ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο Ερντογάν ενώπιον διχασμού

Του ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ

Με την κατά κράτος νίκη του επί του κοσμικού κατεστημένου της Τουρκίας, ήταν σαφές ότι το μόνο που θα έπρεπε να φοβάται ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν ο ίδιος του ο εαυτός. Τώρα, μέσα σε λίγες εβδομάδες, με τις επιλογές του εντός κι εκτός συνόρων, με τον αυξανόμενο αυταρχισμό του, ο Τούρκος πρωθυπουργός κατάφερε να συσπειρώσει μεγάλα τμήματα του λαού εναντίον του. Ετσι, έθεσε σε κίνδυνο όσα πέτυχε έως τώρα και υπονόμευσε τα σχέδιά του να ενισχύσει τον θεσμό της προεδρίας για να εκλεγεί σε αυτήν. 

Πιο επικίνδυνο, όμως, είναι το γεγονός ότι ο Τούρκος ηγέτης υπονόμευσε δύο θεμελίους μύθους του κράτους του Ατατούρκ και δημιούργησε ένα πρωτοφανές κλίμα διχασμού και ανασφάλειας στους συμπατριώτες του.

Με το δόγμα «Ευτυχής όποιος αποκαλείται Τούρκος», το κράτος ξεκαθάριζε ότι όσοι ζούσαν στη επικράτεια ήταν είτε Τούρκοι είτε δυστυχισμένοι και έτσι επέβαλε την κοινωνική και πολιτική συνοχή της χώρας – οι μειονότητες, με άλλα λόγια, δεν υπήρχαν.  

Επίσης, η αρχή «Ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο» μπορεί να μην έπειθε κανέναν από τους γείτονες της Τουρκίας, αλλά ήταν μέρος της ταυτότητας της χώρας και των πολιτών. 

Η άμεση εμπλοκή στον εμφύλιο της Συρίας, όμως, εξέθεσε την Τουρκία στα προβλήματα της Μέσης Ανατολής και την ενέπλεξε στην τιτανομαχία μεταξύ σιιτών και σουνιτών μουσουλμάνων.

Η έως τώρα κοσμική Τουρκία παίρνει θέση υπέρ της μιας πλευράς σε έναν πόλεμο με έντονα θρησκευτικό χαρακτήρα: μαζί με τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, είναι κύριος υποστηρικτής των Σύρων ανταρτών (σουνίτες, ως επί το πλείστον) εναντίον του προέδρου Μπασάρ Ασαντ (ο οποίος είναι μέλος της αλεβίτικης μειονότητας και σύμμαχος των σιιτών του Ιράν και του Λιβάνου). 

Επίσης, η επιλογή της κυβέρνησης Ερντογάν να δώσει σε μελλοντική γέφυρα στον Βόσπορο το όνομα σουλτάνου που κατέσφαξε τους αλεβίτες έδειξε ότι η κυβέρνηση θέτει απέναντί της τους αλεβίτες της Τουρκίας – το 10% του πληθυσμού, δηλαδή. 

Ακόμη, η συνεργασία με τους Κούρδους, με διαφαινόμενη αναγνώριση κάποιων δικαιωμάτων τους και αντάλλαγμα τη στήριξή τους στα πολιτικά σχέδια του Ερντογάν, καθιστά την Τουρκία χώρα με ισχυρές μειονότητες.

Ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας για να μεταρρυθμίσει τη χώρα και με μεγάλη μαεστρία αφόπλισε το βαθύ κράτος – οι στρατηγοί δεν μπορούσαν να αντισταθούν πλέον στις επιταγές μιας εκλεγμένης κυβέρνησης. Τώρα, όμως, που ο ίδιος πρέπει να λειτουργήσει σύμφωνα με τις δημοκρατικές αρχές με τις οποίες ενίσχυσε τη θέση του και να επιδιώξει την ενότητα, ο Ερντογάν επιλέγει να βασίζεται στη στήριξη μόνο των «δικών του» και να αυτοσχεδιάζει την ώρα που η χώρα του αναζητεί νέα εθνική ταυτότητα.