ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο «σουλτάνος» Ερντογάν διχάζει την χώρα και το κόμμα του

Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ
 
Εναλλακτικές επιλογές και «εφεδρείες», ώστε να διατηρήσει την κυριαρχία του και στο νέο σκηνικό που θα διαμορφωθεί στην Τουρκία μετά τις προεδρικές εκλογές του καλοκαιριού, κατασκευάζει το κυβερνών ισλαμικό κόμμα ΑΚΡ, καθώς ο πανίσχυρος σήμερα Ταγίπ Ερντογάν διχάζει την τουρκική κοινωνία, ενοχλεί τα δυτικόστροφα στελέχη του κόμματός του και προκαλεί πραγματική ανησυχία στους συμμάχους (όσους απέμειναν) της Τουρκίας.

Σε μια προσπάθεια αυτοσυντήρησης του ίδιου του κόμματος, η πραγματική σύγκρουση μεταξύ του ισλαμοεθνικισμού με το υπόλοιπο 50% της τουρκικής κοινωνίας που τάσσεται υπέρ του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, επιχειρείται να αντικατασταθεί από την αντιπαράθεση στο εσωτερικό του ΑΚΡ, με τους δύο πόλους να συγκροτούνται ο ένας γύρω από τον Τ. Ερντογάν και ο άλλος γύρω από τον πρόεδρο της Τουρκίας και συνιδρυτή του ΑΚΡ Α. Γκιουλ.

Η κούρσα για τις προεδρικές εκλογές του Ιουνίου θα διαμορφώσει το νέο σκηνικό στην Τουρκία καθώς από τη έκβασή της δεν θα κριθεί μόνο ποιος θα περάσει το κατώφλι του προεδρικού μεγάρου στην Τσάνκαγια για τα επόμενα πέντε χρόνια, αλλά θα χαραχτεί και η κατεύθυνση που θα πάρει η μεγάλη μουσουλμανική χώρα για τα επόμενα χρόνια.

Ο Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί, καθώς παραμένει λαοφιλής η ακραία λαϊκιστική ρητορική που συγκινεί ακόμη τα μεσαία και κατώτερα στρώματα της τουρκικής κοινωνίας, ενώ το τουρκικής εκδοχής μείγμα του ισλαμοεθνικισμού βρίσκει σημαντική απήχηση στην τουρκική κοινωνία.

Στην πρώτη εκλογή προέδρου της Δημοκρατίας απευθείας από τον λαό, ο κ. Ερντογάν δήλωσε ότι θα είναι υποψήφιος εφόσον το αποφασίσει το κόμμα του, κάτι που είναι μάλλον σχήμα λόγου καθώς είναι δεδομένο ότι το κόμμα του θα στηρίξει την όποια επιλογή του.

Ομως ο κ. Ερντογάν δεν είναι μόνος στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας. Ο πρόεδρος της χώρας και ένας εκ της τριανδρίας που ίδρυσε το ΑΚΡ, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, δεν έχει κρύψει ότι θα επιθυμούσε να παραμείνει ένοικος στην Τσάνκαγια, αλλά φυσικά ο πρώτος λόγος θα ανήκει πάντα στον Ερντογάν.

Ο Α. Γκιουλ όμως, ένας ιδιαίτερα ευφυής πολιτικός με σπουδές και στις ΗΠΑ, έχει φροντίσει εδώ και μήνες να εμφανιστεί ως το εναλλακτικό σενάριο σε ενδεχόμενο στραβοπάτημα του Τ. Ερντογάν. Μια εναλλακτική λύση η οποία με ενωτικό τρόπο θα αναδεικνύει την ισλαμική ταυτότητα της Τουρκίας με σαφή προσανατολισμό όμως και προς τη Δύση.

Ο κ. Γκιουλ, με μια σειρά επιλογές που έχουν προκαλέσει αίσθηση, στέλνει το μήνυμα ότι μπορεί να είναι αυτός που θα γεφυρώσει το ρήγμα που έχει ανοίξει ο Τ. Ερτνογάν με την αντιπολίτευση, αλλά κυρίως με το υπόλοιπο 50% του τουρκικού λαού που διαφωνεί και εξεγείρεται εναντίον της ισλαμικής ατζέντας που επιβάλλει με τη λογική του ελέω Θεού ηγεμόνα.

Η πολιτική του Τ. Ερντογάν τους τελευταίους μήνες ήταν γεμάτη από αρνητικά μηνύματα, με κορυφαίο την αδυναμία του να αντιληφθεί ότι το κίνημα των πλατειών που ξεκίνησε από το Γκεζί δεν ήταν ούτε πράκτορες των hedge funds ούτε υποκινούμενο από ξένες δυνάμεις, αλλά ένα αυθόρμητο ξέσπασμα ενός σημαντικού τμήματος του τουρκικού λαού, που θέλει να θέσει φραγμό σε ένα ολοένα και πιο αυταρχικό καθεστώς που θέλει να επιβάλει την ισλαμική ατζέντα του.

Αυτή εξάλλου ήταν και μια πρώτη διαφοροποίηση μεταξύ του Ερντογάν με τον Α. Γκιουλ, ο οποίος είχε δηλώσει ότι «δημοκρατία δεν είναι απλώς το να ψηφίζει κάποιος κάθε τέσσερα χρόνια».

Ο Τ. Ερντογάν «θύμωσε» με όσους τον αμφισβήτησαν και αντέδρασε λόγω και ποντιακής ιδιοσυγκρασίας με άκαμπτο τρόπο. Επιτέθηκε στην αντιπολίτευση, καθύβρισε τους διαδηλωτές, ανακάλυψε ξένους δακτύλους και επέδειξε μια αλαζονεία η οποία ανησύχησε ακόμη και τους κομματικούς συντρόφους του.

Με μια ιδεολογική-θρησκευτική προσέγγιση στα σημαντικά θέματα της εξωτερικής πολιτικής ο κ. Ερντογάν εγκλώβισε την Τουρκία σε αντιπαραθέσεις καθιστώντας τη μέρος των πολλών και καυτών προβλημάτων της περιοχής. Συντάχθηκε με τους σουνίτες (που εξελίχθηκαν σε μουτζαχεντίν της Αλ Κάιντα) εναντίον του Ασαντ, με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους εναντίον του Στρατού και του κοσμικού κατεστημένου στην Αίγυπτο, ενώ ψυχράνθηκε με τη Ρωσία λόγω της Συρίας αλλά και της σιωπηρής ανοχής στους Τσετσένους ισλαμιστές. Επίσης έχει οδηγήσει σε ρήξη τις σχέσεις με το Ιράκ, παίζοντας επικίνδυνα (για την Τουρκία) παιγνίδια με το ιρακινό Κουρδιστάν.

 

Οι σχέσεις με Ελλάδα - Ισραήλ

Οι σχέσεις με την Ελλάδα βαραίνουν ύστερα από τις συνεχείς απροκάλυπτες παρεμβάσεις του στη Θράκη, ενώ στην Κύπρο παρακολουθεί ο Τούρκος πρωθυπουργός την ενδυνάμωση των σχέσεών της με το Ισραήλ και την με ιλιγγιώδη πια ρυθμό διαδικασία εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου της.

Οσο για το Ισραήλ, έκανε ό,τι περνά από το χέρι του για να πείσει και τον τελευταίο Ισραηλινό αξιωματούχο ότι πλέον δεν θα υπάρξει δρόμος επιστροφής στο επίπεδο που ήταν οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις πριν από το Μαβί Μαρμαρά (ιδίως μετά την τελευταία αποκάλυψη ότι η Τουρκία κατέδωσε στο Ιράν πράκτορες του Ισραήλ στο ιρανικό έδαφος).

Ο «λογαριασμός» στην εξωτερική πολιτική του αφήνει πια όλο και λιγότερους φίλους, όλο και περισσότερους εχθρούς και απειλές που αγγίζουν πια τα τουρκικά σύνορα και υπονομεύουν την ενότητα της Τουρκίας.

Το δεύτερο άνοιγμά του στους Κούρδους φαίνεται να έχει φρενάρει και βρίσκεται σε κομβικό σημείο πλέον η διαπραγμάτευσή του με τον φυλακισμένο Οτσαλάν, τους αντάρτες του ΡΚΚ αλλά και την πολιτική έκφραση του ΡΚΚ, καθώς υπάρχει η καχυποψία ότι απλώς ο κ. Ερντογάν ροκανίζει τον χρόνο ώστε να υποκλέψει τις κουρδικές ψήφους στην προεδρική εκλογή...

ΠΛΗΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ Στο στόχαστρο επιχειρηματίες που «δεν συμφωνούν»

Ο ΤΑΓΙΠ Ερντογάν είχε ένα μεγάλο επιχείρημα: την οικονομία. Ομως οι ρυθμοί ανάπτυξης δείχνουν τα πρώτα στάδια κόπωσης, ο υπουργός Οικονομίας Α. Μπαμπατσάν προειδοποίησε αρκετές φορές τον τελευταίο μήνα για τον κίνδυνο η ανάπτυξη να στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση -με αύξηση του δανεισμού- και στις δημόσιες επενδύσεις που και αυτές χρηματοδοτούνται κυρίως με εξωτερικό δανεισμό.

Η σύγκρουση του Ερντογάν με κορυφαίους επιχειρηματίες της χώρας, επειδή «δεν συμφωνούν» μαζί του, επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το επενδυτικό κλίμα. Η πρωτοβουλία του διευθυντή του ξενοδοχείου Divan (που ανήκει στην πλουσιότερη οικογένεια της Τουρκίας, αυτή του Ραχμί Κοτς) στην πλατεία Ταξίμ να ανοίξει τις πόρτες του για να βρουν καταφύγιο διαδηλωτές της πλατείας Γκεζί εξόργισε τον Ερντογάν και όταν ο ίδιος ο πατριάρχης της οικογένειας πρόσφερε κάλυψη στον διευθυντή του ξενοδοχείου του, ξεκίνησε ένας ανηλεής πόλεμος εναντίον του μεγαλύτερου επιχειρηματικού ομίλου.

Με αιφνιδιαστικούς φορολογικούς ελέγχους με αποστολή του τουρκικού ΣΔΟΕ σε επιχειρήσεις του ομίλου και με πιο σημαντική «ποινή» την ακύρωση του προγράμματος ναυπήγησης τουρκικών φρεγατών στο ναυπηγείο Κοτς, παρά το ότι είχε ήδη ναυπηγηθεί το πρώτο σκάφος.

Οι επιθέσεις που εξαπέλυσε εναντίον της Δύσης με αφορμή τη μη άμεση επίθεση των συμμάχων στη Συρία προκάλεσε εντονότατο προβληματισμό σε Βρυξέλλες και ακόμη και στην Ουάσιγκτον, παρά το γεγονός ότι ο Μπ. Ομπάμα από πολύ νωρίς έχει δείξει τη συμπάθειά του στον Τούρκο ηγέτη.

Το πακέτο εκδημοκρατισμού που εξήγγειλε στις 30 Σεπτεμβρίου, ήταν περισσότερο ένα πακέτο ρυθμίσεων που αποτέλεσαν το περιτύλιγμα για τη νομιμοποίηση της μαντίλας στις δημόσιες υπηρεσίες και στα σχολεία. Και απλώς ήθελε να κρατήσει ζωντανή τη σχέση με την ΕΕ, όχι όμως να την ενισχύσει. Εξάλλου τα θλιβερά παιγνίδια που έπαιξε με τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης απέδειξαν το υποκριτικό ενδιαφέρον του για τα ανθρωπινά και τα μειονοτικά δικαιώματα

Απέναντι σε αυτή τη διχαστική και αλλοπρόσαλλη πολιτική, ο πρόεδρος Α. Γκιουλ βρίσκει διαρκώς τρόπο να δηλώνει την αυτοτελή παρουσία του. Εξέφρασε τη θλίψη του για την καταδίκη του πρώην αρχηγού ΓΕΕΘΑ Ι. Μπασμπούγ στη δίκη για την υπόθεση της Εργκενεκόν, στο μήνυμά του για το Μπαϊράμι ο κ. Γκιουλ κάλεσε το έθνος να αφήσει πίσω τους διχασμούς και να βαδίσει μπροστά ενωμένο για την ευρωπαϊκή προοπτική, ενώ στήριξε την ανάγκη αποκατάστασης των σχέσεων με την Αίγυπτο.

 
Ιδιαίτερα εμβληματική ήταν η ομιλία του στην τουρκική Εθνοσυνέλευση στην έναρξη των εργασιών της. Ο Α. Γκιουλ επέμεινε στην ανάγκη για ξεκάθαρο διαχωρισμό των τριών εξουσιών, μια περισσότερο ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και ελευθερία του Τύπου, ώστε να «ενδυναμωθεί η Τουρκική Δημοκρατία». Με νόημα μάλιστα δήλωσε ότι αυτή είναι η «τελευταία ομιλία του στην Εθνοσυνέλευση κατά τη διάρκεια της θητείας του», δήλωση που ερμηνεύτηκε ότι ο κ. Γκιουλ δεν αποκλείει να απευθυνθεί και πάλι στην Εθνοσυνέλευση με την ιδιότητα του προέδρου, σε μια δεύτερη θητεία...

Ο Α. Γκιουλ δεν θα είναι αυτός που θα συγκρουστεί ευθέως ή θα ανατρέψει τον Τ. Ερντογάν. Εξάλλου και ο χαρακτήρας του είναι πολύ πιο ήπιος από τον παρορμητικό Τούρκο πρωθυπουργό. Αλλά απέναντι σε έναν όλο και περισσότερο ανεξέλεγκτα διχαστικό Τ. Ερντογάν ο Αμπντουλάχ Γκιουλ είναι εκεί και περιμένει...