Πόσο απέχουμε άραγε απ τον δημογραφικό αφανισμό μας?

Του ΡΟΥΣΣΟΥ ΒΡΑΝΑ

Λονδίνο 2027. Ο νεότερος άνθρωπος του κόσμου πεθαίνει, σε ηλικία 18 ετών, σε μια ανθρωπότητα που έχει χάσει πια την ικανότητά της να αναπαράγεται και κινδυνεύει με αφανισμό. Μόνο μια γυναίκα στον κόσμο κρατάει στη μήτρα της το μέλλον της ανθρωπότητας, μόνο από αυτή τη γυναίκα μπορεί να αρχίσουν να γεννιούνται πάλι «Τα παιδιά των ανθρώπων».

Πόσο απέχουμε άραγε από τον κόσμο της ταινίας του Αλφόνσο Κουέρον; Η δημογραφική έκρηξη που περιμέναμε δεν πρόκειται να συμβεί. Από τα μέσα αυτού του αιώνα μάς περιμένει ένας δημογραφικός χειμώνας. Βλέπουμε τα σημάδια του από τώρα. Από το 1960 μέχρι το 2010 η παγκόσμια γεννητικότητα έμεινε η μισή (από 5 σε 2,5). Μας περιμένει λοιπόν «μια πρωτοφανής για την ανθρώπινη ιστορία γήρανση του πληθυσμού», μας λέει ο ΟΗΕ, με τις ανάλογες επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Η φτώχεια αναγκάζει τους ανθρώπους να μη γεννούν παιδιά. Από το 1965 μέχρι σήμερα, που δεκαεξαπλασιάστηκε ο αριθμός των παιδιών τα οποία ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας στη Γερμανία, ο αριθμός των γεννήσεων μειώθηκε στο μισό. Τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν οι γεννήσεις στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ιδιαίτερα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Την ίδια ώρα αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων που αποφασίζουν να δώσουν ένα τραγικό τέλος στη μοναξιά τους, σπρωγμένοι στο περιθώριο μιας κοινωνίας που ούτε τους χρειάζεται ούτε τους θέλει πια. «Στη γεωργική κοινωνία, ο γέρος ήταν ένας σοφός», γράφει ο ιστορικός Κάρλο Μαρία Τσιπόλα. «Στην καπιταλιστική κοινωνία είναι ένα ναυάγιο». Ζούμε σε κοινωνίες που δεν μπορούν να χωρέσουν ούτε τους γέρους ούτε τους νέους.

Στη μετάβασή της στον καπιταλισμό, η Κίνα χρειάστηκε να «σκοτώσει» τους νέους της πριν ακόμη γεννηθούν, με την «πολιτική του ενός παιδιού». Αυτό ήταν το βαρύ τίμημα που πλήρωσε για την ανάπτυξη. Τώρα ανακαλύπτει πως έχει αρχίσει να γκριζάρει. Στα μέσα του αιώνα, λέει η σινολόγος Ιζαμπέλ Ατανέ, υπολογίζεται πως η σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους θα έχει φτάσει στο 1,1 (υποδιπλάσια από το 2010). Τα τελευταία χρόνια η Κίνα ενθαρρύνει τα ζευγάρια στη Σαγκάη να κάνουν και δεύτερο παιδί. Αποτέλεσμα: 0,7 «παιδιά» ανά γυναίκα. Χωρίς δίχτυ κοινωνικής προστασίας, η ακρίβεια και η φτώχεια δεν επιτρέπουν πια στα ζευγάρια να αποκτήσουν ούτε ένα ολόκληρο παιδί.

Η Γερμανία είναι, μετά την Ιαπωνία, η πιο γερασμένη χώρα του κόσμου. Και με τη λιτότητα που εφαρμόζει η ίδια στην οικονομία και που επιβάλλει στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ουσιαστικά τις υποχρεώνει να την ακολουθήσουν στον δρόμο προς την απολίθωση. Μια οικονομία, όμως, σε μια κοινωνία που δεν θέλει να πεθάνει πρέπει να γεννά παιδιά. «Αν μιμηθούμε τη Γερμανία (δείκτης γεννητικότητας 1,3), θα πρέπει να "σκοτώσουμε" το ένα τρίτο των παιδιών που γεννιούνται στη Γαλλία (δείκτης 2,1)», λέει ο δημογράφος Εμανουέλ Τοντ. «Ομως, για να δουλέψει για την οικονομία, ένας λαός πρέπει πρώτα να υπάρξει».