ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΕΘΝΟΠΑΤΕΡΟΚΑΤΣΑΠΛΙΑΔΟΠΛΗΚΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: Το ορχεοκεντρικό σύνδρομο της εξουσίας

Γράφει ο Δημήτρης Τσαρδάκης 
Διδάκτωρ φιλοσοφίας και Ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Πατρών  (*σχετικά με το θέμα βλέπε και την ενδιαφέρουσα μελέτη του Ανδρέα Μήλιου ‘’Αρχαία και σύγχρονη δημοκρατία’’, εκδόσεις ‘’Σταμούλης’’)

Κάποτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε δηλώσει, ότι ‘’το μέλλον ενός λαού είναι άγνωστο, διότι εξαρτάται από τις επιλογές που κάνει ο ίδιος.’’  


 Αυτό σημαίνει, ότι σε μία κοινοβουλευτική δημοκρατία,  ο λαός είναι υπεύθυνος για τις επιλογές που κάνει, σε σχέση με τους άρχοντες που θέλει να τον κυβερνήσουν.  


Στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής, κατά τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί  στη δημόσια συζήτηση  μία καταγγελτική ρητορεία, για τις αιτίες που οδήγησαν στην κρίση του πολιτικού συστήματος και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.  Και το ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι:  Σε τι συνίσταται αυτή η κρίση; 


Μία ερμηνεία θα ήταν, ότι η κρίση συνίσταται στο ίδιο το μοντέλο της διακυβέρνησης και στην ιδεολογία που αυτό  εκφράζει (σοσιαλιστικό, φιλελεύθερο κτλ.). 


Μία άλλη   ερμηνεία θα ήταν, ότι η κρίση οφείλεται στις δυσλειτουργίες και στις χρόνιες παθογένειες των θεσμών. 


Τέλος, μία τρίτη  ερμηνεία θα ήταν,ότι η κρίση οφείλεται στο διεφθαρμένο κομματικό κράτος, στις κομματικές συναλλαγές και στην  διαπλοκή των συμφερόντων. 

Ας δούμε, όμως, και μία άλλη πτυχή του προβλήματος. Αν εξετάσουμε τις πολιτικές εξελίξεις και την λειτουργία του κοινοβουλίου από την μεταπολίτευση και μετά, υπάρχει μία κοινή διαπίστωση, ότι  οι κυβερνητικοί σχηματισμοί εξουσίας –μηδέ εξαιρουμένης και της Αριστεράς-,  κυβέρνησαν με το αυταρχικό μοντέλο της εξουσίας του ενός ανδρός. 


Ο μονάρχης-πρωθυπουργός αποφασίζει για όλα τα ζητήματα και αυτός   καρπώνεται ή χρεώνεται,αντιστοίχως,όλες τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες της κυβέρνησής του. Έτσι εξηγείται, γιατί οι κυβερνητικοί βουλευτές ταυτίζονται πλήρως με τον αρχηγό τους. Αυτό το διαπιστώνει κανείς και από τον πολιτικό λόγο που εκφέρουν,  κατά περίπτωση,  όταν μιλούν δημοσίως και αναφέρονται επίμονα στο όνομα του αρχηγού του κόμματός τους.Η άποψή τους πρέπει να φιλτράρεται και να εναρμονίζεται  με τον πολιτικό λόγο και τις πολιτικές επιλογές του αρχηγού  τους.  Αυτό σημαίνει, ότι οι βουλευτές δεν έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν κατά συνείδηση στις επιλογές που κάνουν. 

Αυτό το πρωθυπουργο-κεντρικό σύστημα διακυβέρνησης, είναι,κατά τη γνώμη μου,η πρώτη αιτία της κρίσης του πολιτικού μας συστήματος. 


Μία άλλη αιτία, ίσως και η πιο σημαντική, είναι η κομματοκρατία. Το σύστημα της κομματοκρατίας είναι ένα αμιγώς ορχεοκεντρικό (με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου) σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο ευθύνεται, σε πρώτο βαθμό, για την κρίση του πολιτικού μας συστήματος. Κανένας δεν μπορεί να διαβεί και να προχωρήσει στους διαδρόμους της πολιτικής, αν προηγουμένως δεν περάσει ακόμη και το σπέρμα του μέσα από τον κομματικό σωλήνα. Ο σημερινός πρωθυπουργός είναι το καλύτερο παράδειγμα, που επιβεβαιώνει τον  ισχυρισμό  μου.Άλλωστε, και ο ίδιος  ομολογεί ότι μεγάλωσε μέσα στον κομματικό σωλήνα της Αριστεράς.

Άνθρωποι, λοιπόν,  από το πουθενά, μόλις βρίσκονται στο κατώφλι της εξουσίας και  αντιλαμβάνονται την δύναμή της, αρχίζουν να κουνούν το δάχτυλό τους σε όποιον βρεθεί μπροστά τους. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει μία ορχεοκεντρική πολιτική κουλτούρα του περιθωριακού τσαμπουκά.  


Η κυβερνώσα ‘’πρώτη φορά Αριστερά’’ αποθέωσε το ορχεοκεντρικό σύνδρομο της εξουσίας.  Ιδού  μερικά χειροπιαστά  παραδείγματα  ορχεοκεντρικού πολιτικού λόγου:


   ‘’Έπρεπε να σηκωθώ επάνω και  να πάει τρία μέτρα κάτω από τη γη’’ (υπουργός απευθύνεται προς δημοσιογράφους).Σε άλλη συνάφεια ο ίδιος υπουργός  δηλώνει:  ‘’Πρέπει να βάλουμε μερικούς φυλακή για να κερδίσουμε τις εκλογές’’. Και εκείνη η ανεκδιήγητη έπαρση ορχεοκεντρισμού: ’’Όλοι σας και μόνος μου. Σας έχω’’ (απευθύνεται στα ‘’βοθροκάναλα της διαπλοκής’’). ‘’Είσαι πολύ λίγος  για να μιλάς εσύ για μένα…’’(πρωθυπουργός στον ενικό προς εν δυνάμει  πρωθυπουργό). ’’Καθίστε κάτω, τώρα μιλάει ο πρωθυπουργός’’(προς βουλευτές του κοινοβουλίου). 

Ο ορχεοκεντρικός προσανατολισμός της εξουσίας πηγάζει από μία  αντίληψη, ότι ο λαός θα πρέπει να είναι ευγνώμων, γιατί κάποιοι αναλαμβάνουν  να ‘’θυσιαστούν’’ στο πεδίο της πολιτικής αρένας, προκειμένου  να τον σώσουν. ‘’Εμείς είμαστε οι εκλεκτοί του λαού και εμείς κρατούμε την τύχη σας και την τύχη της χώρας στα χέρια μας’’. Έτσι, μπαίνει στη συζήτηση το ζήτημα για την ποιότητα και την ικανότητα των ανθρώπων που επιλέγουμε για να μας κυβερνήσουν.  


Ποιους, λοιπόν,  επιλέγει ο λαός και με ποια κριτήρια;   


Αν τα κριτήρια είναι αμιγώς ωφελιμιστικά και  προσωποκεντρικά, τότε βρισκόμαστε μπροστά στην διακινδύνευση μιας απριόρι αποτυχίας του  εγχειρήματος της  άσκησης του δημοκρατικού δικαιώματος της ψήφου.Ίσως κάποια στιγμή θα πρέπει να τεθεί και ένα πλαφόν στη θητεία των βουλευτών, για να μην γίνεται η πολιτική επάγγελμα. Με ποια λογική, λόγου χάρη, κάποιος μπορεί να είναι πενήντα χρόνια στην πολιτική και μετά να προετοιμάζει τα παιδιά του για την διαδοχή; 


Ισχυρίζομαι λοιπόν ότι...


 εκτός των άλλων, η κομματοκρατία και ο επαγγελματισμός* στην πολιτική είναι μία από τις  πηγές της πολιτικής διαφθοράς.