Για ποιους είναι ευκαιρία η κρίση;

Tης Ξενιας Κουναλακη

«H κρίση είναι ευκαιρία». Να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, να αναθεωρήσουμε τον άπληστο τρόπο ζωής μας, να γίνουμε ενάρετοι και αποτελεσματικοί, να ανασυγκροτήσουμε τον δημόσιο τομέα, να διορθώσουμε τις στρεβλώσεις του μεταπολιτευτικού ελληνικού κράτους. Το λέει συχνά ο πρωθυπουργός, το λένε και οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» (NYT). 

Αν τους πιστέψουμε, θα πρέπει να είμαστε πολύ ικανοποιημένοι που μας έπεσε η κρίση στο κεφάλι. Είναι κάτι σαν ευλογία. Και σε μας τους Ελληνες, τον περιούσιο λαό, έλαχε αυτή η τιμή να είναι ακόμη μεγαλύτερη, αφού η ύφεση φέτος δεν αποκλείεται να φτάσει το 4% του ΑΕΠ. Ωσαννά...  

«Οι πρακτικές που υιοθετούν οι καταναλωτές σε απάντηση της οικονομικής κρίσης θα μπορούσαν να τους κάνουν ευτυχέστερους. Νέες έρευνες για την κατανάλωση και την ευτυχία αποκαλύπτουν, για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι νιώθουν πιο χαρούμενοι όταν δαπανούν τα χρήματά τους σε εμπειρίες και όχι σε υλικά αγαθά», γράφουν οι NYT σε πρόσφατο φύλλο τους. Ο συντάκτης του άρθρου ελπίζει πως «η τρέχουσα τάση τσιγκουνιάς είναι παροδική και ότι απλώς οι καταναλωτές θα προσαρμόσουν μακροπρόθεσμα τις καταναλωτικές τους συνήθειες, διερευνώντας τι είναι αυτό που τους κάνει πραγματικά ευτυχείς και τους χαρίζει πληρότητα».

Το αστείο είναι ότι ευκαιρίες στην κρίση δεν ανακαλύπτουν μόνο οι δημοσιογράφοι, ο πρωθυπουργός και οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης», αλλά και η Αριστερά. Τον περασμένο Μάρτιο, η νεολαία Συνασπισμού διοργάνωσε το 6ο συνέδριό της με κεντρικό σύνθημα «Να κάνουμε την κρίση ευκαιρία ανατροπής». Προφανώς, ντόπιοι κομμουνιστές και μη προβλέπουν ότι η οικονομική κρίση θα οδηγήσει στην κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος και στην ανατροπή του στάτους κβο.

Ο Βρετανός οικονομολόγος και αρθρογράφος των «Τάιμς του Λονδίνου» Ανατόλ Καλέτσκι δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας στην Αριστερά. Θεωρεί ότι ο καπιταλισμός συμπεριφέρεται κάπως σαν την τίγρη, το φιλαράκι του αρκούδου Ουίνι Που: αναπηδά εκεί που δεν το περιμένεις. Στο τελευταίο του βιβλίο, Capitalism 4.0, εξηγεί πώς η παρ’ ολίγον μοιραία εμπειρία του δυτικού τραπεζικού συστήματος το φθινόπωρο του 2008 θα επισπεύσει την έλευση μιας τέταρτης εκδοχής του καπιταλισμού.

Ετσι, μετά τον Καπιταλισμό 1.0, την εποχή του laissez faire, που ολοκληρώθηκε με την ύφεση του Μεσοπολέμου, τον Καπιταλισμό 2.0, τις τέσσερις δεκαετίες του κεϊνσιανισμού και του νιου ντιλ, και τον Καπιταλισμό 3.0 του νεοφιλελευθερισμού της Μάργκαρετ Θάτσερ και του Ρόναλντ Ρέιγκαν, φτάσαμε στον Καπιταλισμό 4.0. Σ’ αυτόν, το κράτος θα παρεμβαίνει μεν στη χάραξη της μακροοικονομικής πολιτικής και τη στήριξη των τραπεζών, όχι όμως για την αιμοδοσία συντάξεων, παιδείας και υγείας.

Ηλικιωμένοι, ασθενείς, απολυμένοι και άποροι θα ζουν λοιπόν στις παρυφές της κοινωνίας, ενώ σοβαρές δυσκολίες αντιμετωπίζουν ήδη τα μεσαία στρώματα. Τα τελευταία οικονομικά στοιχεία στην Ελλάδα αποδεικνύουν ότι κληρονομούμε όλες τις παθογένειες των δυτικοευρωπαϊκών οικονομιών χωρίς τα πλεονεκτήματά τους. Τουλάχιστον 566.00 άνεργοι (πάνω από 659.000 κατά τους επιστημονικούς συμβούλους των συνδικάτων), 23% αύξηση των απολύσεων, διπλασιασμός (ίσως και τριπλασιασμός) των αυτοκτονιών το 2010. Η αγορά πεθαίνει, ώς το τέλος του χρόνου θα κλείσουν 100.000 καταστήματα, αφήνοντας χωρίς δουλειά 150.000 ανθρώπους. Ο πληθωρισμός αυξάνεται, ο ΦΠΑ ανεβαίνει. Οι τράπεζες απορρίπτουν τέσσερις στις δέκα αιτήσεις για δάνεια, σε ποσοστό 70% τα ελληνικά νοικοκυριά εκτιμούν πως η οικονομική τους κατάσταση θα επιδεινωθεί.

Η κρίση είναι πράγματι ευκαιρία. Για νεκροθάφτες και αμπελοφιλόσοφους.