Πρώην υπουργού Οικονομικών της Κολομβίας - Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ.
Το χάσμα στο εισόδημα που χωρίζει τους πολύ πλούσιους του κόσμου από τις μεσαίες τάξεις διαφόρων μεγεθών και από σχεδόν 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα παραμένει πολύ μεγάλο - εξωφρενικά μεγάλο.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας Μπράνκο Μιλάνοβιτς, το 77% των ανθρώπων στον πυθμένα της παγκόσμιας αναδιανομής εισοδήματος μοιράζεται το 20% του παγκόσμιου εισοδήματος, δηλαδή όσο και το 1,75% των πιο πλούσιων ανθρώπων στον κόσμο!
Διαδηλώσεις και ταραχές στην
Ελλάδα και στην Ισπανία αυτό το φθινόπωρο, και κοινωνικά κινήματα όπως
οι Αγανακτισμένοι, απηχούν τη βαθιά αίσθηση κοινωνικής αδικίας που έχει
επικρατήσει στον πλανήτη.
Αλλά τα διευρυνόμενα χάσματα στο εισόδημα στο εσωτερικό της κάθε χώρας - και ιδίως η ραγδαία αύξηση στο μερίδιο του πλούτου του πιο πλούσιου 1%, ακόμη και του πιο πλούσιου 0,1% των νοικοκυριών - ήταν η πιο επιβλαβής οικονομική τάση των τελευταίων 30 ετών. Περιλαμβάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες, που ιστορικώς θεωρούνται η χώρα της ευκαιρίας, καθώς και τη νέα ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης, την Κίνα.
Το αποτέλεσμα
είναι ότι έχει δημιουργηθεί ένας νέος κόσμος από «μη έχοντες» σε
πλούσιες χώρες.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Τζιοβάνι Αντρέα Κόρνια, το 76% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες όπου η ανισότητα των εισοδημάτων διευρύνθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα - η Ρωσία και η Βρετανία κατέχουν μαζί με τις ΗΠΑ και την Κίνα τις πρώτες θέσεις εδώ -, ενώ μόλις το 5% ζει σε χώρες όπου η αναδιανομή βελτιώθηκε, όπως στη Νότια Κορέα. Το υπόλοιπο 19% ζει σε χώρες όπου δεν έγινε καμία σημαντική αλλαγή. Επίσης το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα σε χώρες όπου η αναδιανομή του εισοδήματος συνέχισε να επιδεινώνεται τα τελευταία 10 χρόνια.
Είναι άραγε η παγκοσμιοποίηση ο ένοχος ή η λύση για τα χάσματα στο εισόδημα που πυροδοτούν λαϊκή κατακραυγή σε ολόκληρο τον κόσμο;
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι κοινωνικές αξίες που σχετίζονται με την ισότητα των εισοδημάτων έχουν αντικατασταθεί, στους συντηρητικούς κύκλους, από την άποψη ότι οι ανισότητες στα εισοδήματα συνεισφέρουν θετικά στην καινοτομία και στην ανάπτυξη. Τα κράτη πρόνοιας τα έχουν πάει ως τώρα καλύτερα στην αποφυγή αυτών των τάσεων, αλλά υπάρχει σήμερα η απειλή σημαντικών περικοπών στα κοινωνικά επιδόματα σε χώρες που έχουν μπει σε προγράμματα λιτότητας (σκεφθείτε την Ελλάδα και την Ισπανία).
Η παγκόσμια απελευθέρωση του εμπορίου είχε αρνητικές επιπτώσεις για τις ανεπτυγμένες χώρες, εξαναγκάζοντάς τες να ανταγωνιστούν με προϊόντα που παράγονται από χαμηλά αμειβόμενους εργάτες σε λιγότερο ανεπτυγμένα έθνη.
Πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Brookings για την ανισότητα των εισοδημάτων στις ΗΠΑ έδειξε ότι η αύξηση στη ζήτηση, κλειδί για την ισχυρή ανάκαμψη της οικονομίας, θα παραμείνει ισχνή αν η αναδιανομή του εισοδήματος συνεχίσει να επιδεινώνετα ι.
Βάσει αυτής της συλλογιστικής,
κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο καλύτερος τρόπος για την
εξισορρόπηση των ευρωπαϊκών οικονομιών θα ήταν να αυξηθούν οι μισθοί στη
Γερμανία και στην Ολλανδία, οι οποίες εξάγουν περισσότερα από όσα
εισάγουν, και να μην περικόπτονται μόνο οι μισθοί σε χώρες της
περιφέρειας, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, που έχουν ελλείμματα. Αλλά η
παγκοσμιοποίηση και οι φόβοι για τον ανταγωνισμό από την Κίνα
περιορίζουν τη βούληση για αύξηση των μισθών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, σημαντική αιτία της πρόσφατης μείωσης του χάσματος ανάμεσα σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες είναι η ισχυρή τάση ανόδου των τιμών των εμπορευμάτων που επέφερε η άνοδος της Κίνας μετά το 2004. Η κινεζική ανάπτυξη έχει ωφελήσει τις πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Αφρική, στη Νότια Αμερική, στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία που βασίζονται στις πωλήσεις φυσικών πόρων όπως το πετρέλαιο, ο χαλκός και η σόγια.
Οι κινεζικές επενδύσεις στις υποδομές και στα ορυχεία έχουν επίσης βοηθήσει πολλές αναπτυσσόμενες χώρες να αδράξουν τις ευκαιρίες που δίνει η άνοδος του γίγαντα της Ασίας. Ενας άλλος θετικός παράγοντας είναι η μεγαλύτερη δέσμευση για αναπτυξιακή βοήθεια από τον ΟΗΕ, που ωφέλησε πολλές από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου.
Στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης, ο πιθανότερος ένοχος για την αυξανόμενη ανισότητα στα εισοδήματα είναι η αποδυνάμωση θεσμών και πολιτικών που βοηθούν στην καταπολέμηση των οικονομικών ανισοτήτων, όπως είναι η πολιτική δέσμευση στο κράτος πρόνοιας, η αναδιανεμητική φορολογία, η προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων (συμπεριλαμβανομένου του κατώτατου μισθού), τα ισχυρά συνδικάτα, καθώς και η τοποθέτηση της ισότητας στο επίκεντρο του κοινωνικού συμβολαίου - δηλαδή η αξιολόγηση μιας πιο δίκαιης κοινωνίας και μιας ευρύτερης και ευημερούσας μεσαίας τάξης ως μεγάλων κοινωνικών επιτευγμάτων. Ενα πρώτο βήμα για την καταπολέμηση της πανδημίας της ανισότητας θα ήταν η αποκατάσταση της πίστης σε αυτούς τους θεσμούς και τις πολιτικές, και η δέσμευση των κυβερνήσεων για αυτά.
Η οικονομική κρίση μπορεί να συνεχίσει να υπονομεύει τις κυβερνητικές δεσμεύσεις στις αξίες του κράτους πρόνοιας και οι στρατιές των μη εχόντων στον αναπτυσσόμενο κόσμο μπορεί να αυξηθούν.
Αλλά το χάσμα των
εισοδημάτων μεταξύ των κρατών μάλλον θα εξακολουθήσει να μειώνεται, για
έναν θετικό λόγο: τον δυναμισμό του «παγκόσμιου Νότου», ιδίως της Κίνας.
Αλλά και για έναν αρνητικό λόγο: τη βαθιά κρίση που αντιμετωπίζουν οι
ανεπτυγμένες χώρες, ιδίως στην Ευρώπη.
Ωστόσο κάποια από τα οφέλη από την ανάπτυξη της Κίνας, όπως οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων, μπορεί σύντομα να τελειώσουν, και η ίδια η ανάπτυξη της Κίνας να επιβραδυνθεί εξαιτίας των εσωτερικών δομικών ανισορροπιών. Η παγκόσμια κρίση μειώνει ήδη την οικονομική βοήθεια που δίνουν οι ανεπτυγμένες χώρες στα αναπτυσσόμενα έθνη. Πιο σημαντικό, ίσως, είναι ότι η κρίση ενδέχεται να επηρεάσει τις αναπτυσσόμενες χώρες με ποικίλους τρόπους, εμβαθύνοντας τις διαφορές ανάμεσά τους.
Αυτή ακριβώς η διττή πρόγνωση είναι ο λόγος για τον οποίο έχει νόημα να θέσουμε την καλύτερη αναδιανομή του εισοδήματος παγκοσμίως στο επίκεντρο των δεσμεύσεων για τη διεθνή πολιτική. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται ισχυρή διεθνής συνεργασία σε τουλάχιστον τέσσερις τομείς: στη χρηματοδότηση για την αναπτυξιακή βοήθεια, στην άνοδο των επιπέδων της εκπαίδευσης και της ισότητας, στην ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και στην αύξηση της φορολογικής συνεργασίας για πιο δίκαιη αναδιανομή των βαρών.
Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να ευνοήσουν πολιτικές που βελτιώνουν την αναδιανομή του εισοδήματος: επενδύσεις στην Παιδεία, στήριξη του κράτους πρόνοιας, των θεσμών που προστατεύουν τους εργαζομένους, δίκαιη φορολόγηση και γενικές κοινωνικές και πολιτικές αξίες που θα επανατοποθετήσουν την ισότητα στο επίκεντρο του κοινωνικού συμβολαίου.
Αυτή η ατζέντα μπορεί να φαίνεται υπεραισιόδοξη σε μια εποχή όπου κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και άνθρωποι σε όλον τον κόσμο πασχίζουν για την οικονομική τους επιβίωση. Αλλά ο κόσμος μπορεί πράγματι τώρα να στρέφεται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Πολλά πολιτικά και κοινωνικά κινήματα βάζουν ξανά την ισότητα στην ατζέντα και η φωνή τους ακούγεται όλο και πιο δυνατά. Η συνεχιζόμενη κρίση μπορεί τελικά να στρέψει την προσοχή των ιθυνόντων, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, προς τη δημιουργία ενός κόσμου με περισσότερους έχοντες και λιγότερους μη έχοντες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου