Του Hugo Brady / Centre For European Reform
Οι υπουργοί της ΕΕ θα αφήσουν πίσω τους χρόνια πολιτικών αντιπαραθέσεων αυτό το φθινόπωρο, όταν θα υπογράψουν ένα νέο σύνολο κανόνων για την περιοχή Σένγκεν.
Η ταξιδιωτική ζώνη 26 χωρών της βυθίστηκε στην πολιτική αναταραχή το 2011, όταν, κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, η Γαλλία προσωρινά επέβαλε εκ νέου τους συνοριακούς ελέγχους με την Ιταλία επειδή διερχόταν από τα κοινά σύνορα μεταξύ των δύο χωρών ένας μικρός αριθμός μεταναστών από την Τυνησία (Ένας εξοργισμένος Nicolas Sarkozy θα δήλωνε αργότερα ότι «Schengen ne marche pas» (Η Σένγκεν δεν λειτουργεί πια) κατά τη διάρκεια μιας τηλεοπτικής εκλογικής αναμέτρησης με τον François Hollande).
Αν και ασήμαντος, ο Γαλλο-Ιταλικός καυγάς αποτελεί απόδειξη των εμφανών εντάσεων μεταξύ των κρατών της Σένγκεν κατά τη διάρκεια του 2011 και του 2012. Το αίσθημα κατά των μεταναστών φάνηκε να γίνεται πιο έντονο με ακροδεξιές ομάδες να έχουν πολιτική επιρροή στις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία, καθώς και με μια κατά το ήμισυ σοβαρή προσπάθεια να εισαχθούν εκ νέου τελωνειακοί έλεγχοι στη Δανία. Η Ελλάδα, ο από καιρό αδύναμος κρίκος στα κοινά σύνορα της Σένγκεν, είχε τα σύνορά της με την Τουρκία επανδρωμένα από τη Frontex, τη συνοριακή υπηρεσία της ΕΕ κι έλαβε 100 εκατομμύρια ευρώ ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη δημιουργία ενός κατάλληλου συστήματος για τη χορήγηση πολιτικού ασύλου. Εν τω μεταξύ, μέλη της περιοχής Σένγκεν παρακολουθούσαν με αγωνία τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία που θα εντασσόταν τον Δεκέμβριο του 2012, παρά τις επίμονες ανησυχίες σχετικά με το κράτος δικαίου και στις δύο χώρες.
Πώς εξελίχθηκε όλο αυτό το δράμα;
Οι ηγέτες της ΕΕ είχαν ήδη δώσει εντολή στους υπουργούς των χωρών τους να ελέγξουν εκ νέου το εγχειρίδιο κανόνων της Σένγκεν το καλοκαίρι του 2011 (Κάθε χώρα της ΕΕ είναι μέλος ή ελπίζει να γίνει, εκτός από τη Βρετανία και την Ιρλανδία. Η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία είναι επίσης εντός της Σένγκεν). Ορισμένα μέλη του Συμβουλίου Δικαιοσύνης κι Εσωτερικών Υποθέσεων (JHA) της ΕΕ ήθελαν να έχουν μεγαλύτερο περιθώριο για να εισαγάγουν εκ νέου εσωτερικά σύνορα μετά από γεγονότα όπως η Αραβική Άνοιξη. Οι ισχύοντες κανόνες το επιτρέπουν αυτό μόνο στην περίπτωση αληθινής εθνικής έκτακτης ανάγκης ή για την παροχή ασφαλείας στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαφώνησε, υποβάλλοντας αντ’ αυτού μια εξαιρετικά απίθανη πρόταση, η οποία θα επέτρεπε την ύπαρξη εθνικών ελέγχων, μόνον εάν τους εγκρίνει εκ των προτέρων. Ακολούθησε ένα αδιέξοδο που κράτησε ένα χρόνο, όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπλόκαρε άλλα ζητήματα της JHA σε μια προσπάθεια να εξαναγκάσει τους υπουργούς να ενδώσουν στην Επιτροπή και συνεπώς, να επεκτείνει τις αρμοδιότητές του στη διαδικασία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν η Ιρλανδία, μια χώρα που δεν ανήκει στη Σένγκεν, η οποία έδωσε την λύση στην υπόθεση στις αρχές του 2013. Ως πρόεδρος του Συμβουλίου JHA, ο υπουργός Δικαιοσύνης Alan Shatter μεσολάβησε στην εύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης σύμφωνα με την οποία στην Επιτροπή δίνονται τα πρωτεία στην αξιολόγηση των προτύπων στα εξωτερικά σύνορα της Σένγκεν από το 2014 και μετά και στο να προτείνει το εάν ορισμένες χώρες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την αναστολή της ιδιότητας μέλους τους. Ουσιαστικά, η Επιτροπή θα παρακολουθεί τους συνοριακούς ελέγχους της Σένγκεν μ’ έναν τρόπο παρόμοιο με αυτόν που αξιολογεί τα δικαστικά πρότυπα και το κράτος δικαίου στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Ουδεμία εκ των δύο χωρών θα συμμετάσχει τώρα στην ελεύθερη ταξιδιωτική ζώνη (χωρίς διαβατήριο) τουλάχιστον πριν τα μέσα του 2014 και τότε, μόνον με την κατάργηση των εναέριων συνόρων τους. Μεταξύ άλλων λόγων, οι προοπτικές εισόδου τους είχαν υπονομευτεί πολύ από μιαν άσχημη συνταγματική κρίση στην οποία εμπλέκονταν ο πρόεδρος της Ρουμανίας, Traian Basescu και ο πρωθυπουργός, Victor Ponta, το 2012. Αν και απογοητευτική για τους απλούς Βούλγαρους και Ρουμάνους, η υπόθεση αντιπροσώπευε μιαν ανάπαυλα για την ελεύθερη ταξιδιωτική. Δεδομένων των άλλων της προβλημάτων, η Σένγκεν δεν ήταν καλά προετοιμασμένη για διεύρυνση.
Η Σένγκεν στάθηκε τυχερή και σε άλλα μέτωπα. Η σκληρή στάση του Sarkozy όσον αφορά τη μετανάστευση δε μπόρεσε να μετατοπίσει την προσοχή του κοινού από τις οικονομικές αποφάσεις που είχε λάβει και δεν κατάφερε να επανεκλεγεί. Υπό την ηγεσία του Hollande, η Γαλλία δεν αντιτίθεται πλέον σθεναρά στα ταξίδια χωρίς διαβατήριο. Ομοίως, το αντι-Σένγκεν Ολλανδικό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) έχασε τη θέση του στον κυβερνητικό συνασπισμό της Ολλανδίας το Σεπτέμβριο του 2012. Και η ελληνική κατάσταση σταδιακά σταθεροποιείται, εν μέρει, χάρη σε μια διμερή διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας η οποία ήρθε ως έκπληξη, αλλά και λιγότερο ευχάριστα, χάρη στην πολιτική της Αθήνας να μεταφέρει οποιονδήποτε βρεθεί να περνάει παράνομα τα σύνορα σε κέντρα κράτησης, τα οποία έχουν χτιστεί κυρίως με χρήματα της ΕΕ.
Τί γίνεται με τις προοπτικές της Σένγκεν;
Σε κάποια μέτωπα, οι προοπτικές είναι ενθαρρυντικές. Η ΕΕ έχει δημιουργήσει δύο διασυνοριακές βάσεις δεδομένων κι ένα δίκτυο πληροφόρησης για τη διασύνδεση της αστυνομίας, των διασυνοριακών δυνάμεων, των θαλασσίων περιπολιών και των προξενικών υπηρεσιών των χωρών μελών της Σένγκεν. Αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες προκλήσεις. Η κατάσταση στην Ελλάδα συνεχίζει να είναι πολύ σοβαρή, με δεκάδες χιλιάδες των αιτούντων άσυλο να περιμένουν ακρόαση.
Παράνομοι μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή (και από τόσο μακριά όσο το Μπανγκλαντές και η Κίνα) έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους στα ελληνικά νησιά ή προσπαθούν να περάσουν από την Τουρκία στη Βουλγαρία.
Το καλό φετινό καλοκαίρι προκάλεσε μια σημαντική αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που φθάνουν σε όλα τα νότια κράτη της Σένγκεν από θαλάσσης. Συνεπώς, η Ιταλία θέλει με την προεδρία της επί του Συμβουλίου JHA το 2014 να ασκήσει πιέσεις στα άλλα μέλη της Σένγκεν για περισσότερη «αλληλεγγύη» της ΕΕ στην αστυνόμευση των πολύπλοκων συνόρων της Μεσογείου. Η συνεργασία με την Τουρκία είναι ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ. Ωστόσο, οι συνομιλίες μεταξύ της Κομισιόν και της Άγκυρας σχετικά με μια συμφωνία για τον επαναπατρισμό των παράνομων μεταναστών σε αντάλλαγμα για έναν οδικό χάρτη που έχει ως θέμα του την απελευθέρωση των θεωρήσεων της βίζα για τους πολίτες της Τουρκίας, παραμένουν στάσιμες.
Εν τω μεταξύ, η Γερμανία, η Σουηδία και οι Κάτω Χώρες μετανιώνουν για τη χαλάρωση των περιορισμών θεωρήσεων της Σένγκεν με διάφορες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων το 2009. Οι αξιωματούχοι τους παραπονιούνται ότι λαμβάνουν πλέον περισσότερες αιτήσεις ασύλου από μειονότητες Roma που κατοικούν εκεί από όσες λαμβάνουν συνολικά από τη Συρία και το Αφγανιστάν. Αρκετές κυβερνήσεις της Σένγκεν μπορεί να ωθήσουν την Επιτροπή να εισαγάγει εκ νέου την ανάγκη θεωρήσεων για τη Σερβία, τα Σκόπια και το Μαυροβούνιο το 2014.
Οπότε η ελεύθερη ταξιδιωτική ζώνη είναι πιθανό να δοκιμαστεί και πάλι από διάφορες μορφές πολιτικού δράματος το επόμενο έτος, λόγω εκκρεμοτήτων με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, καθώς και την Ελλάδα, την Τουρκία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, μετά την επιβίωση από τις καταιγίδες της περιόδου 2011-2013, η Σένγκεν απέδειξε πως είναι ένα πεισματικά ανθεκτικό έργο.
Οι υπουργοί της ΕΕ θα αφήσουν πίσω τους χρόνια πολιτικών αντιπαραθέσεων αυτό το φθινόπωρο, όταν θα υπογράψουν ένα νέο σύνολο κανόνων για την περιοχή Σένγκεν.
Η ταξιδιωτική ζώνη 26 χωρών της βυθίστηκε στην πολιτική αναταραχή το 2011, όταν, κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, η Γαλλία προσωρινά επέβαλε εκ νέου τους συνοριακούς ελέγχους με την Ιταλία επειδή διερχόταν από τα κοινά σύνορα μεταξύ των δύο χωρών ένας μικρός αριθμός μεταναστών από την Τυνησία (Ένας εξοργισμένος Nicolas Sarkozy θα δήλωνε αργότερα ότι «Schengen ne marche pas» (Η Σένγκεν δεν λειτουργεί πια) κατά τη διάρκεια μιας τηλεοπτικής εκλογικής αναμέτρησης με τον François Hollande).
Αν και ασήμαντος, ο Γαλλο-Ιταλικός καυγάς αποτελεί απόδειξη των εμφανών εντάσεων μεταξύ των κρατών της Σένγκεν κατά τη διάρκεια του 2011 και του 2012. Το αίσθημα κατά των μεταναστών φάνηκε να γίνεται πιο έντονο με ακροδεξιές ομάδες να έχουν πολιτική επιρροή στις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία, καθώς και με μια κατά το ήμισυ σοβαρή προσπάθεια να εισαχθούν εκ νέου τελωνειακοί έλεγχοι στη Δανία. Η Ελλάδα, ο από καιρό αδύναμος κρίκος στα κοινά σύνορα της Σένγκεν, είχε τα σύνορά της με την Τουρκία επανδρωμένα από τη Frontex, τη συνοριακή υπηρεσία της ΕΕ κι έλαβε 100 εκατομμύρια ευρώ ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη δημιουργία ενός κατάλληλου συστήματος για τη χορήγηση πολιτικού ασύλου. Εν τω μεταξύ, μέλη της περιοχής Σένγκεν παρακολουθούσαν με αγωνία τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία που θα εντασσόταν τον Δεκέμβριο του 2012, παρά τις επίμονες ανησυχίες σχετικά με το κράτος δικαίου και στις δύο χώρες.
Πώς εξελίχθηκε όλο αυτό το δράμα;
Οι ηγέτες της ΕΕ είχαν ήδη δώσει εντολή στους υπουργούς των χωρών τους να ελέγξουν εκ νέου το εγχειρίδιο κανόνων της Σένγκεν το καλοκαίρι του 2011 (Κάθε χώρα της ΕΕ είναι μέλος ή ελπίζει να γίνει, εκτός από τη Βρετανία και την Ιρλανδία. Η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία είναι επίσης εντός της Σένγκεν). Ορισμένα μέλη του Συμβουλίου Δικαιοσύνης κι Εσωτερικών Υποθέσεων (JHA) της ΕΕ ήθελαν να έχουν μεγαλύτερο περιθώριο για να εισαγάγουν εκ νέου εσωτερικά σύνορα μετά από γεγονότα όπως η Αραβική Άνοιξη. Οι ισχύοντες κανόνες το επιτρέπουν αυτό μόνο στην περίπτωση αληθινής εθνικής έκτακτης ανάγκης ή για την παροχή ασφαλείας στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαφώνησε, υποβάλλοντας αντ’ αυτού μια εξαιρετικά απίθανη πρόταση, η οποία θα επέτρεπε την ύπαρξη εθνικών ελέγχων, μόνον εάν τους εγκρίνει εκ των προτέρων. Ακολούθησε ένα αδιέξοδο που κράτησε ένα χρόνο, όπου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπλόκαρε άλλα ζητήματα της JHA σε μια προσπάθεια να εξαναγκάσει τους υπουργούς να ενδώσουν στην Επιτροπή και συνεπώς, να επεκτείνει τις αρμοδιότητές του στη διαδικασία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν η Ιρλανδία, μια χώρα που δεν ανήκει στη Σένγκεν, η οποία έδωσε την λύση στην υπόθεση στις αρχές του 2013. Ως πρόεδρος του Συμβουλίου JHA, ο υπουργός Δικαιοσύνης Alan Shatter μεσολάβησε στην εύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης σύμφωνα με την οποία στην Επιτροπή δίνονται τα πρωτεία στην αξιολόγηση των προτύπων στα εξωτερικά σύνορα της Σένγκεν από το 2014 και μετά και στο να προτείνει το εάν ορισμένες χώρες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την αναστολή της ιδιότητας μέλους τους. Ουσιαστικά, η Επιτροπή θα παρακολουθεί τους συνοριακούς ελέγχους της Σένγκεν μ’ έναν τρόπο παρόμοιο με αυτόν που αξιολογεί τα δικαστικά πρότυπα και το κράτος δικαίου στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Ουδεμία εκ των δύο χωρών θα συμμετάσχει τώρα στην ελεύθερη ταξιδιωτική ζώνη (χωρίς διαβατήριο) τουλάχιστον πριν τα μέσα του 2014 και τότε, μόνον με την κατάργηση των εναέριων συνόρων τους. Μεταξύ άλλων λόγων, οι προοπτικές εισόδου τους είχαν υπονομευτεί πολύ από μιαν άσχημη συνταγματική κρίση στην οποία εμπλέκονταν ο πρόεδρος της Ρουμανίας, Traian Basescu και ο πρωθυπουργός, Victor Ponta, το 2012. Αν και απογοητευτική για τους απλούς Βούλγαρους και Ρουμάνους, η υπόθεση αντιπροσώπευε μιαν ανάπαυλα για την ελεύθερη ταξιδιωτική. Δεδομένων των άλλων της προβλημάτων, η Σένγκεν δεν ήταν καλά προετοιμασμένη για διεύρυνση.
Η Σένγκεν στάθηκε τυχερή και σε άλλα μέτωπα. Η σκληρή στάση του Sarkozy όσον αφορά τη μετανάστευση δε μπόρεσε να μετατοπίσει την προσοχή του κοινού από τις οικονομικές αποφάσεις που είχε λάβει και δεν κατάφερε να επανεκλεγεί. Υπό την ηγεσία του Hollande, η Γαλλία δεν αντιτίθεται πλέον σθεναρά στα ταξίδια χωρίς διαβατήριο. Ομοίως, το αντι-Σένγκεν Ολλανδικό Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) έχασε τη θέση του στον κυβερνητικό συνασπισμό της Ολλανδίας το Σεπτέμβριο του 2012. Και η ελληνική κατάσταση σταδιακά σταθεροποιείται, εν μέρει, χάρη σε μια διμερή διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας η οποία ήρθε ως έκπληξη, αλλά και λιγότερο ευχάριστα, χάρη στην πολιτική της Αθήνας να μεταφέρει οποιονδήποτε βρεθεί να περνάει παράνομα τα σύνορα σε κέντρα κράτησης, τα οποία έχουν χτιστεί κυρίως με χρήματα της ΕΕ.
Τί γίνεται με τις προοπτικές της Σένγκεν;
Σε κάποια μέτωπα, οι προοπτικές είναι ενθαρρυντικές. Η ΕΕ έχει δημιουργήσει δύο διασυνοριακές βάσεις δεδομένων κι ένα δίκτυο πληροφόρησης για τη διασύνδεση της αστυνομίας, των διασυνοριακών δυνάμεων, των θαλασσίων περιπολιών και των προξενικών υπηρεσιών των χωρών μελών της Σένγκεν. Αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες προκλήσεις. Η κατάσταση στην Ελλάδα συνεχίζει να είναι πολύ σοβαρή, με δεκάδες χιλιάδες των αιτούντων άσυλο να περιμένουν ακρόαση.
Παράνομοι μετανάστες από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή (και από τόσο μακριά όσο το Μπανγκλαντές και η Κίνα) έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους στα ελληνικά νησιά ή προσπαθούν να περάσουν από την Τουρκία στη Βουλγαρία.
Το καλό φετινό καλοκαίρι προκάλεσε μια σημαντική αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που φθάνουν σε όλα τα νότια κράτη της Σένγκεν από θαλάσσης. Συνεπώς, η Ιταλία θέλει με την προεδρία της επί του Συμβουλίου JHA το 2014 να ασκήσει πιέσεις στα άλλα μέλη της Σένγκεν για περισσότερη «αλληλεγγύη» της ΕΕ στην αστυνόμευση των πολύπλοκων συνόρων της Μεσογείου. Η συνεργασία με την Τουρκία είναι ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ. Ωστόσο, οι συνομιλίες μεταξύ της Κομισιόν και της Άγκυρας σχετικά με μια συμφωνία για τον επαναπατρισμό των παράνομων μεταναστών σε αντάλλαγμα για έναν οδικό χάρτη που έχει ως θέμα του την απελευθέρωση των θεωρήσεων της βίζα για τους πολίτες της Τουρκίας, παραμένουν στάσιμες.
Εν τω μεταξύ, η Γερμανία, η Σουηδία και οι Κάτω Χώρες μετανιώνουν για τη χαλάρωση των περιορισμών θεωρήσεων της Σένγκεν με διάφορες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων το 2009. Οι αξιωματούχοι τους παραπονιούνται ότι λαμβάνουν πλέον περισσότερες αιτήσεις ασύλου από μειονότητες Roma που κατοικούν εκεί από όσες λαμβάνουν συνολικά από τη Συρία και το Αφγανιστάν. Αρκετές κυβερνήσεις της Σένγκεν μπορεί να ωθήσουν την Επιτροπή να εισαγάγει εκ νέου την ανάγκη θεωρήσεων για τη Σερβία, τα Σκόπια και το Μαυροβούνιο το 2014.
Οπότε η ελεύθερη ταξιδιωτική ζώνη είναι πιθανό να δοκιμαστεί και πάλι από διάφορες μορφές πολιτικού δράματος το επόμενο έτος, λόγω εκκρεμοτήτων με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, καθώς και την Ελλάδα, την Τουρκία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Ωστόσο, μετά την επιβίωση από τις καταιγίδες της περιόδου 2011-2013, η Σένγκεν απέδειξε πως είναι ένα πεισματικά ανθεκτικό έργο.
Πηγή:www.capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου