"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


KOINΩNIA - ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Γεννιόμαστε ή γινόμαστε φιλάνθρωποι?

EΞΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ - Να το προσέξουν ιδιαίτερα οι γονείς μικρών παιδιών που ονειρεύονται να "δουν" τα παιδιά τους "καλους ανθρώπους"... 


H μητέρα έκανε ότι μπορούσε για να μείνει το μωρό ακίνητο, ενώ ο γιατρός προσπαθούσε να ρίξει μια ματιά στο αυτί του. Αυτό, αντιθέτως, έκανε ό,τι μπορούσε για να απελευθερωθεί καθώς η κατάσταση δεν του άρεσε καθόλου και ούρλιαζε. Ξαφνικά, ο τριών ετών αδελφός του άρχισε να κλαίει σπαρακτικά. Για ποιο λόγο, άραγε, έκλαιγε το αγόρι; Είχε κουραστεί, είχε φοβηθεί, ζήλευε που η αδελφή του ήταν το κέντρο της προσοχής; Ή μήπως έκανε ένα πρώτο βήμα προς την ενσυναίσθηση, την καλοσύνη, την ευσπλαχνία;

Η ικανότητα να νιώθουμε τα συναισθήματα που νιώθει ο διπλανός μας και να συμπάσχουμε αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο της λεγόμενης θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς, αυτής, δηλαδή, που είναι επωφελής για τους άλλους. Ψυχολόγοι, νευροβιολόγοι ακόμα και οικονομολόγοι προσπαθούν να ανακαλύψουν πώς και γιατί γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι

Η Νάνσι Αϊζενμπεργκ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, επισημαίνει ότι η θετική κοινωνική συμπεριφορά αποκαλύπτεται μέσα από την ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίσει και να αντιδράσει στον πόνο που νιώθει κάποιος άλλος. Η ίδια, μάλιστα, διακρίνει την ενσυναίσθηση από τη συμπόνοια

Στην πρώτη περίπτωση το άτομο νιώθει το ίδιο ή παραπλήσιο συναίσθημα με τον «πάσχοντα». Στη δεύτερη λυπάται για τον πόνο του άλλου, χωρίς, ωστόσο, να τον νιώθει.

Η έντονη ενσυναίσθηση μπορεί να δράσει αρνητικά και ο πόνος που προκαλείται μπορεί να μας κάνει να αποφεύγουμε αυτόν που πραγματικά πονάει και μας έχει ανάγκη.

Τα συστατικά της θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς, όμως, είναι πιο σύνθετα. Το άτομο πρέπει να έχει την ικανότητα να αντιληφθεί ότι ο συνάνθρωπός του αισθάνεται άσχημα. Ταυτόχρονα, να έχει συναίσθηση του εαυτού του και να διαθέτει τέτοιους μηχανισμούς ελέγχου που δεν θα επιτρέψουν γιγάντωση της λύπης, που θα οδηγήσει στο να αποφεύγει αυτόν που έχει την ανάγκη. Ταυτόχρονα, πρέπει να διαθέτει γνωσιακή και συναισθηματική κατανόηση της σημασίας που έχει η αρωγή.

Δύο μελέτες που έγιναν έως σήμερα δείχνουν ότι η θετική κοινωνική συμπεριφορά διέπεται και από γενετικούς παράγοντες. Οταν ομοζυγωτά δίδυμα αντιμετωπίζουν έναν θλιμμένο ενήλικο, η αντίδρασή τους είναι όμοια, κάτι που δεν συμβαίνει με τα ετεροζυγωτά δίδυμα. 

Προφανώς δεν υπάρχει γονίδιο της ενσυναίσθησης, όπως δεν υπάρχει γονίδιο που μας κάνει αλτρουιστές. Ομως, είναι πιθανό να κληρονομούνται κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας, που βοηθούν στην εκδήλωση τέτοιων χαρακτηριστικών ή τάσεων, εξηγεί η Κάρολιν Ζαν-Ουάξλερ, ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν. 

Ο Σκοτ Χάτελ, καθηγητής Ψυχολογίας και Νευρολογίας στο πανεπιστήμιο Ντιουκ, προτείνει δύο θεωρίες που θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν τη θετική κοινωνική συμπεριφορά, γιατί δηλαδή κάποιος θέλει να βοηθήσει τον πλησίον του:


Η μία, όπως λέει, είναι απλή. Οταν βοηθούμε άλλους ανθρώπους νιώθουμε καλά. Οικονομολόγοι που προσπάθησαν να αποκρυπτογραφήσουν τον αλτρουισμό πιστεύουν ότι η φιλανθρωπία οφείλεται στο λεγόμενο «warm glow effect».
Ερευνες έδειξαν ότι η ίδια περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν κερδίζουμε χρήματα λειτουργεί όταν κάνουμε δωρεά σε κάποιο φιλανθρωπικό σκοπό. Πρόκειται -λένε οι ειδικοί- για ένα είδος νευρολογικής ανταμοιβής που διεθέτει ο εγκέφαλός μας και που λειτουργεί ως κίνητρο.

Σύμφωνα με την άλλη θεωρία, η θετική κοινωνική συμπεριφορά βασίζεται στη ουσιαστική αναγνώριση ότι και οι άλλοι άνθρωποι έχουν ανάγκες και στόχους, ακριβώς όπως και εμείς.
Το κατά πόσον είναι δυνατό να ενθαρρυνθεί μια τέτοια συμπεριφορά είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο θέμα.

Οσον αφορά το πώς τα παιδιά θα περάσουν από την καλοσύνη στη φιλανθρωπία, οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα γονεϊκά πρότυπα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. 

Eξηγήστε στα παιδιά πώς νιώθουν οι γύρω τους. Συζητήστε πώς νιώθουν τα ίδια, αλλά μην ξεχάσετε να τους επισημάνετε ότι ίσως πλήγωσαν τον φίλο τους με κάτι που έκαναν. Μη δίνετε υλικές ανταμοιβές για τέτοια συμπεριφορά, αλλά δώστε ευκαιρίες στα παιδιά να κάνουν το καλό, ευκαιρίες που το παιδί θα αδράξει μόνο αν θέλει. Kυρίως, όμως, πρέπει τα παιδιά να βοηθηθούν ώστε να αναπτύξουν την αντίληψη του εαυτού τους και να διαμορφώσουν συμπεριφορές που θα τα κάνουν γενναιόδωρα, ευγενή, έτοιμα να προστρέξουν στον πλησίον τους. Οι γονείς διαπλάθοντας τον χαρακτήρα του παιδιού, την αναδυομένη έννοια του εαυτού και την αυξανόμενη γνωσιακή κατανόηση του κόσμου, βοηθούμενοι από τα κυκλώματα ανταμοιβής του ανθρώπινου εγκεφάλου, μπορούν να καλλιεργήσουν ή να ενθαρρύνουν μια νέα άποψη του κόσμου

Η καλοσύνη και η φιλανθρωπία ριζώνουν νωρίς, από το σπίτι.

Δεν υπάρχουν σχόλια: