ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: H μεγάλη σκακιέρα

Του ΤΑΣΟΥ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ

Α) Ε.Ε και ΡΩΣΙΑ

Η ανακοίνωση του προέδρου Πούτιν στην Τουρκία ότι ματαιώνει την κατασκευή του αγωγού «Νότιο Ρεύμα» (South Stream), ενός πρότζεκτ που οδήγησε στην κατάρρευση μιας τράπεζας και μιας κυβέρνησης στη Βουλγαρία, δημιούργησε μεγάλο πονοκέφαλο στις Βρυξέλλες. 

Ο πρόεδρος της Ε.Ε. Ζαν Κλοντ Γιούνκερ χαρακτήρισε «στρατηγικό πρόβλημα» τη Ρωσία, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου, την Τρίτη, ο Μάρος Σέφκοβιτς, ανώτατος υπάλληλος της Ε.Ε. για την Ενέργεια, θα συγκεντρώσει τους υπεύθυνους υπουργούς των 8 χωρών από τις οποίες θα παιρνούσε το «Νότιο Ρεύμα» (Αυστρία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Κροατία, Ιταλία, Ελλάδα και Ρουμανία) για να αποφασίσουν για την τύχη του εγχειρήματος. Τον περασμένο χρόνο η Ε.Ε. είπε στους εκπροσώπους των 8 χωρών ότι το εγχείρημα δεν ήταν συμβατό με το δίκαιο της Ε.Ε. καθώς στον αγωγό δεν θα επιτρεπόταν η διέλευση άλλου αερίου εκτός από εκείνο που εξορύσσει η Gazprom. Στην Ε.Ε. η μεταφορά αερίου πρέπει να είναι ξεχωριστή από την εξόρυξη και την εμπορία του.

Η κίνηση του Πούτιν έχει σχέση και με τις κινήσεις που έκαναν οι άλλοι παίκτες στη μεγάλη σκακιέρα της νοτιανατολικής Ευρώπης:

- Η κυβέρνηση της Ρουμανίας ανέθεσε στη Chevron να προχωρήσει σε έρευνα στις βορειοδυτικές περιοχές της χώρας, σε αναζήτηση σχιστολιθικού αερίου. Λϊγο αργότερα, το Βουκουρέστι κατήγγειλε την παρουσία οικολόγων ακτιβιστών που θεωρεί ότι υποκινούνται και ενισχύονται οικονομικά από τη Ρωσία. Η Μόσχα το αρνείται, αλλά μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα νοτιότερα που ψάχνει η Gazprom για σχιστολιθικό αέριο δεν υπάρχει καμία διαμαρτυρία.

Η Ρουμανία έχει μεγάλα αποθέματα δικού της αερίου και έτσι καταφέρνει να κρατάει τις τιμές χαμηλές. Αν βρει αέριο -που για την ώρα δεν φαίνεται πιθανό- από τις έρευνες που γίνονται τώρα, μπορεί να διασφαλίσει και την τροφοδοσία της Μολδαβίας, η οποία τώρα εξαρτάται από τη Ρωσία.

- Η Βουλγαρία πήρε φθηνότερο αέριο από την Gazprom με αντάλλαγμα την υπόσχεσή της να υποστηρίξει το «Νότιο Ρεύμα», που θα «βουτάει» στη θάλασσα στη νότια Ρωσία για να βγει στη βουλγαρική ακτή, παρακάμπτοντας την ενοχλητική Ουκρανία και την ακόμα ενοχλητικότερη Ρουμανία. Το θέμα «στράβωσε» στη Βουλγαρία, εξαιτίας της εμμονής της προηγούμενης κυβέρνησης να συνδέσει τη σύμβαση κατασκευής με εταιρεία που είχε συμφωνηθεί με τους Ρώσους, χωρίς να τηρήσει τα ευρωπαϊκά στάνταρντς στον διαγωνισμό.

- Η πτώση της τιμής του πετρελαίου που παρασύρει και το φυσικό αέριο αναγκάζει τους Ρώσους σε επανασχεδιασμό, ενώ όλο και περισσότερες χώρες αντιστέκονται στις ρήτρες take or pay (και αν δεν πάρεις την ποσότητα θα την πληρώσεις) αλλά και στη σύνδεση της τιμής με το πετρέλαιο που δεν ισχύει πια παρά σε έναν βαθμό του καθορισμού της τιμής στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.

- Η Ελλάδα, χάρη στην πολιτική Σαμαρά, δεν έβαλε όλα τα «αυγά» στους Ρώσους αλλά μοίρασε την ενεργειακή της εξάρτηση από το αέριο, ανάμεσα στην Gazprom και την αζέρικη Socar. Τίποτα από τα δύο δεν «περπατάει» όπως είχε σχεδιάσει η Αθήνα καθώς πρόκειται για φυσικά μονοπώλια που δεν τους ενδιαφέρουν και πολύ οι ευρωπαϊκοί κανόνες. Ταυτόχρονα, η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων μπορεί να δώσει στην Ελλάδα ένα δικό της μικρό ποσοστό εγχώριας παραγωγής, τόσο στο πετρέλαιο όσο και στο φυσικό αέριο (κυρίως), με στόχο να κάνουμε το παιχνίδι που κάνουν σήμερα οι Ρουμάνοι.

Όλα αυτά θα ήταν πιο απλά χωρίς την ουκρανική κρίση και τον γερμανορωσικό ανταγωνισμό στα Βαλκάνια. Σ΄αυτόν, η ενέργεια είναι μόνο μία παράμετρος.

Β) ΓΕΡΜΑΝΙΑ και ΡΩΣΙΑ

 

Τον περασμένο Μάιο διαταράχθηκαν για πρώτη φορά σε τέτοιο σημείο οι προσωπικές σχέσεις του προέδρου Πούτιν με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ. Ο Πούτιν φαίνεται, κατά τη γερμανική εκδοχή, ότι της είχε υποσχεθεί ότι δεν θα χαιρετούσε δημόσια την υπέρ της αποσχιστικής πλατφόρμας ψήφο των ρωσόφιλων της Ανατολικής Ουκρανίας. Την εβδομάδα που ακολούθησε το επίσημο ανακοινωθέν του Κρεμλίνου, η Μέρκελ για πρώτη φορά από την έναρξη της ουκρανικής κρίσης δεν βγήκε στο τηλέφωνο στον Πούτιν, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε γεωμετρικά η απόσυρση γερμανικών κεφαλαίων από τη ρωσική αγορά. Καθώς η Γερμανίδα καγκελάριος είναι ο μόνος συνομιλητής στη Δύση που ο Πούτιν παίρνει στα σοβαρά -οι δύο τους μιλάνε ο ένας τη γλώσσα του άλλου, με τον Πούτιν να μιλάει πολύ καλύτερα γερμανικά απ' ό,τι η Μέρκελ ρωσικά- το εμπάργκο φαίνεται ότι στοίχισε σοβαρά στον Ρώσο πρόεδρο. Δεν είναι μυστικό ότι από τον περασμένο Μάιο οι Ρώσοι εκμυστηρεύονται ανοιχτά στους Γερμανούς συνομιλητές τους ότι το «παρατράβηξαν στην Ουκρανία» και ότι τώρα «χρειάζονται βοήθεια για να βρεθεί μία δίοδος εξόδου».

Οι 2-3 ώρες που δαπανούσε την ημέρα η Μέρκελ με την ευρωπαϊκή κρίση αντικαταστάθηκαν πλέον από τις 2-3 ώρες την ημέρα στις οποίες ασχολείται με τη Ρωσία. Ήδη από το 2013 η Γερμανίδα καγκελάριος είχε καταστήσει σαφές και στον Έλληνα πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά ότι η χώρα μας θα πρέπει επιτέλους συμφωνήσει με την είσοδο της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Το Βερολίνο ανησυχεί για αυτό που αποκαλεί ρώσικη επιρροή στα Βαλκάνια, είτε πρόκειται για την εξάρτηση της Βουλγαρίας από το ρώσικο αέριο, είτε για την πολύ μεγάλη επίδραση του Κρεμλίνου ιδιαίτερα στο συντηρητικό πολιτικό στρατόπεδο της χώρας μας που ασφαλώς δεν έχει μόνο ιδεολογικούς λόγους, είτε για την επιρροή της Μόσχας στη Σερβία και μέσω της συμφωνίας για τελωνειακή ένωση που κρατάει στη ζωή πολλές σέρβικες επιχειρήσεις. Ο Σαμαράς εξήγησε στη Μέρκελ ότι δεν θα μπορούσε να κάνει εκείνο που δεν έκανε ο Καραμανλής στο Βουκουρέστι χωρίς μια αυθεντική υποχώρηση των Σκοπίων στο θέμα της ονομασίας. Το εκπληκτικό είναι ότι ο Σαμαράς συμμερίζεται μια σειρά άλλων εκτιμήσεων του Βερολίνου τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Βουλγαρία που ο Σαμαράς τη θεωρεί μια χώρα που δύσκολα μπορείς να την εμπιστευτείς σε μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα.

Δεν ήταν όμως μόνο το Βερολίνο που προσπαθεί να επεκτείνει τη ζώνη επιρροής της ΕΕ (και τη δική του) στη Βαλκανική: 


Στον ίδιο αγώνα δρόμου επιδόθηκε και η Μόσχα που θα ήθελε μα δεν μπορούσε να εμποδίσει, τουλάχιστον να καθυστερήσει την είσοδο της Σερβίας και του Μαυροβουνίου στην ΕΕ. Με τη Λουκόιλ να ελέγχει ένα μεγάλο μέρος της σερβικής αγοράς πετρελαιοειδών και τη Μόσχα να κάνει δοκιμές για αέριο στη Σερβία, το στοίχημα των Ρώσων είναι να συνδέσουν τα δυτικά Βαλκάνια σε έναν περισσότερο ελεγχόμενο από αυτούς ενεργειακό εφοδιασμό πριν ενταχθούν στην ΕΕ.

Ρωσικές εταιρείες επιχειρούν -ταυτόχρονα μετά την αποτυχημένη τους προσπάθεια να αγοράσουν την εταιρεία λιπασμάτων στη Ν. Καρβάλη για να τη μετατρέψουν σε κόμβο φυσικού αερίου- να αγοράσουν μεγάλες αποθηκευτικές εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών στη Βόρεια Ελλάδα, κατά προτίμηση στη Θεσσαλονίκη ή την Αλεξανδρούπολη. 

Η στενή λωρίδα γης από τους Κήπους του Έβρου ως τη Θεσσαλονίκη θα αποδειχθεί το κρίσιμο «οικόπεδο» για τον ανεφοδιασμό των δυτικών Βαλκανίων με ενεργειακά προϊόντα τα επόμενα χρόνια.  

Αν ο Πούτιν κάνει πράξη την απειλή για ένα «νότιο ρεύμα» που θα διασχίζει την Τουρκία και όχι τη Μαύρη Θάλασσα και τη Βουλγαρία και ο ΤΑΡ γίνει πραγματικότητα, τότε ο ρωσικογερμανικός ανταγωνισμός μπορεί να έχει έναν ανέλπιστο νικητή: 

Την Τουρκία, το καλό οικόπεδο της περιοχής.