ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ - Συνταξιοδοτικό: Ευνοημένοι και αδικημένοι πολίτες (Mέρος 2ο)

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ

Γράφει ο Συμεών Ρωμύλος

(Συνέχεια από το  προηγούμενο)

Είμαι αρκετά μεγάλος και έχω εμπεδώσει κάποια σημαντικά μαθήματα ζωής. Ένα τέτοιο μάθημα λέει ότι όσοι γράφουν (ή επιχειρούν να επικοινωνήσουν μαζί μας με οποιοδήποτε άλλο μέσο)  κάτι προσπαθούν να μας «πουλήσουν». Ένας προσπαθεί να μας πουλήσει μια καραμέλα που περιέχει κάποιο ναρκωτικό, άλλος την πίστη του στον Χριστό ή στον Μωάμεθ, ένας τρίτος τη γνώση του πως κινούνται οι πλανήτες ή πως λειτουργεί η οικονομία ή πως κατασκευάζεται μία τροχαλία. Είναι προφανές ότι τα κίνητρα που έχει, ή το «κέρδος» που επιδιώκει καθένας από αυτούς είναι τελείως διαφορετικό σε κάθε περίπτωση.  Εμείς οφείλουμε στον εαυτό μας να διαβάζουμε με κριτική διάθεση και να μην «αγοράζουμε» αδιακρίτως.  

Μία από τις προϋποθέσεις  για να το πετύχουμε αυτό είναι να προσπαθούμε να διακρίνουμε και να αξιολογούμε τα κίνητρα του «πωλητή» και να θυμόμαστε ότι, αν δεν αγοράσουμε, είναι ο πωλητής που θα έχει πρόβλημα!

Επομένως, το πρόβλημα ότι απέτυχα να πουλήσω το «προϊόν»  μου, είναι δικό μου και γι΄ αυτό θα ξαναπροσπαθήσω,  αλλά είναι δικό σας  πρόβλημα να μαντέψετε ποια μπορεί να είναι τα κίνητρα που έχει ένας συνταξιούχος, που δεν ανήκει κάπου, ούτε εκπροσωπεί κανέναν άλλον παρά τον εαυτό του και, συνεπώς αν υπάρχει πιθανότητα να προσπαθεί να σας πουλήσει ένα «σκάρτο» προϊόν...

Ξεκινάμε, λοιπόν. Το συνταξιοδοτικό, είτε ως σύστημα είτε ως «πρόβλημα» είναι τόσο πολυσύνθετο,  ώστε, ακόμη και για μια απλή περιγραφή του χρειάζεται πάρα μα πάρα πολύ περισσότερο από ένα άρθρο! Υπέθεσα, κακώς, κάκιστα, ότι θα μου αναγνωρίζατε ότι το γνωρίζω αυτό και ότι, μάλλον, απλώς και μόνο προσπαθούσα  να επισημάνω κάποια πράγματα, τα εξής:

1) Δεν είναι βιώσιμο.  Αυτό που σας ενδιαφέρει, που σας αφορά και αξίζει να «αγοράσετε» είναι ακριβώς αυτό: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟ. Αν δεν σας έπεισαν τα, ως παράδειγμα και μόνο, «νούμερα» που παρουσίασα, ξεχάστε τα, αν δεν έχετε ακούσει ή διαβάσει τα άπειρα που έχουν γραφτεί και ακουστεί σχετικά, ψάξτε το θέμα γιατί αφορά την ζωή σας!

2) Από ΑΤΟΜΙΚΗ σκοπιά είναι άδικο, γιατί ευνοεί κάποιους και αδικεί άλλους (σαν επίλογο, θα σας πω στο τέλος τι είναι «δίκαιο»).

3) Ένα 100% βιώσιμο και πιο «δίκαιο» σύστημα είναι το ανταποδοτικό/κεφαλαιοποιητικό με την έννοια ότι βασίζεται σε ατομικούς «κουμπαράδες». Αυτό, αν σας αρέσει κι αν σας «ταιριάζει»  μπορείτε να το «αγοράσετε», είναι, καθαρά, θέμα προτίμησης και επιλογής!

Αυτά για το συνταξιοδοτικό. Όμως, έγραψα και κάποια άλλα, κατά την άποψή μου εξ ίσου σημαντικά. Ένα άρθρο, έστω κι αν αξίζει επειδή είναι διδακτικό, πληροφοριακό, ενημερωτικό, αξίζει περισσότερο μόνο αν γίνει αφορμή για να μας προκαλέσει να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε εμείς οι ίδιοι, παρά για το όποιο μάθημα, την όποια πληροφόρηση ή ενημέρωση μας προσφέρει «μασημένα».  Τα άρθρα δεν είναι βιβλία, διατριβές ή μελέτες.

Τώρα ο επίλογος,  που  σας υποσχέθηκα: «Η ιδέα της δικαιοσύνης» είναι ο τίτλος ενός βιβλίου του Νομπελίστα οικονομολόγου Amartya Sen (υπάρχει στο Google). 

Σε ελεύθερη μετάφραση και συνοπτική περιγραφή δική μου γράφει τα εξής, για να περιγράψει τα αντικρουόμενα επιχειρήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν όσοι αναζητούν «Δικαιοσύνη»:

Τρία παιδιά και ένα φλάουτο

Για να αντιληφθείτε το πρόβλημα θα σας δώσω ένα παράδειγμα όπου πρέπει να αποφασίσετε ποιο από τα τρία παιδιά -η Άννα, ο Βασίλης ή η Γωγώ- πρέπει να πάρει το φλάουτο που διεκδικούν και τα τρία.

Η Άννα διεκδικεί το φλάουτο με το επιχείρημα ότι είναι η μόνη που ξέρει να το παίζει (τα άλλα παιδιά δεν το αμφισβητούν) και ότι θα ήταν άδικο, «θα πήγαινε χαμένο», αν δεν το δώσετε στο μόνο παιδί που ξέρει να το παίζει. Αν γνωρίζατε ΜΟΝΟΝ αυτά, η πιθανότητα να αποφασίσετε να της το δώσετε, είναι πολύ μεγάλη.

Στο επόμενο σενάριο, είναι ο Βασίλης που διεκδικεί το φλάουτο με το επιχείρημα ότι είναι το μόνο από τα τρία παιδιά, που είναι τόσο φτωχό, που δεν έχει κανένα δικό του παιχνίδι και επομένως είναι δίκαιο να το πάρει αυτός για να έχει κάτι να παίζει (τα άλλα παιδιά δεν το αμφισβητούν).  Αν γνωρίζατε ΜΟΝΟΝ αυτά, η πιθανότητα να αποφασίσετε να του το δώσετε, είναι πολύ μεγάλη.

Σε ένα τρίτο σενάριο, η Γωγώ διεκδικεί το φλάουτο με το επιχείρημα ότι το έκανε εκείνη, δουλεύοντας με επιμέλεια για πολύ καιρό, και ότι θα ήταν άδικο να μην το δώσετε σε εκείνη.  Αν γνωρίζατε ΜΟΝΟΝ αυτά, η πιθανότητα να αποφασίσετε να της το δώσετε, είναι πολύ μεγάλη, αναγνωρίζοντας ως αυτονόητο να διεκδικεί κάτι που κατασκεύασε η ίδια.

Αν, όμως, ακούγατε τα επιχειρήματα και των τριών παιδιών, θα ήταν πιο δύσκολο να αποφασίσετε. Αν αναζητούσατε «σοφία» στους θεωρητικούς διαφόρων σχολών ηθικής, θα διαπιστώνατε ότι υποστηρίζουν διαφορετικά πράγματα, όλοι τους με αρκούντως «πειστικά» επιχειρήματα.  Σύμφωνα με τους Ωφελιμιστές φιλοσόφους σκοπός των πράξεων μας πρέπει να είναι η μεγαλύτερη κατά το δυνατόν ωφέλεια για τον μεγαλύτερο κατά το δυνατόν αριθμό ατόμων. Οι Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές κλπ., υποστηρίζουν την ισότητα, ενώ οι Φιλελεύθεροι το δικαίωμα στην ιδιοκτησία κλπ.

Με βάση τα πιο πάνω: 

Θα υποστήριζαν τον φτωχό Βασίλη οι Σοσιαλιστές, υποστηρικτές της ισότητας που θεωρούν πιο ηθικό και δίκαιο να μειώνεται η οικονομική ανισότητα. Οι ίδιοι, όμως,  θα είχαν δυσκολία αφού θεωρούν ότι το προϊόν της εργασίας ανήκει στον εργάτη, δηλαδή στην Γωγώ. Την Γωγώ, όμως θα υποστήριζαν και οι φιλελεύθεροι!  Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είχαν οι Ωφελιμιστές: η «ωφέλεια» (απόλαυση) της Άννας, που ξέρει να παίζει το φλάουτο είναι μεγαλύτερη ή του φτωχού Βασίλη, που δεν έχει κανένα άλλο παιχνίδι;  Κλπ., κλπ., κλπ.

Τελικά, ο σοφός λαός μας περιγράφει την δυσκολία να προσδιοριστεί το «δίκαιο» πολύ πιο περιεκτικά και παραστατικά: Όταν ο χότζας είπε και στον πρώτο διεκδικητή του δέντρου και στον δεύτερο «δίκιο έχεις», και ένας ακροατής διαμαρτυρήθηκε λέγοντας ότι θα έπρεπε να το πει μόνο στον έναν και στον άλλο να πει ότι έχει άδικο, ο Χότζας απάντησε: «κι εσύ δίκιο έχεις!»...