Ο τετραγωνισμός του κύκλου

Tου Κωστα Μηλα

(Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Keele στη Μεγάλη Βρετανία).

Ο τετραγωνισμός του κύκλου έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως τους αρχαίους προγόνους μας. O Αριστοφάνης στην κωμωδία «Ορνιθες» κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο μαθηματικό πρόβλημα το οποίο έχει καταστεί συνώνυμό του «να επιδιώκει κανείς το ακατόρθωτο». 

Ο τετραγωνισμός του κύκλου βρίσκει απήχηση και στη σημερινή οικονομική πραγματικότητα κατά την οποία η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποσοβήσει την κατά πολλούς προεξοφλούμενη χρεοκοπία. Πράγματι, παρά την εφαρμογή του Μνημονίου, οι αγορές εξακολουθούν να δυσπιστούν για τη βιωσιμότητα του ελληνικού εγχειρήματος. Αυτό αποτυπώνεται με εύγλωττο τρόπο στη ζήτηση των ελληνικών ομολόγων, με τους διεθνείς επενδυτές να απαιτούν, για μεσοπρόθεσμα δάνεια, αποδόσεις υψηλότερες από εκείνες των μακροπρόθεσμων δανείων. 

Την ίδια στιγμή η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βάλλεται από τους κερδοσκόπους. Αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό αν αναλογιστεί κανείς το πώς αντέδρασαν οι αγορές, όταν στις αρχές Οκτωβρίου η Ε.E. ανακοίνωσε επίσημα ότι επίκειτο η επί τα χείρω αναθεώρηση των ελληνικών δημοσιονομικών στοιχείων. Σε εξόφθαλμη καταστρατήγηση των κανόνων της αποτελεσματικής αγοράς (failure of market efficiency), κάτι που με τη σειρά του προμηνύει κερδοσκοπικά παίγνια σε εξέλιξη, η παραπάνω ανακοίνωση δεν οδήγησε σε άμεση αύξηση της διαφοράς απόδοσης (spread) μεταξύ των ελληνικών και των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων. 

Πράγματι, παρήλθε ολόκληρο διάστημα 3 εβδομάδων (!) προτού η παραπάνω ανακοίνωση (σε συνδυασμό με την ανώφελη συζήτηση περί ενδεχόμενων πρόωρων εκλογών) προκαλέσει την καθυστερημένη, και έως ένα βαθμό ύποπτη, ανησυχία των αγορών με αποτέλεσμα το spread να παρουσιάσει αυξητική πορεία. 

Ανεξάρτητα από τις όποιες εκτιμήσεις των διεθνών αγορών και τις διαθέσεις των κερδοσκόπων, ο τετραγωνισμός του κύκλου βρίσκεται αποκλειστικά στα δικά μας χέρια. Aρκεί να πάρουμε ως παράδειγμα την οικονομική πολιτική που υιοθετείται στη Βρετανία με στόχο την ανάδειξη του ιδιωτικού τομέα σε κινητήρια δύναμη ανάπτυξης. 

Υπό το βάρος μεγάλων δημοσιονομικών ανισορροπιών, η κυβέρνηση συνασπισμού Συντηρητικών-Φιλελεύθερων Δημοκρατών αποφάσισε, παρά την ύπαρξη έντονων ιδεολογικών διαφορών, την προώθηση 5ετούς δημοσιονομικής εξυγίανσης, το κύριο βάρος της οποίας (σε ποσοστό 77%) φέρει η μείωση των κρατικών δαπανών με αιχμή του δόρατος την απώλεια μέχρι και 500.000 θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα.  

Η εξαγγελθείσα οικονομική πολιτική, συνεπικουρούμενη από τη δραστική μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων, έλαβε την άμεση ψήφο εμπιστοσύνης των διεθνών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Με αυτό τον τρόπο, η Βρετανία κατόρθωσε να διατηρήσει ανέπαφη την άριστη πιστοληπτική της ικανότητα.  

Τόσο δύσκολο είναι να τετραγωνίσουμε και εμείς τον κύκλο στα πρότυπα των Βρετανών; Αντί να μηχανευόμαστε νέους φόρους και έκτακτες εισφορές, θα μπορούσαμε, αφενός μεν, να αξιοποιήσουμε σε θέσεις-κλειδιά του κυβερνητικού μηχανισμού ικανά (ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων) στελέχη, και αφετέρου να προχωρήσουμε με γοργά βήματα στη δραστική συρρίκνωση του δημόσιου τομέα. 

Η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα είναι σαφώς προτιμότερη από την περαιτέρω συμπίεση των εισοδημάτων. Εχοντας κατά νουν ότι το 2010 σημειώθηκε μείωση των μέσων πραγματικών αποδοχών κατά 17% στον δημόσιο τομέα και κατά 8% στο σύνολο της οικονομίας, θα ήταν ολέθριο λάθος να επαναληφθεί ανάλογη δημοσιονομική προσαρμογή και το 2011, καθώς θα οδηγούσε σε περαιτέρω μείωση της εγχώριας κατανάλωσης με συνέπεια τη βαθύτερη, και μεγαλύτερη σε διάρκεια, ύφεση.