«Παράθυρο» για αύξηση μισθών στην Κίνα

Τhe Εconomist

Τα φθηνά εργατικά χέρια οικοδόμησαν το κινεζικό θαύμα. Το κόστος των βιομηχανικών εργατών αντιστοιχεί σε ένα ελάχιστο μέρος μόνον εκείνου των ανταγωνιστών τους στη Γερμανία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη βάση του οικοδομήματος κείται ένας διαρκώς ογκούμενος πληθυσμός 130 μεταναστών εργατών, που απασχολούνται στις εκρηκτικά αναπτυσσόμενες μεγαλουπόλεις της Κίνας. Οι άνθρωποι αυτοί πηγαίνουν κάθε μήνα στο σπίτι τους περί τα 1.350 γουάν, δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, επιστρέφουν με 197 δολάρια στην τσέπη. Το ποσόν αυτό είναι μόλις το ένα εικοστό του μέσου μηνιαίου μισθού στην Αμερική. Παρά ταύτα, είναι κατά 17% υψηλότερο συγκριτικά με ό, τι εισέπραττε πέρυσι ο εργάτης και η εργάτρια στην Κίνα. Η οικονομία της χώρας αναπτύσσεται τάχιστα και την ακολουθούν και οι μισθοί. Στις παράκτιες περιοχές, όπου και εδράζονται οι μεγάλες εξαγωγικές βιομηχανίες, οι επικεφαλής έχουν ελλείψεις εργατών και οι εργάτες έχουν στερέψει από υπομονή. Μία σειρά αλλεπάλληλων απεργιών προκάλεσε κραδασμούς στο εργοτάξιο του κόσμου.

Εκείνο το οποίο έχει δυναμώσει τα χέρια των Κινέζων εργατών είναι η νέα εργατική νομοθεσία, η οποία εισήχθη το 2008, καθώς και άλλοι νόμοι, οι οποίοι ρυθμίζουν σε θεμελιώδες επίπεδο την προσφορά και τη ζήτηση. Πλέον, το εργατικό δυναμικό με δυσκολία βρίσκεται και με δυσκολία παραμένει στην ίδια θέση. Τα χωριά της Κίνας εξακολουθούν να κρατούν ίσως και 70 εκατομμύρια δυνάμει μετανάστες. Αλλοι άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε αγροτικές περιοχές ενδεχομένως να φανούν προθυμότεροι να εργαστούν στα εργοστάσια εκείνα τα οποία μετακινούν την παραγωγική τους βάση στην ενδοχώρα. Ωστόσο, η προμήθεια από γερές πλάτες και ευέλικτα δάχτυλα δεν μπορεί να είναι ανεξάντλητη, ακόμα και στην Κίνα – όσο απίστευτο κι αν φαίνεται αυτό. Αρχής γενομένης από το 2011 ο αριθμός των νέων από 15 έως και 29 ετών θα ελαττωθεί δραστικά. Παρά το γεγονός ότι οι μισθοί τους αυξάνονται, οι φιλοδοξίες τους «τρέχουν» ακόμη γρηγορότερα. Δείχνουν, επιπλέον, πολύ λιγότερο πρόθυμοι να ζήσουν δύσκολα και αδιαμαρτύρητα «να καταπιούν την πίκρα», όπως λένε οι παροιμίες της Κίνας.

Στην πραγματικότητα, οι Κινέζοι εργάτες δεν είναι τόσο πειθήνιοι όσο τα στερεότυπα τους θέλουν. Εντούτοις, δεν είναι συνηθισμένες οι τόσο συχνές και αλλεπάλληλες απεργίες με τη μακρά διάρκεια και με τον συγκεκριμένο στόχο, δηλαδή τις ξένες πολυεθνικές. Στην περιφέρεια Γκουανγκντόνγκ στη νότια ακτογραμμή της Κίνας μέσα σε 48 ημέρες κηρύχθηκαν τουλάχιστον 36 απεργίες. Το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε στο παρελθόν καταστείλει ανενδοίαστα τέτοιες παρόμοιες εργατικές κινητοποιήσεις. Οι τωρινές, όμως, συνάντησαν πιο χαλαρή αντίδραση. Ανθρωποι των ελεγχόμενων από το κράτος εργατικών συνδικάτων έσπευσαν να εκφοβίσουν απεργούς της Honda, αλλά γρήγορα οι προϊστάμενοι τους ζήτησαν να επιστρέψουν. Επίσης, οι απεργίες καλύφθηκαν ευρέως, αν και λιγόλογα, από τον επίσης κρατικά ελεγχόμενο Τύπο, ενώ οι πρωτεργάτες δεν δέχθηκαν νυχτερινές επισκέψεις.

Aυτό σημαίνει τρία πράγματα. 

Πρώτον, η Κίνα δεν είναι διατεθειμένη να καταστείλει κινητοποιήσεις εργαζομένων σε μεγάλες εταιρείες, οι οποίες προσελκύουν την προσοχή των παγκοσμίων ΜΜΕ. 

Δεύτερον, η Κίνα αντιμετωπίζει πιο χαλαρά σήμερα τους ξένους επενδυτές και δεν ανησυχεί μήπως τρομάξουν. Κάθε άλλο, μάλιστα. Εάν οι εργάτες είναι δυσαρεστημένοι, προτιμά να φταίνε γι’ αυτό οι ξένοι επιχειρηματίες παρά οι ντόπιοι. Μόλις ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, η κινεζική κυβέρνηση ορθώς συμπέρανε ότι οι ξένοι επενδυτές χρειάζονται την Κίνα περισσότερο απ’ όσο εκείνη τους ιδίους. 

Τρίτον και σημαντικότερον, το Πεκίνο ενδεχομένως να πιστεύει πως η επαναστατικότητα των εργατών του πρέπει να συμβαδίζει με τον δεδηλωμένο στόχο της «εξισορρόπησης» της οικονομία. Και σε αυτό έχει δίκιο. Η οικονομία της Κίνας εξαρτάται σε μέγιστο βαθμό από τις επενδύσεις και σε πολύ περιορισμένη κλίμακα από τις καταναλωτικές δαπάνες. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εργαζόμενοί της λαμβάνουν ένα τόσο μικρό κομμάτι από την πίτα του εθνικού εισοδήματος, δηλαδή το 53% το 2007 από το 61% το 1990. Το ποσοστό αυτό ισοδυναμεί με τα δύο τρίτα του αντίστοιχου στις ΗΠΑ. Eπιτρέποντας στους μισθούς να αυξηθούν εις βάρος των εταιρικών κερδών, θα δώσει το περιθώριο στους εργάτες να απολαύσουν περισσότερο τους καρπούς των κόπων τους.

Οι υψηλότεροι μισθοί στην Κίνα θα ωφελήσουν, παράλληλα, και τη Δύση. Μπορεί αυτό να φαίνεται παράξενο, δεδομένης της εκτεταμένης εξάρτησης του πλούσιου κόσμου από το φθηνό εργατικό δυναμικό της Κίνας.

Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το εμπόριο των ΗΠΑ με την Κίνα προσέθεσε 1.000 δολάρια ετησίως στις τσέπες κάθε Αμερικανού χάρη στα φθηνότερα εισαγόμενα προϊόντα στην αγορά, στις φθηνότερες εισαγωγές για τις αμερικανικές εταιρείες και στον σκληρότερο ανταγωνισμό. Ακριβώς όπως επεκτάθηκε το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό κατά 25% με την προσθήκη φθηνότερων εργατικών χεριών από την Κίνα και ταυτόχρονα οι τιμές στη Δύση παρέμειναν χαμηλές, τώρα οι υψηλότεροι μισθοί στην Κίνα ενδεχομένως να οδηγήσουν σε εξαγωγή πληθωρισμού. Πέραν τούτου, υπό το πρίσμα της παγκόσμιας οικονομίας, το εργατικό δυναμικό είναι ένας πόρος όπως η γη ή το πετρέλαιο. Ετσι, η παγκόσμια οικονομία δεν πρόκειται να ωφεληθεί από τη φθίνουσα πορεία των αποθεμάτων της Κίνας σε εργατικά χέρια περισσότερο από την εξάντληση των πετρελαϊκών αποθεμάτων στη Σαουδική Αραβία.

