RADAR: Ο ΑΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Τα ορφανά του Γιωργάκη

Ο Κ.Π. Καβάφης αναρωτιόταν σε ένα ποίημά του τι εκόμισε εις την τέχνην. Ο Γιώργος Παπανδρέου εκόμισε εις την πολιτικήν μια σειρά από πρόσωπα τα οποία ο ίδιος ανακάλυψε – στο γυμναστήριο, στα νησιά ή στο εξωτερικό. Τους πίστεψε και τον πίστεψαν μέχρι περίπου το καλοκαίρι του 2011.

Μετά επήλθε ατομικά – και λιγότερο ή περισσότερο τραυματικά για τον καθένα – το τέλος της σχέσης των περισσότερων Παπανδρεϊκών με τον Γιώργο. Τελευταίος ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου με αφορμή τη λίστα Λαγκάρντ.

Στη Βουλή λεγόταν ότι και ο Παπανδρέου ήθελε να υπογράψει για την παραπομπή του πρώην υπουργού Οικονομικών σε Προανακριτική, αλλά τελικά επελέγη η λύση να μην υπογράψει, όπως και οι Ευάγγελος Βενιζέλος και Απόστολος Κακλαμάνης.

Ακόμη και οι πιο ωραίες κυβερνήσεις άσχημα τελειώνουν, ενώ κακό τέλος έχουν συνήθως και οι παρέες στην πολιτική αν και, με κάνα δυο εξαιρέσεις, οι περισσότεροι Παπανδρεϊκοί, πρώιμοι και όψιμοι, ήταν τον περισσότερο χρόνο θαυμαστές και περιστασιακά μόνο ισότιμοι συνομιλητές του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ.

Πού βρίσκονται σήμερα τα πολιτικά ορφανά του Παπανδρέου;

Το θέαμα έξω από το Κοιμητήριο του Παπάγου ήταν παράξενο . Ολοι όσοι έφθαναν εκεί εκείνο το απομεσήμερο στο τέλος του καλοκαιριού του 2011 ήταν αναγνωρίσιμα πολιτικά πρόσωπα, αλλά δεν έφθαναν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Αλλοι έβγαιναν από κυβερνητικά οχήματα κι άλλοι είχαν απλώς παρκάρει τα Ι.Χ. τους πιο κάτω στον δρόμο και συνέχιζαν πεζή. Ηταν σχεδόν όλοι ΠΑΣΟΚ. Μόνο που άλλοι είχαν βγει από την ενεργό πολιτική το 2004, όταν τερμάτισε η κυβέρνηση Σημίτη, ενώ άλλοι βρήκαν θέση στα κομματικά σχήματα και στις κυβερνήσεις Παπανδρέου μετά το 2009. Εξού και τα υπουργικά αμάξια.

Ολοι αυτοί πήγαιναν να αποχαιρετήσουν τον Νίκο Θέμελη. Ο διευθυντής γραφείου του Κώστα Σημίτη ήταν αγαπητός σε όλους, πέρα και πάνω από τις κρυφές ή φανερές διαμάχες του ΠΑΣΟΚ. Ισως και λόγω του πολύ ανθρώπινου χαρακτήρα του, που τον έκανε να ξεχωρίζει μέσα στις στυγνές συνθήκες που συχνά επικρατούν στην πολιτική, ιδίως στα εσωκομματικά. Μέσα στο εκκλησάκι χώρεσαν σχεδόν όλοι - και Σημίτης και Παπανδρέου και Βενιζέλος, σε μια πολύ βαριά ατμόσφαιρα. Για έναν προσεκτικό παρατηρητή, το όλον κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ - γιατί ήταν εκεί άπαντες οι υπουργοί - παρήγε μια αίσθηση εντροπίας (νεκρή ενέργεια την οποία παράγει ένα σύστημα όταν έχει εξαντληθεί η δυναμική του). Τα πρόσωπα δεν είχαν ένταση και οι χειραψίες ήταν χαλαρές. Μπορεί να ήταν ο Θέμελης που έφευγε για το μεγάλο ταξίδι, με έναν περίεργο τρόπο όμως ήταν πολιτικά - ίσως και ψυχικά - «νεκροί» εκείνοι που είχαν πάει να τον αποχαιρετήσουν.

Εξω στο προαύλιο ο Παπανδρέου, πρωθυπουργός τότε, τα είπε στα όρθια με τον, αντιπρόεδρο και υπουργό Οικονομικών, Βενιζέλο. Μια άλλη γρήγορη διαπίστωση που θα μπορούσε να κάνει ένας οξυδερκής παρατηρητής σχετιζόταν με την ταχεία αποσύνθεση της ομάδας Παπανδρέου στην κυβέρνηση. Εξω από το εκκλησάκι ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ελαφρώς αξύριστος λόγω καλοκαιριού και χωρίς γραβάτα, αφότου έγινε υπουργός ΠΕΚΑ, αντάλλασσε χειραψίες με τους συναδέλφους του. Φαινόταν να ψάχνει ή να επιβεβαιώνει τη στήριξή τους. Αυτός διατηρούσε τουλάχιστον μια καλή σχέση με τον πρωθυπουργό, παρά τη μετακίνησή του στον ανασχηματισμό του Ιουνίου. Αντιθέτως, η σχέση του Γιάννη Ραγκούση με τον Παπανδρέου μετά την έξοδο από το Εσωτερικών ήταν κάτι σε «πυρηνικό χειμώνα». Κατά μία εκδοχή, ο Παπανδρέου ήθελε να τον θέσει εντελώς εκτός κυβέρνησης στον ανασχηματισμό του Ιουνίου του 2011 και τον σταμάτησαν άλλοι. Ενας από τους αντιπάλους του Ραγκούση στην κυβέρνηση, ο Χάρης Παμπούκης, απουσίαζε και δεν ήταν καν στην κηδεία του Θέμελη. Κι ας είχαν προετοιμάσει μαζί τη βελούδινη διαδοχή Σημίτη - Παπανδρέου στο τέλος του 2003.

Χάρης Παμπούκης

Ο απογοητευμένος

Αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης, ο Παμπούκης ήταν στριμωγμένος μεταξύ Χρυσοχοΐδη και Παπουτσή, απογοητευμένος στην προσπάθειά του να πάρει τα θέματα Ναυτιλίας και όλο και περισσότερο αποξενωμένος από τον πρωθυπουργό. Μερικές ημέρες μετά την κηδεία και πριν από τη ΔΕΘ ο Παμπούκης, κατεξοχήν άνθρωπος του Παπανδρέου με ιστορικούς όρους, παραιτήθηκε από μια κυβέρνηση που αντιλαμβανόταν ότι είχε εξαντληθεί πολιτικά. Εκλεισε την πόρτα πίσω του και δεν την ξανάνοιξε ποτέ. Ακόμη και σήμερα, η σχέση με τον πρώην πρωθυπουργό είναι από τυπικά χαλαρή έως ανύπαρκτη. Και αυτό παρά το γεγονός ότι το 2009 και το 2010 ο Παμπούκης ήταν από τους υπουργούς που τον καλούσε πολλές φορές την ημέρα ο Παπανδρέου στο τηλέφωνο, σε αντίθεση με συναδέλφους του που έψαχναν εναγωνίως τον πρωθυπουργό και δεν τον έβρισκαν...

Γ. Παπακωνσταντίνου

Ο απομονωμένος

«ΟΛΑ στο φως». Την περασμένη Παρασκευή 28 Δεκεμβρίου, μέσα στο σοκ και στο χάος των κατηγοριών για χειραγώγηση της λίστας Λαγκάρντ από τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου, η διαρροή από το γραφείο Παπανδρέου άργησε κάπως να έρθει. Η αλήθεια είναι ότι ο πρώην πρωθυπουργός ουδέποτε φημίστηκε για την ταχύτητα των ρεφλέξ του - για να μη μνημονεύσει κανείς τους ανασχηματισμούς που τελείωναν τα ξημερώματα. Ο ίδιος ο Παπακωνσταντίνου, στενοχωρημένος και αμήχανος εκείνη την ημέρα, δεν είχε επικοινωνήσει με τον Παπανδρέου. Αλλά το μήνυμα ήταν σαφές. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών θα χόρευε μόνος με τους λύκους της λίστας και σίγουρα χωρίς καμία κάλυψη από τον πολιτικό αρχηγό με τον οποίο περισσότερο συνδέθηκε.

Είναι κι αυτή μια πρωτοτυπία των Παπανδρέου. Οι πρώην πρωθυπουργοί κρατούν συνήθως μια επαφή με τους πιο στενούς συνεργάτες τους στην κυβέρνηση - δηλαδή τους υπουργούς Οικονομικών. Ο Σημίτης συνεχίζει να βλέπει τον Γιάννο και δεν χρειάζεται να πει κανείς ότι η σχέση με τον Νίκο Χριστοδουλάκη δεν χάλασε ποτέ. Ο Καραμανλής, παρά κάποιες χασμωδίες, συναντιέται στην Παναγή Κυριακού και τα λέει με τον Αλογοσκούφη. Μόνο ο Ανδρέας τα 'χε σπάσει με τον Τσοβόλα! Και ο Γιώργος με όλους σχεδόν τους πρώην δικούς του.

Τον Παπακωνσταντίνου και τον Παπανδρέου τους κρατούσε δεμένους το Μνημόνιο. Με αυτή τη λογική είχε διεκπεραιωθεί και η εξεταστική-εξπρές πριν από τις εκλογές του 2012. Τώρα, αν ο Παπακωνσταντίνου βρεθεί μόνος στη Βουλή και, όπως ήδη προαναγγέλλεται, στο Ειδικό Δικαστήριο, οι κανόνες του παιχνιδιού μεταβάλλονται εντελώς. Υπάρχει ήδη το προηγούμενο ενός ανθρώπου των Παπανδρέου, του Παναγιώτη Ρουμελιώτη, που εξέθεσε δημοσίως τον πρώην πρωθυπουργό για τους χειρισμούς που οδήγησαν στο Μνημόνιο. Ο Ρουμελιώτης ήταν στο ΔΝΤ τότε. Ο Παπακωνσταντίνου όμως ήταν στην Αθήνα και ήταν ο άνθρωπος που, για λογαριασμό του Παπανδρέου, χειρίστηκε όλες τις κρίσιμες επαφές και διαπραγματεύσεις. Αυτός πηγαινοερχόταν στην Ουάσιγκτον και στις Βρυξέλλες, αυτός πήγε μαζί με τον Παπανδρέου στο Νταβός στις αρχές του 2010, αυτός χειρίστηκε τη χαμένη μάχη του δανεισμού και αυτός είχε τον κύριο ρόλο στη διαμόρφωση του Μνημονίου. Με απλά λόγια, τα ξέρει όλα κι έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα γίνει ούτε εξιλαστήριο θύμα ούτε Ιφιγένεια. Και δεν είναι μόνον η λίστα Λαγκάρντ.

Παύλος Γερουλάνος

Ο αγαπημένος

Ο Παπάκ. είναι ο τελευταίος. Στην πραγματικότητα, μόνο με τον Παύλο Γερουλάνο δεν τα έχει «σπάσει» ο Παπανδρέου. Ο πρώην υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού έχει επιστρέψει στα ιχθυοτροφεία του. Πέρασε κι από το Πανεπιστήμιό του, το ΜΙΤ, στο Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης. Ο Παπανδρέου, που ήταν εκεί ως επισκέπτης καθηγητής στο Χάρβαρντ, του ζήτησε μάλιστα να τον αναπληρώσει ως «ασίσταντ» σε ένα μάθημα, αφού έπρεπε να απουσιάσει. Ο Γερουλάνος όμως ήταν αυτός που είχε πάρει ιδανική απόσταση από το Μαξίμου ήδη από τον Οκτώβριο του 2009. Δεν ήταν στο κεντρικό σύστημα και τον Ιούνιο του 2011 παραλίγο και αυτός ακόμη να ανασχηματισθεί. Τον έσωσε, κατά τα φαινόμενα, ο Δημήτρης Ρέππας. Ο Γερουλάνος ήταν επίσης ο πιο συνειδητοποιημένος παρατηρητής των σχέσεων και των ισορροπιών στον περίγυρο του Παπανδρέου. Πιθανόν γιατί ήταν μαζί του από πολύ παλιά και τον είχε ψυχογραφήσει σωστά. Στις αρχές της δεκαετίας του '90, πάλι στο Κέμπριτζ, όταν ο Γιώργος ήταν εταίρος στο Χάρβαρντ και ο ίδιος φοιτητής στο ΜΙΤ.

Γιάννης Ραγκούσης

Ο θυμωμένος

Ισως η πιο θεαματική - και τραυματική - ρήξη του Παπανδρέου ήταν με τον Γιάννη Ραγκούση. Τον γνώρισε και τον εκτίμησε ως δήμαρχο Πάρου το 2005 - ίσως και γιατί ο ΓΑΠ έκανε πολιτική και στις διακοπές! Η σχέση βάθυνε, ως συνήθως, μέσω e-mail. Εκπρόσωπος Τύπου στη χαμένη μάχη του 2007, γραμματέας του ΠΑΣΟΚ το 2008, υπουργός Εσωτερικών και παραλίγο κυβερνητικός εκπρόσωπος το 2009, ο Ραγκούσης έφθασε στο απόγειο της σχέση του με τον Παπανδρέου στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010. Ηταν εισηγητής του διλήμματος των βουλευτικών εκλογών - που ίσως θα ήταν καλύτερα να τις είχε κάνει τότε ο Παπανδρέου. Η σχέση χάλασε στην κρίση της Υπατίας. Το πρωθυπουργικό γραφείο ήθελε νομιμοποίηση των καταληψιών μεταναστών και ο Ραγκούσης αντιπρότεινε παραίτηση. Η ρήξη επήλθε όταν ο Παπανδρέου επέλεξε τη γραμμή Παπουτσή στην Κερατέα. Στο Μεταφορών ο Ραγκούσης άνοιξε μόνος του μέτωπο με τους ταξιτζήδες στην άσφαλτο και με τον Ρέππα στην κυβέρνηση. Αμφότερες οι επιλογές είναι αμφιλεγόμενες. Οπως και η μόνιμη αντιπαράθεση με τον Βαγγέλη Βενιζέλο - ακόμη και τώρα που αποδείχθηκε ότι δεν είχε χειραγωγήσει αυτός τη λίστα Λαγκάρντ. Το ελαφρυντικό του Ραγκούση είναι ότι το μένος είναι αμοιβαίο. Μετά την απομάκρυνση από τον Παπανδρέου, ο Ραγκούσης, που δεν εξελέγη στην Β' Αθηνών, ψάχνει πολιτικό ρόλο, ωθούμενος στο περιθώριο. Στην περίπτωσή του, η ρήξη με τον πρώην πρωθυπουργό έλαβε χαρακτήρα διάψευσης που, όπως λένε, είναι ό,τι χειρότερο στις προσωπικές σχέσεις και στην πολιτική.

Ηλίας Μόσιαλος

Ο αυτόνομος

Σε χρόνο-ρεκόρ τα 'σπασε με τον Παπανδρέου και ο Ηλίας Μόσιαλος, μεγάλος νικητής του ανασχηματισμού του Ιουνίου του 2011, όπου εχρίσθη υπουργός Επικρατείας και κυβερνητικός εκπρόσωπος. Ο στυφός πανεπιστημιακός από το Λόντον Σκουλ οφ Εκονόμικς απογοητεύτηκε γρήγορα από την ατμόσφαιρα αυλής περί τον Παπανδρέου, όπου η εύνοια γινόταν γρήγορα δυσμένεια. Απέκτησε λοιπόν αυτονομία και σήμερα επιχειρεί να λειτουργήσει ως καταλύτης νέων κινήσεων στον ευρύτερο δημοκρατικό χώρο. Ο Μόσιαλος είχε την τύχη να μη μείνει πολύ καιρό πλάι στον Παπανδρέου ώστε να ταυτισθεί μαζί του. Από την άλλη, βέβαια, δεν έχει ισχυρή πολιτική ταυτότητα.

Δημήτρης Δρούτσας

Τίνα Μπιρμπίλη

Οι αποκατεστημένοι

ΣΤΗΝ πραγματικότητα, η μεγάλη σφαγή των ανθρώπων του Παπανδρέου προηγήθηκε κατά έξι μήνες της πτώσης του ιδίου. Ηταν στον ανασχηματισμό του Ιουνίου του 2011. Ο Δημήτρης Δρούτσας, που ο Παπανδρέου τον είχε «ψαρέψει» προ ετών ως διδάσκοντα στη Διπλωματική Ακαδημία της Βιέννης, θεωρούσε εαυτόν εδραιωμένο στο ΥΠΕΞ και έχει βάλει πλώρη για την πολιτική. Ο Παπανδρέου τον καλούσε και στις πολιτικές συσκέψεις στο Καστρί ενώ του εμπιστευόταν και χειρισμούς, ιδίως με τους Γερμανούς, που είχαν να κάνουν με την οικονομία. Αλλά ο Δρούτσας είχε τόσο ανεπτυγμένο πολιτικό αισθητήριο που τα 'βαλε με τους βουλευτές σε μια πρωινή τηλεοπτική εκπομπή. Αυτοί εξεγέρθηκαν κι άρχισαν να τον αποκαλούν «κηπουρό» του πρωθυπουργού, αφού ήταν εξωκοινοβουλευτικός υπουργός. Κάπως έτσι οι παπανδρεϊκοί της κυβέρνησης, εξωκοινοβουλευτικοί στην πλειονότητά τους, πήραν συνολικά το προσωνύμιο κηπουροί. Πλήρωσαν δηλαδή κι αυτοί τον Δρούτσα.

Τον Ιούνιο του 2011 ο Δρούτσας ξανάγινε ευρωβουλευτής. Η «πράσινη Τίνα» Μπιρμπίλη, που είχε κουράσει ακόμη και τον ίδιο τον Παπανδρέου, αλλά και το γραφείο του, ιδίως δε την πιστή Ρεγγίνα Βάρτζελη, αναχώρησε από το ΥΠΕΚΑ.

Κάπως έτσι έληξε μια πολιτική καριέρα που ξεκίνησε σε ένα γυμναστήριο όπου, σύμφωνα με την παπανδρεϊκή μυθολογία, την ανακάλυψε ο Παπανδρέου.

Τίνα και Δρούτσας διέπρεπαν με τα κολάν τους, όπως και ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, στους μαραθώνιους των Αθηνών.

Η μεταπαπανδρεϊκή ζωή τους δεν είναι άσχημη. Καλοπερνάνε, ο ένας ως ευρωβουλευτής, η άλλη ως πρεσβευτής της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, στο Παρίσι, όπου παραμένει. Ολα αυτά παρά την έντονη φημολογία ότι συμβούλευε παρασκηνιακά τον ΣΥΡΙΖΑ σε πράσινα και ενεργειακά θέματα. Αντιθέτως, ο Σταύρος Λαμπρινίδης θυσίασε τη θέση του αντιπροέδρου του Ευρωκοινοβουλίου και μια δυνατή καριέρα ετών στις Βρυξέλλες για να γίνει υπουργός Εξωτερικών για έξι μήνες. Επέστρεψε στις Βρυξέλλες τελικά για να πάρει μια θέση στο επιτελείο της υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ Κάθι Αστον. Είναι άλλος ένας - όπως οι Παμπούκης και Γερουλάνος - που δεν χάθηκε στη μαύρη τρύπα του νεοπαπανδρεϊσμού, αφού επανήλθε στην καριέρα του.

Συμπέρασμα: για κάποιους υπάρχει και για κάποιους δεν υπάρχει ζωή μετά τον Γιώργο Παπανδρέου.