KOINΩΝΙΑ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: «Think different»

Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ

Ο μεγάλος Αλβέρτος Αϊνστάιν είχε γράψει κάποτε ότι «τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο δεν μπορούν να λυθούν με το επίπεδο σκέψης που τα δημιούργησε». Κατά τον ίδιο τρόπο, τα ομολογουμένως πολλά προβλήματα της χώρας σήμερα δεν μπορούν να λυθούν με το επίπεδο σκέψης που τα δημιούργησε. Δεν μπορούν να λυθούν με πιο συγκεντρωτικές δομές του κεντρικού κράτους, ασχέτως αν πολλοί φαντάζονται ότι κάπου στο σύμπαν υπάρχει εκείνος ο σούπερμαν-κυβερνήτης που όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει και στο τέλος όλοι θα ζήσουμε εμείς καλά κι αυτός καλύτερα.

Το βασικότερο πρόβλημα του πολιτικού συστήματος είναι ότι δεν μπορεί να σκεφτεί εκτός πλαισίου· out of the box, που λένε οι Αγγλοσάξονες. Δεν έχει μελετήσει σε βάθος τα συστήματα διακυβέρνησης των επιτυχημένων χωρών, δεν μπορεί να φανταστεί πως οι αποκεντρωμένες δομές με πόρους και ευθύνη επί των πόρων (δηλαδή με απευθείας φορολογία στους δημότες) μπορεί να παράγουν καλύτερο έργο από τις υπερστελεχωμένες γραφειοκρατικές δομές του κέντρου, οι οποίες χρόνια τώρα αποδεικνύουν ότι πνίγονται σε μια κουταλιά νερό. 

Το είδαμε πολλάκις και παντού· κάθε τρία με τέσσερα χρόνια αλλάζει το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων, διότι κανένα σύστημα (είτε με δύο, είτε με πέντε, είτε με δεκαπέντε μαθήματα) δεν εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες των εκ των πραγμάτων διαφοροποιημένων πανεπιστημίων και των λυκείων. Κι έτσι ως Σίσυφοι δοκιμάζουμε, και ξαναδοκιμάζουμε, και ματαδοκιμάζουμε συνδυασμούς μαθημάτων. Αφού εξαντλήσαμε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς, τώρα αρχίζουμε από την αρχή. Επιστρέφουμε στα τέσσερα μαθήματα που είχε θεσπίσει το 1994 ο κ. Γ. Παπανδρέου. Μέχρι να αποτύχει και αυτό...

Το 1997, όταν ο Στιβ Τζομπς ανέλαβε τα ηνία της Apple, η εταιρεία ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Το σύνθημα που λάνσαρε τότε ο μάγος των υπολογιστών ήταν «Think different» («Σκέψου διαφορετικά»). Το εφάρμοσε πρώτα στην Apple. Διέγραψε από την κουλτούρα της εταιρείας όλα όσα ήξεραν για την αγορά της πληροφορικής. Εισήγαγε το iTunes, πουλώντας τους δίσκους με το... κομμάτι· μελωδίες που έπαιζαν στα iPod της Apple. Εφερε την επανάσταση με το iPhone και το iPad. Παρέλαβε μια εταιρεία με χρηματιστηριακή αξία 5 δισ. δολ. και την άφησε το 2012 με 351 δισ. Μόνο τα ταμειακά διαθέσιμα ήταν το μισό ελληνικό ΑΕΠ, 116 δισ. δολάρια.

Οταν τον ρώτησαν για το πλεονέκτημα των στελεχών της Apple έναντι του ανταγωνισμού, ο Τζομπς απάντησε ότι τα στελέχη των άλλων εταιρειών πληροφορικής «δεν έχουν πολυμορφία εμπειριών. Ετσι, δεν έχουν αρκετές τελείες (dots) να συνδέσουν και καταλήγουν σε γραμμικές λύσεις χωρίς να κατανοούν την ευρύτητα του προβλήματος».

Το ίδιο πρόβλημα έχει και το πολιτικό σύστημα:

Ανδρώθηκε μέσα σε πυραμιδικές δομές χωρίς πολυμορφία εμπειριών. Το μόνο που ξέρει είναι το συγκεντρωτικό μοντέλο. Δεν μπορεί να σκεφθεί διαφορετικά· αντίστροφα απ’ ό,τι έμαθε στα έδρανα του κεντρικού πολιτικού συστήματος. Γι’ αυτό καταλήγει σε λύσεις που ο Στιβ Τζόμπς ονόμασε «γραμμικές», ενώ εμείς τις έχουμε γνωρίσει ως «οριζόντιες». Κάθε φορά που επιβάλλεται μια λύση από τα πάνω, η κοινωνία αλλάζει κρυφά το πρόβλημα.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι το μοντέλο που μας χρεοκόπησε δεν μπορεί να μας βγάλει από την κρίση. Αυτό λέει η διεθνής εμπειρία, αυτό επαναλαμβάνει και η κοινή λογική. Η συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε ένα ήδη υπερσυγκεντρωτικό κράτος σημαίνει επισφράγιση της χρεοκοπίας. Εκεί όπου μας οδηγεί η τωρινή «κινητικότητα».