Παγκόσμια αναζήτηση καταναλωτών

Οταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, τα πράγματα άλλαξαν. Μέχρι τότε, η βασική απειλή για την παγκόσμια οικονομία ήταν ο πληθωρισμός. Ωστόσο, μετά την κρίση, ο αποπληθωρισμός συνιστά πλέον σοβαρότερη απειλή από τον πληθωρισμό. Και με 47 εκατομμύρια ανέργους στις χώρες του ΟΟΣΑ μόνον, το εργατικό δυναμικό δεν ανακόπτει την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό που στερείται ο κόσμος είναι πρόθυμοι καταναλωτές, όχι φιλόπονοι εργάτες. 

Οι υψηλότεροι μισθοί στην Κίνα θα έχουν παρόμοιο αντίκτυπο με την ανατίμηση του γουάν ως προς το δολάριο, κάτι που ζητεί η Ουάσιγκτον, με στόχο την περιστολή του εμπορικού πλεονάσματος της Κίνας, την τόνωση της εγχώριας ζήτησης και τη μείωση του δικού της ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό θα βοηθήσει τις ξένες εταιρείες και τους εργαζομένους που εκείνες έχουν απολύσει. Μία αύξηση 20% στην κατανάλωση από την Κίνα μπορεί να αυξήσει τις αμερικανικές εξαγωγές κατά 25 δισ. δολάρια ενδεχομένως. Κι αυτό με τη σειρά του θα δημιουργήσει 200.000 νέες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ.

Τα συνδικάτα

Το κύμα των απεργιών που σαρώνει τη βιομηχανική καρδιά στη νότια Κίνα εξανάγκασε τα επισήμως αναγνωρισμένα συνδικάτα της χώρας να μιλήσουν ανοιχτά περί των εργατών, διαφορετικά διατρέχουν τον κίνδυνο να περιθωριοποιηθούν αιωνίως.

Οι μετανάστες εργάτες, διστακτικοί έναντι των συνδικαλιστικών ενώσεων επειδή τις θεωρούν αναποτελεσματικές ή συμμάχους της επιχειρηματικής διοίκησης, προτίμησαν να τις αποκλείσουν από τις κινητοποιήσεις τους με αιτήματα την αύξηση των αποδοχών τους και τη βελτίωση των επιδομάτων τους.

Η ενέργεια αυτή έκρουσε τον κώδωνα στην Ομοσπονδία των Κινεζικών Συνδικάτων, που στεγάζει όλες τις εργατικές ενώσεις της χώρας και στους αρμοδίους τους: τους ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος, οι οποίοι ήλπιζαν ότι μπορούσαν να βασιστούν σε αυτές για να αποφύγουν την εργατική αναταραχή.

Τα κινεζικά συνδικάτα δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη του κόμματος την εποχή της επανάστασης αγροτών - εργατών και αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια ένα παράδοξο. Με 1,8 εκατ. εργατικές ενώσεις και 226 εκατ. εγγεγραμμένα μέλη αποτελούν το μεγαλύτερο σώμα στον κόσμο. Ομως, στα μάτια των περισσότερων Κινέζων εργατών, οι εργατικές ενώσεις υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό άσχετες διότι σπάνια στήριξαν την εργατική τάξη.

Ιστορικώς, ο συνδικαλισμός στην Κίνα ιδρύθηκε για να συνδέσει τις οδηγίες του Κινεζικού Κ. Κ. προς τους εργάτες και όχι για να τους εκπροσωπήσει. Οι συνδικαλιστές ηγέτες προέρχονται συχνά από το περιβάλλον διευθυντικών στελεχών. Στην ανώτατη ιεραρχία τοποθετούνται από το κόμμα.