Συκοφαντήθηκε πολύ η μεταπολίτευση. Συκοφαντήθηκε πριν από την κρίση ως «γενιά του Πολυτεχνείου» και μετά την κρίση ως «παλαιό πολιτικό σύστημα». Τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι η περίοδος 1975-2018 ήταν, παρά την κρίση, η καλύτερη εποχή της Ελλάδας. Το 1974 το κατά κεφαλήν ακαθάριστο προϊόν ήταν μόλις 2.812 δολάρια. Το 2018 ήταν επταπλάσιο, 20.309 δολάρια. Πριν από 45 χρόνια το προσδόκιμο ζωής ήταν στα 72 έτη, ένα χρόνο μεγαλύτερο από τις ΗΠΑ. Το 2018 στην Ελλάδα ήταν 81 έτη, ενώ στις ΗΠΑ 78,7 έτη.
Η μεγαλύτερη συμβολή όμως της μεταπολίτευσης αφορά αυτό που θεωρούμε δεδομένο, την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών.
Ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Θανάσης Διαμαντόπουλος, μιλώντας στην παρουσίαση των επτά τευχών «10 και μία δεκαετίες πολιτικών διαιρέσεων» (εκδ. Επίκεντρο), έκανε μια ενδιαφέρουσα σύγκριση μεταξύ της μεταπολίτευσης και της προηγούμενης ιστορικής περιόδου.
«Νοσηρότητες υπήρξαν κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης», είπε, «αλλά είναι νοσηρότητες που αναδεικνύει η ματιά του βραχέος χρόνου. Αν δούμε τον μακρύ χρόνο, τον ιστορικό χρόνο, η μεταπολίτευση είναι ίσως η μόνη περίοδος της εύρωστης Δημοκρατίας σε αντίθεση με την περίοδο της εύτρωτης Δημοκρατίας, όταν είχαμε Δημοκρατία. [...] Είναι η πρώτη φορά που όλες οι εκλογές έγιναν εντός του θεσμικού πλαισίου. Δεν είχαμε αυθαίρετη παράταση της εκλογικής περιόδου, όπως έγινε τουλάχιστον δύο φορές το 1920 και το 1932, που προκήρυξε εκλογές η βενιζελική κυβέρνηση πολύ πέραν της τετραετίας. Δεν είχαμε αλλαγές Συντάγματος εκτός της συνταγματικής νομιμότητας. Για πρώτη φορά το 2001 είχαμε συνταγματική συναινετική αναθεώρηση, κάτι εντελώς πρωτόγνωρο για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα. Στην περίοδο 1910-1974, που εξετάζουν τα βιβλία (δεν διαφέρει πολύ σε χρόνο από την περίοδο της μεταπολίτευσης: 64 χρόνια η μία, 45 η άλλη), είχαμε τέσσερις τυπικές δικτατορίες κι άλλες τέσσερις άτυπες. Εχουμε την περίοδο 1910-1974 πέντε διαφορετικά Συντάγματα, όλα εισαχθέντα πραξικοπηματικώς, συν την επαναφορά ενός έκτου. Και πάνω απ’ όλα έχουμε αίμα. Κάποιες φορές αναδρομικό. Ο στρατηγός Παπούλας εκτελέσθηκε το 1935 χωρίς να έχει καμία σχέση με το αδίκημα που του αποδόθηκε, για μια αλλαγή πολιτικού στρατοπέδου που είχε κάνει το 1922 και θεωρήθηκε παραταξιακός αποστάτης. Οι 154 κομμουνιστές που εκτελέστηκαν το 1948 δεν είχαν σχέση με τη δολοφονία του υπουργού Δικαιοσύνης Χρήστου Λαδά· ήταν πράξη αντιποίνων...» (4.4.2019)
Ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ευάνθης Χατζηβασιλείου, που μίλησε στην ίδια εκδήλωση, εξήγησε γιατί περάσαμε από την εύτρωτη προ του 1974 Δημοκρατία στην εύρωστη Δημοκρατία της μεταπολίτευσης. «Κυριάρχησε η αρχή “υπέρτατος νόμος η σωτηρία της πατρίδος”. Αυτό είναι μοιραίο για τη σταθερότητα της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι πάνω απ’ όλα συμφωνημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Από τη στιγμή που διαρρηγνύεται ο συμφωνημένος αυτός χαρακτήρας και τίθεται μια υπέρτερη αρχή, από τη στιγμή που θα πεις “υπέρτατος νόμος η σωτηρία της πατρίδος”, μετά είναι ζήτημα χρόνου να αρχίσεις να εργαλειοποιείς αυτήν την αρχή στην εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση».
Πράγματι, τη «σωτηρία της πατρίδος» επικαλέστηκαν και οι συνταγματάρχες για να καταλύσουν το δημοκρατικό καθεστώς το 1967. Ηταν η τελευταία φορά. Τα καμώματα της επταετίας ανέδειξαν τον εργαλειακό χαρακτήρα της αρχής «υπέρτατος νόμος η σωτηρία της πατρίδος» και ουδείς μπορούσε πλέον να την επικαλεστεί. Το πρόβλημα όμως είναι πως η Δημοκρατία, η συμπεφωνημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων, δεν έγινε ο «υπέρτατος νόμος». Πολλοί λαϊκιστές την υπονομεύουν για τη «σωτηρία» άλλων, σημαντικότερων κατά την άποψή τους αρχών. Και δυστυχώς τα ελλείμματα Παιδείας είναι τόσο μεγάλα, που πολλοί –πρωτίστως οι νέοι που δεν έχουν την εμπειρία της εύτρωτης Δημοκρατίας– τους πιστεύουν.
Το έλλειμμα δημοκρατικής παιδείας σπανίως συζητείται στις μέρες μας. Λένε ότι κάποιος νέος που θα μπει τώρα στην αγορά εργασίας θα αλλάξει επάγγελμα πέντε με έξι φορές στη ζωή του. Δεν θα αλλάξει εργοδότη, ούτε θα κάνει κάτι που έχει σχέση με όσα έμαθε, αλλά πρέπει να αποκτήσει νέες δεξιότητες. Μπορεί να σπούδασε γλωσσολογία, αλλά οι ανάγκες της αγοράς θα τον οδηγήσουν να εργάζεται στον τομέα των υπολογιστών. Επειδή το τοπίο της οικονομίας αλλάζει ραγδαία, πρέπει να εκπαιδεύεται και να επανεκπαιδεύεται.
Απλοποιητικός λαϊκισμός
Ομως και το τοπίο της πολιτικής αλλάζει διαρκώς, αλλά περιμένουμε από έναν νέο να αντεπεξέλθει με τα πέντε κολλυβογράμματα που έμαθε στην Αγωγή του Πολίτη, με ό,τι ακούσει στις συντροφιές του και ό,τι πάρει το μάτι του στο timeline του Τwitter, ανάμεσα στα νέα της Σούλας-Μπούλας και την εγκυμοσύνη κάποιας Καρντάσιαν. Η Δημοκρατία είναι από χέρι χαμένη επειδή διαρκώς μεταμορφώνεται και ελάχιστοι πλέον κατανοούν τις διαδικασίες της. Γράφαμε και παλιότερα πως «το “βάθεμα και το πλάτεμα της Δημοκρατίας” απαιτεί όλο και περισσότερους παίκτες στη διαδικασία, αλλά –φευ– έχει όλο και μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Εκεί, όμως, βρίσκεται η αχίλλειος πτέρνα της: όσο προστίθεται πολυπλοκότητα στο σύστημα, τόσο πιο ακατανόητο γίνεται, αλλά και δομικά πιο ασταθές. Ο μέσος πολίτης δεν μπορεί, για παράδειγμα, να κατανοήσει πώς μια ανεξάρτητη αρχή μπορεί να αντιταχθεί και να απαγορεύσει το “προφανές” (βλέπε υπόθεση αναγραφής θρησκεύματος στις ταυτότητες). Δεν μπορεί να κατανοήσει τις δαιδαλώδεις διαδικασίες για τη λήψη μιας απόφασης ή τις ισορροπίες που πρέπει να κρατηθούν, επειδή ακριβώς στη διαδικασία εμπλέκονται πολλοί ανεξάρτητοι παράγοντες […]. Ετσι οι πολίτες απλοποιούν την πολυπλοκότητα της Δημοκρατίας σε συνωμοσίες: των Εβραίων, της παγκοσμιοποίησης, των Αμερικανών, της διαπλοκής κ.λπ. Εδώ, όμως, βρίσκει εύφορο έδαφος ο παντός τύπου απλοποιητικός λαϊκισμός. Κι εκεί βρίσκεται το “δημοκρατικό παράδοξο”: η διεύρυνση της Δημοκρατίας προσθέτει πολυπλοκότητα. Η πολυπλοκότητα απομακρύνει τους πολίτες κι αυτό αφήνει έδαφος στους λαϊκιστές εχθρούς της» («Το δημοκρατικό παράδοξο και κρίση της πολιτικής», Καθημερινή 28.1.2007).
Οσοι γεννήθηκαν μετά τη δεκαετία του ’60 έχουν μάθει τα βασικά του πολιτεύματος –όπως τα ‘χουν μάθει τέλος πάντων– για την εκτελεστική εξουσία, τη Βουλή, τη Δικαιοσύνη, αλλά εν τω μεταξύ καλούνται να ψηφίσουν στις ευρωεκλογές, να σεβαστούν τις αποφάσεις των ανεξάρτητων αρχών (τι είναι ετούτο πάλι;), να καταλάβουν τη διαφορά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ψιλά γράμματα· τόσο ψιλά, που...
όλοι τα προσπερνούν, με αποτέλεσμα να απέχουν.
όλοι τα προσπερνούν, με αποτέλεσμα να απέχουν.
Απέχοντας όμως, κάποιοι άλλοι παίρνουν τις αποφάσεις και, με δεδομένη την πολυπλοκότητα στην πολιτική διαδικασία, μένει χώρος για συνωμοσιολογία και καταδίκη των ελίτ «που αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου