ΕΠΙΣΤΗΜΗ και ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: Οι υπολογιστές του μέλλοντος θα αναγνωρίζουν τα συναισθήματά μας!

(photo: Αιγύπτια επιστήμονας "εκπαιδεύει" Η/Υ στην αναγνώριση συναισθημάτων...)

Της Karen Weintrus / The New York Times

Σε σχολείο του Καΐρου, είκοσι γυναίκες αναλύουν, στους φορητούς υπολογιστές τους τις εκφράσεις του προσώπου τους και αναγνωρίζουν συναισθήματα όπως η οργή, η λύπη, η έκπληξη.

Στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, ένα ρομπότ ονόματι Τσαρλς κάθεται σε έναν προσομοιωτή και συνοφρυώνει τα φρύδια του, εκφράζει ενδιαφέρον ή απορία. 

Σε ορισμένα αμερικανικά σχολεία, ηλεκτρονικοί υπολογιστές καταγράφουν τα συναισθήματα των φοιτητών σε μία προσπάθεια να εντοπίσουν τις στιγμές κατά τις οποίες χάνουν το ενδιαφέρον τους για τη διάλεξη που παρακολουθούν και πότε, αντιθέτως, εστιάζουν την προσοχή τους σε αυτό που κάνουν.

Τα τρία αυτά παραδείγματα αντικατοπτρίζουν μία νέα τεχνολογική προσέγγιση, τη λεγόμενη συναισθηματική υπολογιστική επιστήμη, όπου οι υπολογιστές θα έχουν την ικανότητα να διαβάζουν τα συναισθήματά μας. 

Οι άνθρωποι μπορούν με ευκολία να «αναγνωρίσουν» το συναίσθημα στο πρόσωπο του συνομιλητή τους. Μπορούμε με ευκολία να κατανοήσουμε ότι δεν είναι καλή ιδέα να προσεγγίσουμε το αφεντικό ή τον αγαπημένο μας με κάποιο αίτημα όταν η ημέρα δεν εξελίσσεται όπως θα ήθελε.

 

Ωστόσο, οι μηχανές μέχρι πρόσφατα δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν άλλα απλά συναισθήματα, όπως ο θυμός και η σύγχυση. Η συσκευή GPS, παραδείγματος χάριν, εξακολουθεί να τιτιβίζει χαρούμενα ακόμα και όταν ο οδηγός είναι έτοιμος να την εκπαραθυρώσει. Το διαδικτυακό μάθημα εξακολουθεί παρ’ ότι οι μαθητές δεν το παρακολουθούν, ενώ ένα σύστημα ασφαλείας στο αεροδρόμιο δεν μπορεί να κρίνει κατά πόσον κάποιος επίδοξος επιβάτης προσπαθεί να κρύψει κάτι ή απλώς νιώθει άγχος επειδή θα ταξιδέψει.

Επίσης, αυτή η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που καταβάλλουν προσπάθεια για να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των συνομιλητών τους, όπως παραδείγματος χάριν τα αυτιστικά παιδιά και ταυτόχρονα να δώσει συντροφιά και ενθάρρυνση στους ηλικιωμένους που μένουν σε οίκους ευγηρίας. 

Xωρίς την απόλυτη συνείδηση του συναισθήματος, επισημαίνουν κάποιοι ερευνητές, τα κομπιούτερ ποτέ δεν θα καταφέρουν να βοηθήσουν και να στηρίξουν τον άνθρωπο, κάτι που θεωρείται από τους βασικότερους στόχους τους.

«Ο ψηφιακός μας κόσμος είναι κενός τρόπων με τους οποίους θα μπορούσε κανείς να εκφράσει συναισθήματα», εξηγεί η Ρόζαλιντ Πικάρ, διευθύντρια της ομάδας έρευνας συναισθηματικής υπολογιστικής επιστήμης στο εργαστήριο του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ).

Η δρ Πικάρ προσπαθεί επί είκοσι χρόνια να «μεταφράσει» τα συναισθήματα στο δυαδικό σύστημα. Στις αρχές του προγράμματος, με τη συνεργάτιδά της Ρανά Ελ Καλιουμπί, σχεδίασαν ένα ζευγάρι γυαλιά για πάσχοντες από σύνδρομο Ασπερτζερ, μια ελαφριά μορφή αυτισμού. Τα γυαλιά μπορούσαν να προειδοποιήσουν τον φέροντα ότι προκαλεί ανία στον συνομιλητή του. Συχνά οι πάσχοντες από Ασπερτζερ επικεντρώνονται σε ένα θέμα και αδυνατούν να αποκρυπτογραφήσουν τα «σήματα» που δείχνουν ότι ο συνομιλητής τους βαριέται, όπως το χασμουρητό και η αποστροφή του βλέμματος.

Το πρωτότυπο ζεύγος γυαλιών περιελάμβανε ένα μικρό φανάρι, σαν αυτά που ρυθμίζουν την κυκλοφορία, το οποίο ήταν ορατό μόνο σε αυτόν που φορούσε τα γυαλιά. Οταν η συζήτηση άρχιζε να γίνεται βαρετή άναβε κίτρινο φως, το οποίο γινόταν κόκκινο όταν τα μηνύματα του προσώπου του συνομιλητή υποδείκνυαν ότι είχε πάψει πλέον να ακούει ή να παρακολουθεί.

Πρόσφατα, η δρ Πικάρ και η δρ Ελ Καλιουμπί, δημιούργησαν ένα λογισμικό που χαρτογραφεί 24 σημεία του προσώπου τα οποία εκφράζουν συναίσθημα. Παλαιότερα, οι αλγόριθμοι των ηλεκτρονικών υπολογιστών είχαν δυσκολία στο να διακρίνουν ένα γνήσιο χαμόγελο, ένα σαρκαστικό, αλλά και αυτό που γεννάται από το σφίξιμο των δοντιών, καθώς οι διαφορές που προκαλούσαν στο σύνολο του προσώπου ήταν ελάχιστες. Για να τις αιχμαλωτίσουν οι κάμερες χρειάστηκαν μεγαλύτερες ταχύτητες και ευκρίνεια, ικανότητες που δεν διέθεταν έως πρόσφατα. Το λογισμικό, όμως, για να λειτουργήσει απαιτεί χιλιάδες παραδείγματα κάθε έκφρασης του προσώπου. «Εάν δεν διαθέτουμε αρκετά παραδείγματα για όλες τις ομάδες του πληθυσμού της γης και τις ηλικίες, η συσκευή δεν θα καταφέρει να διακρίνει τις απειροελάχιστες διαφορές στο πρόσωπο», λένε οι επιστήμονες.

Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των προγραμμάτων εκπαίδευσης μέσω Διαδικτύου. Σήμερα, όταν κάποιος μαθητής κάνει ένα λάθος, το πρόγραμμα δεν μπορεί να αναγνωρίσει εάν αυτό συμβαίνει επειδή βαριέται ή επειδή αδυνατεί να καταλάβει το μάθημα. Ενα πρόγραμμα που θα κάνει αυτή τη διάκριση θα μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές που βαριούνται να λύσουν πιο συναρπαστικά προβλήματα, ενώ από αυτούς που δεν καταλαβαίνουν, απλούστερα.

Η συναισθηματική υπολογιστική γεννά πολλά ερωτήματα σχετικά με το τι ζητεί τελικά ο Ανθρωπος από την τεχνολογία. 

Αραγε θέλουμε το Facebook και οι διαφημίσεις που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο να γνωρίζουν πώς νιώθουμε; Αυτός είναι ο στόχος ενός προγράμματος που τώρα εκπονείται στο ΜΙΤ. 

Θέλουμε, άραγε ρομπότ που θα μας πείθουν ότι «νοιάζονται» για εμάς, ότι μας συμπονούν; Αγνωστο. 

Ομως πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η συναισθηματική υπολογιστική έχει έναν σημαντικό περιορισμό, τη δική μας ικανότητα αποκωδικοποίησης των ανθρώπινων συναισθημάτων, εξηγεί ο Αρβίντ Κάπας, καθηγητής έρευνας του συναισθήματος στο πανεπιστήμιο της Βρέμης. «Συχνά παρεξηγούμε τους ανθρώπους. Πολύ δύσκολα ένα ρομπότ θα τα καταφέρει καλύτερα. «Σπάνια δείχνουμε στο πρόσωπό μας αυτό που νιώθουμε» λέει ο δρ Κάπας. Μάλλον, λοιπόν, είναι δύσκολο, να καταλάβουν και οι πιο εξελιγμένες μηχανές τι κρύβουμε μέσα μας.