ΕΛΛΗΝΕΣ ΗΡΩΕΣ - ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ: Η αδελφή του Κύπριου ήρωα που εκτελέστηκε σαν σήμερα πριν από 60 χρόνια, περιγράφει τα κατορθώματά του

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ

Οι κάτοικοι ξυπνούσαν χωρίς να γνωρίζουν τι συμβαίνει, μέχρι να αρχίσουν να πέφτουν φυλλάδια και με αγωνία να διαβάζουν για τον απελευθερωτικό αγώνα, ο οποίος άρχιζε εκείνη την ημέρα. 

 Οι Κύπριοι αγωνιστές ξεκινούσαν την πάλη για την αποτίναξη του αποικιοκρατικού ζυγού των Αγγλων, ο οποίος έμελλε να κρατήσει για τέσσερα ολόκληρα χρόνια έως το 1959.

Στην κυπριακή πρωτεύουσα (...)  στο μικρό κοιμητήριο, τα Φυλακισμένα Μνήματα, οι κεντρικές φυλακές των Βρετανών, εκεί όπου οδηγούσαν τους αγωνιστές στην αγχόνη. Εκεί είναι θαμμένοι 13 πατριώτες, εκ των οποίων οι εννέα είχαν εκτελεστεί με απαγχονισμό, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο μετά τον τραυματισμό του.  

Στον ιστορικό χώρο με τα κειμήλια του αγώνα βρίσκεται καθημερινά η κ. Μαρούλα Βρυωνίδου, η αδελφή του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. 

Ηταν ο τελευταίος που εκτελέστηκε από τους Αγγλους σε ηλικία μόλις 19 ετών.

«Σαν να είναι χθες»

«Ημουν μικρότερη, είχαμε 2,5 χρόνια διαφορά, αλλά θυμάμαι τα πάντα σαν να είναι χθες. Ο Ευαγόρας είχε ξεκινήσει από την αρχή τον αγώνα. Εμείς δεν γνωρίζαμε τίποτα, αλλά καταλαβαίναμε ότι κάτι συνέβαινε, με την απουσία στο σπίτι και τα μαθήματα. Δεν μιλούσε για τις αποστολές του, ήταν όμως η όλη ατμόσφαιρα. Θυμάμαι τα μισόλογα την ημέρα που ακούσαμε τις εκρήξεις», λέει η κ. Παλληκαρίδη, της οποίας ο σύζυγος Δήμος Βρυωνίδης ήταν παιδικός φίλος του Ευαγόρα. Στους συμμαθητές του είχε γράψει ένα γράμμα αποχαιρετισμού, λέγοντας: «Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά».

«Θα πάρω μιαν ανηφοριά» έγραψε στους συμμαθητές του ο Ευαγόρας. Η αδελφή του έξι δεκαετίες μετά διατηρεί ολοζώντανη τη μνήμη του

Τον Δεκέμβριο του 1956 συνελήφθη, δικάστηκε και απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου του 1957.

«Είχαμε την ευκαιρία να τον δούμε δέκα ημέρες μετά τη σύλληψή του, ήταν βασανισμένος και ταλαιπωρημένος. Ολα έγιναν τροχάδην, πολύ βιαστικά, η προανάκριση, η δίκη και η εκτέλεση», λέει η κ. Παλληκαρίδη.

«Ο ίδιος δεν μιλούσε για τον αγώνα, ήταν χαμηλών τόνων, ό,τι εκδήλωνε ήταν με τις πράξεις του και τη θυσία του. Είχε αποδεχθεί την κατάληξη και ήταν έτοιμος για αυτό. Θυμάμαι την τελευταία επίσκεψη στις 13 Μαρτίου. Ηταν μεσημέρι, εκείνος ήταν στο κελί και εμείς, η οικογένεια, βρισκόμασταν στον διάδρομο. Ζητήσαμε να τον αποχαιρετήσουμε, αλλά δεν μας άφησαν. Ηταν ήρεμος, πράος σαν να βρισκόταν ήδη στην αντίπερα όχθη».

Στην ταφή παρίστατο μόνο ο ιερέας. Το κοιμητήριο είναι ένας στενός χώρος δίπλα από τα κελιά και την αγχόνη, όπου ο Αγγλος κυβερνήτης Χάρντιγκ είχε διατάξει να θάβονται οι απαγχονισμένοι και οι ηγετικές μορφές, ώστε να μη μετατρέπεται η κηδεία σε συλλαλητήριο κατά των Βρετανών.

Οι τάφοι των αγωνιστών. Στις οικογένειες δεν είχε επιτραπεί να παραστούν στις κηδείες.

Ολοι οι απαγχονισθέντες ήταν νεαρής ηλικίας από 19 έως 24 ετών:  

Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ιάκωβος Πατάτσος, Ανδρέας Ζάκος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης. 

Στα Φυλακισμένα Μνήματα επίσης έχουν ταφεί οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου, Μάρκος Δράκος, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης. 

Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά με μοναδική παρουσία τον ιερέα που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία. Ακόμα και οι γονείς προσκύνησαν τους τάφους των παιδιών τους μετά το τέλος του αγώνα.