Photo: Η γραμμή «Σάικς- Πικό» όπως φαίνεται στον αποικιοκρατικό χάρτη που
χώρισε την Μέση Ανατολή σε εδάφη γαλλικής (Α) και βρετανικής (Β)
επιρροής το 1916
Ποια είναι η γραμμή Σάικς - Πικό και γιατί τη μισούν τόσο πολύ οι ισλαμιστές στο Ιράκ και στη Συρία;
Το εξηγεί ο Μαλίζε Ρούθβεν, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βραβευμένου βιβλίου «Ιστορικός Ατλας του Ισλαμικού Κόσμου», σε μια ανάλυση που έγραψε για το «The New York Review of Books».
Οταν οι τζιχαντιστές του ISIS (Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της
Συρίας) έστειλαν τη φωτογραφία με την μπουλντόζα να συντρίβει το
χωμάτινο φράγμα που αποτελεί μέρος των συνόρων μεταξύ της Συρίας και του
Ιράκ, ανακοίνωσαν θριαμβευτικά: «Καταστρέψαμε τη γραμμή Σάικς - Πικό!».
«Η αναφορά στη γαλλοβρετανική συμφωνία για τη Μέση Ανατολή του 1916 μπορεί να φαίνεται αινιγματική όταν προέρχεται από μια ριζοσπαστική οργάνωση ανταρτών που αγωνίζονται σε μια βίαιη εθνοτική και θρησκευτική εξέγερση κατά του Μπάσαρ αλ Ασαντ της Συρίας και του Νούρι αλ Μαλίκι του Ιράκ» γράφει ο Ρούθβεν.
«Η αναφορά στη γαλλοβρετανική συμφωνία για τη Μέση Ανατολή του 1916 μπορεί να φαίνεται αινιγματική όταν προέρχεται από μια ριζοσπαστική οργάνωση ανταρτών που αγωνίζονται σε μια βίαιη εθνοτική και θρησκευτική εξέγερση κατά του Μπάσαρ αλ Ασαντ της Συρίας και του Νούρι αλ Μαλίκι του Ιράκ» γράφει ο Ρούθβεν.
«Αλλά η γραμμή Σάικς - Πικό έχει μεγάλη συμβολική σημασία. Ηταν η αρχή αυτού που πολλοί Αραβες βλέπουν ως μια σειρά δυτικές προδοσίες από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ως την ίδρυση του Ισραήλ το 1948 και την εισβολή στο Ιράκ το 2003» εξηγεί.
Οι ευθείες γραμμές απλοποιούν τα σύνορα. Πιθανότατα αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίον οι περισσότερες από τις γραμμές του σερ Μαρκ Σάικς, που εκπροσωπούσε τη βρετανική κυβέρνηση, και του Φρανσουά-Ζορζ Πικό, που εκπροσωπούσε τη γαλλική, ήταν τραβηγμένες με τον χάρακα επάνω στον μυστικό χάρτη που συμφωνήθηκε το 1916.
Οι Σάικς και Πικό ήταν η πεμπτουσία των εκπροσώπων της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Και οι δύο ήταν αριστοκράτες, έμπειροι στην αποικιακή διοίκηση και βαθείς γνώστες της περιοχής.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας την οποία έκλεισαν με σχετική βιασύνη μέσα στην αναταραχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθούν να επηρεάζουν και να ταλαιπωρούν τη Μέση Ανατολή ως σήμερα. Διότι, ενώ οι ευθείες γραμμές Σάικς - Πικό αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες για τη Βρετανία και τη Γαλλία κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, οι επιπτώσεις τους για τους λαούς της περιοχής ήταν πολύ διαφορετικές.
Ο χάρτης τους χώρισε τα εδάφη που ήταν υπό οθωμανική κυριαρχία από τις αρχές του 16ου αιώνα σε νέες χώρες και τις ενέταξε σε δύο σφαίρες επιρροής:
Tο Ιράκ, την Υπεριορδανία και την Παλαιστίνη στη βρετανική, τη
Συρία και τον Λίβανο στη γαλλική. Παρομοίως στη Βόρεια Αφρική η
Αίγυπτος ετέθη υπό βρετανική κυριαρχία και το Μαγκρέμπ υπό τον έλεγχο
της Γαλλίας.
Αλλά τα νεοσύστατα σύνορα δεν αντιστοιχούσαν στις πραγματικές θρησκευτικές, φυλετικές ή εθνοτικές σχέσεις στο έδαφος. Αυτές οι διαφορές θάφτηκαν πρώτα κάτω από τον αγώνα των Αράβων για την αποτίναξη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και αργότερα κάτω από το σαρωτικό κύμα του αραβικού εθνικισμού.
Μία από τις πιο πρόσφατες εκδηλώσεις αυτών των εντάσεων ήταν βεβαίως η Αραβική Ανοιξη. Στην αρχή του 21ου αιώνα μια νέα γενιά έχει κληρονομήσει μεγάλα κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά προβλήματα - από τη φτώχεια, την κακή εκπαίδευση και την ανεργία ως την πολιτική καταπίεση. Στον πυρήνα των αραβικών εξεγέρσεων που ξεκίνησαν το 2011 ήταν η προσπάθεια αυτής της γενιάς να αλλάξει τις συνέπειες της περιφερειακής τάξης όπως διαμορφώθηκε μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά τα νεοσύστατα σύνορα δεν αντιστοιχούσαν στις πραγματικές θρησκευτικές, φυλετικές ή εθνοτικές σχέσεις στο έδαφος. Αυτές οι διαφορές θάφτηκαν πρώτα κάτω από τον αγώνα των Αράβων για την αποτίναξη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και αργότερα κάτω από το σαρωτικό κύμα του αραβικού εθνικισμού.
Μία από τις πιο πρόσφατες εκδηλώσεις αυτών των εντάσεων ήταν βεβαίως η Αραβική Ανοιξη. Στην αρχή του 21ου αιώνα μια νέα γενιά έχει κληρονομήσει μεγάλα κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά προβλήματα - από τη φτώχεια, την κακή εκπαίδευση και την ανεργία ως την πολιτική καταπίεση. Στον πυρήνα των αραβικών εξεγέρσεων που ξεκίνησαν το 2011 ήταν η προσπάθεια αυτής της γενιάς να αλλάξει τις συνέπειες της περιφερειακής τάξης όπως διαμορφώθηκε μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Προγενέστερη η διαίρεση σουνιτών - σιιτών
Οι ισλαμιστές του ISIS έχουν τη δική τους ατζέντα. «Με την
επίσημη κατάργηση των συνόρων Συρίας - Ιράκ ελπίζουν να ξυπνήσουν μνήμες
από την εποχή της Τουρκοκρατίας πριν από τα θεωρούμενα τεχνητά κράτη
που κατασκευάστηκαν για την εξυπηρέτηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων - μια
εποχή που τα σύνορα ήταν πορώδη και οι τρόποι του Ισλάμ γίνονταν
σεβαστοί από όλους» τονίζει ο Ράθβεν.
«Το μοιραίο ελάττωμα σε αυτό το ουτοπικό όραμα, εκτός από τις
προφανείς ιστορικές ανακρίβειες, είναι η αδυναμία του να αναγνωρίσει ότι
η διαίρεση μεταξύ σουνιτών και σιιτών είναι πολύ προγενέστερη από τις
δυτικές επεμβάσεις στο Ιράκ και στη Συρία» προσθέτει.
«Επειτα από έναν αιώνα δυτικού ιμπεριαλισμού οι ηγέτες του ISIS
θέλουν να δείξουν ότι ήρθε η ώρα για έναν διεθνή αραβικό τζιχάντ (σ.σ.:
ιερό πόλεμο των ισλαμιστών). Αλλά η άνοδος του ISIS πυροδοτείται από τις
θρησκευτικές εντάσεις που έχουν ξαναφουντώσει μεταξύ σουνιτών και
σιιτών μουσουλμάνων σε ολόκληρη την περιοχή» καταλήγει ο Ρούθβεν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου