμα μπορεί να αποδοθεί μόνο στην εξουσία και την καταπίεση. Οι Καναδοί κατέφευγαν σε μια δυαδική σκέψη [άνδρας-γυναίκα] επειδή έτσι έδιναν εξουσία στους άνδρες και την αφαιρούσαν από τις γυναίκες, επειδή έτσι δομούνταν η αρρενωπότητα ως ανώτερη από τη θηλυκότητα.
Φυσικά, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε από την ίδια βάση τεκμηρίωσης και να καταλήξουμε σε άλλες εξηγήσεις που είναι επίσης απολύτως εύλογες. Μήπως οι μεταπολεμικοί Καναδοί έβλεπαν τους άνδρες ως άτομα αναλαμβάνοντα κινδύνους λόγω κοινωνικής δομής; Ναι, είναι εύλογο. Όπως επίσης είναι εξίσου εύλογο να νομίζουμε ότι σκέφτονταν έτσι… επειδή οι άνδρες, κατά μέσο όρο, αναλαμβάνουν περισσότερους κινδύνους από τις γυναίκες. Οι έρευνές μου δεν απέδειξαν τίποτα, προς τη μια ή προς την άλλη κατεύθυνση. Ξεκινούσα από την αρχή ότι το φύλο ήταν κοινωνική δομή και ανέπτυσα όλη μου την «επιχειρηματολογία» σε αυτή τη βάση.
Ο Ντέιβιντ και ο Τζών είναι θύματα – τα μόνα; – της Θεωρίας του κοινωνικού φύλου, εξαιτίας των πειραμάτων αλλαγής φύλου που πραγματοποίησε – ως άλλος δρ. Μένγκελε στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης – ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Τζον Μόνι, στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι το φύλο είναι κοινωνική δομή. Αυτοκτόνησαν πριν κλείσουν τα είκοσι, χωρίς να ασκηθεί οποιαδήποτε δίωξη σε βάρος του κ. καθηγητή! (Περισσότερες πληροφορίες: http://www.antibaro.gr/article/15905)
Ποτέ δεν ήρθα αντιμέτωπος – τουλάχιστον σοβαρά – με διαφορετική άποψη από αυτή. Και κανείς, ουδέποτε κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών ή της διαδικασίας δημοσίευσης των ερευνητικών μου άρθρων, δεν μου ζήτησε να είμαι περισσότερο ανοιχτόμυαλος. Στην πραγματικότητα, οι μόνες επικρίσεις που δέχτηκα ήταν να ενισχύσω περαιτέρω το παράδειγμα ή να αγωνιστώ για άλλες ταυτότητες ή εναντίον άλλων μορφών καταπίεσης. Μπορούσαν να με ρωτήσουν γιατί δεν μίλησα περισσότερο ταξικά. Ή γιατί επικεντρωνόμουν στους άνδρες και άφηνα τις γυναίκες στην άκρη. Ακόμα κι αν καταπιάστηκα με την αποικοδόμηση της αρρενωπότητας και να δείξω ότι ήταν μόνο κοινωνική δομή, έπρεπε εντούτοις να δείξω ενδιαφέρον και για τις γυναίκες. Και τι γίνεται με τη σεξουαλικότητα; Δεν θα μπορούσα να βρω περισσότερες αναφορές σε μη ετεροφυλόφιλους άντρες; Γιατί να μην ενδιαφερθώ για το πώς δομείται η αρρενωπότητα παράλληλα με τη σεξουαλικότητα; Οσο οι ερωτήσεις αφορούσαν μόνο το παράδειγμα στο οποίο είχα ήδη περιοριστεί, καλό ήταν να απαντηθούν όλες.
Οι προσδοκίες των φύλων
Υπάρχουν όμως και άλλες. Οι προσδοκίες των φύλων είναι...
Οι προσδοκίες των φύλων
Υπάρχουν όμως και άλλες. Οι προσδοκίες των φύλων είναι...
πραγματικά τόσο διαφορετικές και ποικίλες σε χρόνο και χώρο;
Αδύνατο να απαντήσουμε με τα ελάχιστα περιστατικά που μου άρεσε να παραθέσω. Το ζήτημα αυτό πρέπει να μελετηθεί συστηματικά και συγκριτικά. Κατά τη δική μου ανάγνωση, πρέπει να παραδεχτώ ότι αυτό που έβλεπα ήταν περισσότερο μια μικρή μεταβλητότητα με προφανή κεντρική συνοχή. Αρκετά σταθερή στην ιστορία και τους πολιτισμούς φαίνεται να είναι η έννοια ότι οι άντρες θεωρούνται ως οι κύριοι προμηθευτές αγαθών, οι επωμιζόμενοι κινδύνους και οι υπεύθυνοι για την προστασία και τον πόλεμο. Ναι, υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ηλικία και ορισμένες πολιτιστικές και ιστορικές ιδιαιτερότητες. Αλλά χωρίς την αρχή ότι αυτές οι μικρές διαφορές έχουν μεγάλη σημασία, τα διαθέσιμα δεδομένα δεν σας επιτρέπουν να φτάσετε σε αυτό το συμπέρασμα.Και το ζήτημα της εξουσίας λοιπόν, είναι πραγματικά πανταχού παρόν;
Ίσως. Και ίσως όχι. Για να αποδείξω ότι αυτό συνέβαινε, το μόνο που έκανα ήταν να παραθέσω άλλους ερευνητές που ήταν πεπεισμένοι για αυτό. Και ακόμα καλύτερα αν ήταν φιλόσοφοι με γαλλικό όνομα. Στηρίχτηκα επίσης πολύ στις εργασίες μιας Αυστραλέζας κοινωνιολόγου, της R. W. Connell. Σύμφωνα με αυτήν, η αρρενωπότητα είναι πρωτίστως ζήτημα εξουσίας – και καθιστά δυνατή την επιβεβαίωση της κυριαρχίας των ανδρών επί των γυναικών. Μόνο που οι εργασίες της δεν το αποδεικνύουν. Το μόνο που κάνει, όπως το έκανα και γω, είναι η γενίκευση μικρών περιπτωσιολογικώνς μελετών. Παρέθεσα λοιπόν την Connell. Και άλλοι παρέθεσαν εμένα. Να πώς «αποδεικνύουμε» ότι το φύλο είναι κοινωνική δομή και ζήτημα εξουσίας. Πώς μπορούμε να αποδείξουμε το ο,τιδήποτε και το αντίθετό του.
Ο ελαττωματικός συλλογισμός μου και άλλες επιστημονικές εργασίες που εκμεταλλεύονται την ίδια ελαττωματική σκέψη επαναλαμβάνονται σήμερα από ακτιβιστές και κυβερνήσεις για να επιβάλουν έναν νέο κώδικα ηθικής συμπεριφοράς. Μικρό το κακό όταν πίναμε με άλλους φοιτητές και όλοι μαχόμασταν για το πρωτείο του εγώ μας. Αλλά τα διακυβεύματα σήμερα είναι διαφορετικά. Θα ήθελα να μπορώ να πω ότι αυτός ο τομέας σπουδών έχει βελτιωθεί – ότι οι κανόνες απόδειξης και επικύρωσης από τους ομοίους είναι πιο απαιτητικοί. Μόνο που, στην πραγματικότητα, η σημερινή σχεδόν πλήρης αποδοχή του κοινωνικο-δομισμού σε ορισμένους κύκλους είναι περισσότερο αποτέλεσμα της δημογραφικής αλλαγής στον ακαδημαϊκό κόσμο, με απόψεις τώρα ακόμα πιο ηγεμονικές από ό, τι ήταν κατά τη διάρκεια των ανώτερων σπουδών μου.
Αυτή η ομολογία δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα ότι το κοινωνικό φύλο δεν είναι, σε πολλές περιπτώσεις, κοινωνικά δομημένο. Ετσι κι αλλιώς, οι επικριτές των κοινωνικο-δομιστών έχουν δικαίωμα να δυσφορούν όταν οι αποκαλούμενοι ειδικοί τους παρουσιάζουν τα δήθεν στοιχεία. Τα λάθη του δικού μου συλλογισμού δεν καταγγέλθηκαν ποτέ – και στην πραγματικότητα επιβεβαιώθηκαν μόνο από τους ομοίους μου. Οσο δεν διαθέτουμε ένα πολύ αξιόλογο και ιδεολογικά διαφοροποιημένο τομέα σπουδών βιολογικού και κοινωνικοί φύλου – όσο η επικύρωση από τους ομοίους δεν θα είναι, λίγο πολύ, παρά ιδεολογική εξέταση «μεταξύ μας», τότε θα πρέπει όντως να βλέπουμε με υπερβολική επιφύλαξη κάθε “πραγματογνωμοσύνη” για την κοινωνική κατασκευή του βιολογικού και του κοινωνικού φύλου.
Ο ελαττωματικός συλλογισμός μου και άλλες επιστημονικές εργασίες που εκμεταλλεύονται την ίδια ελαττωματική σκέψη επαναλαμβάνονται σήμερα από ακτιβιστές και κυβερνήσεις για να επιβάλουν έναν νέο κώδικα ηθικής συμπεριφοράς. Μικρό το κακό όταν πίναμε με άλλους φοιτητές και όλοι μαχόμασταν για το πρωτείο του εγώ μας. Αλλά τα διακυβεύματα σήμερα είναι διαφορετικά. Θα ήθελα να μπορώ να πω ότι αυτός ο τομέας σπουδών έχει βελτιωθεί – ότι οι κανόνες απόδειξης και επικύρωσης από τους ομοίους είναι πιο απαιτητικοί. Μόνο που, στην πραγματικότητα, η σημερινή σχεδόν πλήρης αποδοχή του κοινωνικο-δομισμού σε ορισμένους κύκλους είναι περισσότερο αποτέλεσμα της δημογραφικής αλλαγής στον ακαδημαϊκό κόσμο, με απόψεις τώρα ακόμα πιο ηγεμονικές από ό, τι ήταν κατά τη διάρκεια των ανώτερων σπουδών μου.
Αυτή η ομολογία δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα ότι το κοινωνικό φύλο δεν είναι, σε πολλές περιπτώσεις, κοινωνικά δομημένο. Ετσι κι αλλιώς, οι επικριτές των κοινωνικο-δομιστών έχουν δικαίωμα να δυσφορούν όταν οι αποκαλούμενοι ειδικοί τους παρουσιάζουν τα δήθεν στοιχεία. Τα λάθη του δικού μου συλλογισμού δεν καταγγέλθηκαν ποτέ – και στην πραγματικότητα επιβεβαιώθηκαν μόνο από τους ομοίους μου. Οσο δεν διαθέτουμε ένα πολύ αξιόλογο και ιδεολογικά διαφοροποιημένο τομέα σπουδών βιολογικού και κοινωνικοί φύλου – όσο η επικύρωση από τους ομοίους δεν θα είναι, λίγο πολύ, παρά ιδεολογική εξέταση «μεταξύ μας», τότε θα πρέπει όντως να βλέπουμε με υπερβολική επιφύλαξη κάθε “πραγματογνωμοσύνη” για την κοινωνική κατασκευή του βιολογικού και του κοινωνικού φύλου.
* Ο Christopher Dummitt είναι ιστορικός του πολιτισμού και της πολιτικής. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Tρεντ του Καναδά.
** Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε στο “Quillette”, μια αυστραλιανή ηλεκτρονική εφημερίδα που προωθεί την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών σε πολλά θέματα, ακόμη και τα πιο αμφιλεγόμενα. Το “Quillette” ασχολείται με ποικίλα θέματα, όπως η πολιτική πόλωση, η κρίση του φιλελευθερισμού, ο φεμινισμός ή ο ρατσισμός.
*** Κοινωνικο-δομιστής φιλόσοφος, συγγραφέας του τρίτομου έργου Η Ιστορία της σεξουαλικότητας, το συμπέρασμα της οποίας είναι ότι δεν υπάρχουν ηθικοί κανόνες και το ανώμαλο και νοσηρό εξαρτάται από τις ηθικές ανοχές και τις επιθυμητότες της κάθε εποχής (Αλκης Γούναρης). Είναι όμως γνωστό ότι ο Φουκώ βίωνε την ομοφυλοφιλία του ως τραύμα – εξαιτίας της οποίας αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει και εξαιτίας της οποίας και πέθανε – και μάλλον προσπάθησε να την εξορκίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου