ΗΠΑ: Hταν πραγματικά κομμουνιστής ο δηλωμένος θαυμαστής τους Χο Τσι Μινχ ή έχασαν τον πόλεμο στο Βιετναμ τζάμπα ?

Του Mark McDonald / ΤΗΕ ΝΕW YORK TIMES

Ο στρατηγός Βο Νγκουέν Γκιαπ, βασικός αρχιτέκτονας της στρατιωτικής νίκης του Βιετνάμ απέναντι στη Γαλλία και τις ΗΠΑ, συμπλήρωσε πριν από λίγες ημέρες τα 102 του χρόνια. Ο ήρωας της βιετναμέζικης ανεξαρτησίας και πρωτεργάτης της ήττας των Γάλλων στο Ντιεν Μπιεν Φου, γιόρτασε στις 25 Αυγούστου τα γενέθλιά του σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο στο Ανόι, όπου νοσηλεύεται τα τελευταία δύο χρόνια. Παραμένει ακόμα μια εμβληματική φυσιογνωμία του σύγχρονου Βιετνάμ μετά τον ιδρυτή του, τον Χο Τσι Μινχ, ο οποίος του είχε αναθέσει το 1944 να ιδρύσει τον επαναστατικό στρατό των Βιετμίνχ. Ο στρατηγός Γκιαπ νίκησε τους Γάλλους και συνέχισε να διοικεί τα στρατεύματά του και στη διάρκεια του πολέμου με τους Αμερικανούς μέχρι την κατάληψη της Σαϊγκόν, τον Απρίλιο του 1975.

Ο στρατηγός Γκιαπ, παρότι αδύναμος, τα καταφέρνει ακόμα καλά. Είχε δυνατή χειραψία και χαμόγελο όταν του πήρα συνέντευξη πριν από 10 χρόνια στο Ανόι και μίλησε εύκολα για τον «αμερικανικό πόλεμο» αλλά και για τις θρυλικές μάχες του στο Ντιεν Μπιεν Φου και το Κε Σαν, αλλά και για τον Χο Τσι Μινχ.

Ηταν δύσκολο για τους ξένους δημοσιογράφους να εξασφαλίσουν μια συνάντηση με τον στρατηγό Γκιαπ, συμφώνησε όμως να με συναντήσει όταν του είπα ότι μετέφερα τους χαιρετισμούς τού ταγματάρχη Αλισον Κεν Τόμας - του αμερικανού στρατιωτικού που είχε πέσει με αλεξίπτωτο στο στρατόπεδο του Γκιαπ μέσα στη ζούγκλα το 1945, ώστε να τον βοηθήσει να εκπαιδεύσει τους αντάρτες του. Ημουν συμφοιτητής με τον γιο του ταγματάρχη και μου είχε επιτρέψει να διαβάσω τα ημερολόγια και τις επιστολές του πατέρα του από την εποχή του πολέμου.

Και οι τρεις άνδρες - ο Τόμας, ο Γκιαπ και ο Χο - αποτελούν το αντικείμενο του ενδιαφέροντος ενός νέου βιβλίου που εκδόθηκε πριν από λίγες ημέρες στις ΗΠΑ και αφορά το ξεκίνημα του πολέμου του Βιετνάμ. Τίτλος είναι: «Η θράκα του πολέμου: Η πτώση μιας αυτοκρατορίας και η δημιουργία του Βιετνάμ της Αμερικής» και συγγραφέας ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κορνέλ, Φρέντερικ Λόγκεβαλ.

Ο συγγραφέας προσπαθεί να απαντήσει στο επίμονο ιστορικό ερώτημα: Ηταν ο Χο Τσι Μινχ ένας πιστός κομμουνιστής από την αρχή ή υπήρξε εθνικιστής και μαχητής της ελευθερίας ο οποίος σταδιακά κινήθηκε προς τον σοσιαλισμό;  

Η βασική ερώτηση πίσω από τις γραμμές, φυσικά, είναι το εάν οι ΗΠΑ με μια πιο προνοητική διπλωματία θα μπορούσαν να έχουν καταλήξει σε συμφωνία με τον Χο και να αποφύγουν την ντροπιαστική ήττα. 

Ο Λόγκεβαλ, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο CBS, είπε ότι ο Χο Τσι Μινχ «είδε τον κομμουνισμό ως το καλύτερο μονοπάτι ανάπτυξης για τη χώρα του, όμως ήταν πάντα η χώρα του». Η ανεξαρτησία από τους ιάπωνες εισβολείς και τους γάλλους αποικιοκράτες ήταν η αρχική του πρόθεση, η υψηλότερη προτεραιότητα και ο διαρκής στόχος.

«Ο Χο αναδεικνύεται ως ένας αναπάντεχος ήρωας σε αυτό το ισορροπημένο βιβλίο, καθώς τον βλέπουμε αρχικά να προσπαθεί να πιάσει φιλίες με τον πρόεδρο Γουίλσον στην ειρηνευτική διάσκεψη του Παρισιού το 1919», έγραψε πρόσφατα το περιοδικό «Εκόνομιστ». «Ομως, σταδιακά, και αυτός και οι υπόλοιποι Βορειοβιετναμέζοι θεωρήθηκαν πράκτορες του διεθνούς κομμουνισμού, όχι αντάρτες εναντίον της αποικιοκρατίας. Ο Λόγκεβαλ εκφράζει τη θλίψη του για το ότι ο θαυμασμός του Χο για τα αμερικανικά πολιτικά ιδεώδη και τη γαλλική κουλτούρα δεν οδήγησε σε έναν συμβιβασμό που θα είχε γλιτώσει τόσες χιλιάδες ζωές».

Ο Χο Τσι Μινχ θαύμαζε ξεκάθαρα τους Αμερικανούς το 1945 και ζητούσε τη βοήθειά τους. Για να τους δελεάσει, μάλιστα, είχε επιτρέψει σε κάποιους από τους άνδρες του στρατηγού Γκιαπ να διασώσουν αμερικανούς πιλότους, τα αεροσκάφη των οποίων είχαν καταρριφθεί. Ο ταγματάρχης Τόμας, που τότε εργαζόταν για το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών, τον πρόδρομο της CIA, ήταν επικεφαλής μιας μονάδας η οποία βοήθησε τον στρατηγό Γκιαπ να οργανώσει τον «στρατό» του από 200 νεοσύλλεκτους αγρότες στο οχυρό Ταν Τράο στο Βόρειο Βιετνάμ. Ο ταγματάρχης πιάστηκε σε ένα δέντρο την ώρα που έπεφτε με αλεξίπτωτο στο στρατόπεδο, τον βοήθησαν όμως γρήγορα και έγινε δεκτός με ένα πανό που έγραφε «Καλωσορίζουμε τους αμερικανούς μας φίλους». Ηταν 16 Ιουλίου του 1945 - την ίδια ημέρα οι ΗΠΑ έκαναν τη δοκιμή της πρώτης ατομικής βόμβας στο Νιου Μέξικο. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε σχεδόν τελειώσει.

Στο ημερολόγιό του ο Τόμας κατέγραψε ότι βρήκε τον Χο Τσι Μινχ πολύ αδύναμο καθώς υπέφερε από πυρετό και ρίγη. Ενας γιατρός της αμερικανικής ομάδας βοήθησε τον Χο να ξεπεράσει τη δυσεντερία και την ελονοσία από τις οποίες έπασχε. Πάντως η περιγραφή του στρατηγού Γκιαπ είναι διαφορετική. Εκείνος περιέγραψε πως ένας ντόπιος βοτανολόγος βρήκε μια ρίζα στο δάσος, την έκαψε και πασπάλισε τις στάχτες σε ένα πιάτο με σούπα από ρύζι. Οταν ο Χο έφαγε τη σούπα, είπε ο Γκιαπ, «συνέβη το θαύμα και ο πρόεδρος συνήλθε από το κώμα».

Ο ταγματάρχης Τόμας, που πέθανε το 2005, έστειλε μήνυμα στους ανωτέρους του, που είχαν τη βάση τους στο Κουνμίνγκ της Νοτιοδυτικής Κίνας, ότι δεν έπρεπε να ανησυχούν για τις πολιτικές τάσεις του Χο. «Ξεχάστε τον κομμουνιστικό μπαμπούλα», έγραψε. «Η Ενωση των Βιετμίνχ δεν είναι κομμουνιστική. Θέλουν ελευθερία και μεταρρυθμίσεις από τη σκληρότητα των Γάλλων». Η εκτίμηση του Λόγκεβαλ στο βιβλίο του είναι ότι ο ταγματάρχης Τόμας «έκανε λάθος ή τουλάχιστον η άποψή του δεν ήταν ολοκληρωμένη». «Εάν οι Βιετμίνχ», έγραψε, «ζητούσαν ανεξαρτησία και να αποτινάξουν τη γαλλική καταπίεση, η ηγεσία τους εκείνο το καλοκαίρι παρέμενε κομμουνιστική».

Ομως, ιδιαίτερα ο Χο αντιμετωπίζει την ιδεολογία με ελαφρότητα, σε βαθμό που οι σοβιετικοί αξιωματούχοι αμφισβητούν την κομμουνιστική του αξιοπιστία. Αλλά και στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα του Μάο Τσετούνγκ οι αναλυτές αναρωτιούνται για το «εάν οι Βιετμίνχ, εάν κερδίσουν το δικαίωμα να κυβερνήσουν στο ελεύθερο Βιετνάμ, θα αναλάβουν τη χώρα».

Ο στρατηγός Γκιαπ είχε δεχθεί κάποιες επικρίσεις επειδή έχασε μεγάλο αριθμό στρατιωτών σε διάφορες μάχες, μεταξύ των οποίων και στο Κε Σαν, αν και οι νίκες που κατήγαγε αποδείχθηκαν κρίσιμες για την ανεξαρτησία του Βιετνάμ. Γράφει ο Λόγκεβαλ: «Η μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου τελείωσε. Οι Βιετμίνχ κέρδισαν. Ο Βο Νγκουγιέν Γκιαπ είχε αλλάξει την Ιστορία, είχε πετύχει το ακατόρθωτο, είχε κερδίσει τη Δύση στο δικό της παιχνίδι. Για πρώτη φορά στην ιστορία των αποικιοκρατικών πολέμων ασιατικά στρατεύματα κέρδισαν έναν ευρωπαϊκό στρατό σε μάχη».