Η προστασία των παιδιών

Γράφει η Βάσω Αρτινοπούλου

(Αντιπρύτανης στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, αν. καθηγήτρια Εγκληµατολογίας, Τµήµα Κοινωνιολογίας)

Με αφορµή το πρόσφατο περιστατικό της ανθρωποκτονίας της ανήλικης και της σεξουαλικής κακοποίησης που προηγήθηκε, µπορεί κανείς να σχολιάσει τόσο το φαινόµενο της κακοποίησης και της βίας εις βάρος των ανηλίκων όσο και το ευάλωτο των παιδιών/ανηλίκων απέναντι σε παρόµοιες εγκληµατικές και καταχρηστικές συµπεριφορές. Δεν είµαι σίγουρη εάν η ελληνική κοινωνία έχει αναγνωρίσει το φαινόµενο σε όλες του τις εκφάνσεις, πέραν του περιστασιακού φόβου ή και του πανικού των γονέων που παρατηρείται όταν παρόµοια εγκλήµατα βλέπουν το φως της δηµοσιότητας.

Η αµφισβήτησή µου επιβεβαιώνεται από τη µακρόχρονη έλλειψη ενός ad hoc κεντρικού φορέα της πολιτείας για τη χάραξη και την υλοποίηση πολιτικών προστασίας των κακοποιηµένων παιδιών. Μόλις πριν από λίγες ηµέρες συστάθηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων το Κεντρικό Επιστηµονικό Συµβούλιο για την Πρόληψη και την Αντιµετώπιση της Θυµατοποίησης και της Εγκληµατικότητας Ανηλίκων, που εκτιµώ ότι θα καλύψει και αυτό το κενό. Η χώρα µας δεν ακολούθησε έως τώρα ούτε τον ερευνητικό οργασµό που παρατηρείται για το ζήτηµα αυτό σε άλλες χώρες ούτε τις πολιτικές πρόληψης και αντιµετώπισης της κακοποίησης των ανηλίκων, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Πολλά διεθνή ερευνητικά πορίσµατα µπορεί να εκτεθούν σχετικά µε την έκταση και τη συχνότητα του φαινοµένου, το προφίλ του δράστη, τις νοµοθετικές προβλέψεις, τις δοµές προστασίας και στήριξης των θυµάτων κ.ά.

Ωστόσο, εκείνο που κατά τη γνώµη µου είναι αξιοσηµείωτο και αποτελεί µια πρόσφατη εξέλιξη στο όλο ζήτηµα, είναι η στάση της δικαιοσύνης και των δικαιικών συστηµάτων εν γένει απέναντι στα θύµατα ή τους µάρτυρες παρόµοιων συµπεριφορών. Ο όρος «φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη» (child friendly justice) επεκτείνεται ολοένα και περισσότερο και καθιερώνεται πλέον σε ευρωπαϊκά και διεθνή κείµενα. Μόλις τον περασµένο Ιούνιο, η Ολοµέλεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Εγκληµατολογικά Ζητήµατα του Συµβουλίου της Ευρώπης (CDΡC) ενέκρινε το «Σχέδιο Κατευθυντηρίων Οδηγιών για τη Φιλική προς το Παιδί Δικαιοσύνη» (Draft Council of Εurope Guidelines on child - friendly Justice) που θα εγκρίνει το Συµβούλιο Υπουργών Δικαιοσύνης τον ερχόµενο Νοέµβριο.

Οι βασικές αρχές µιας τέτοιας φιλικής προς το παιδί δικαιοσύνης πρέπει να εξασφαλίζουν και να εγγυώνται την αποτελεσµατική άσκηση των δικαιωµάτων των παιδιών στο µέγιστο δυνατό επίπεδο, µε άξονα το επίπεδο ωριµότητας και κατανόησης του παιδιού και τις περιστάσεις της κάθε υπόθεσης. Συγκεκριµένα, µια τέτοια δικαιοσύνη πρέπει να είναι προσιτή, προσβάσιµη, ηλικιακά κατάλληλη για το παιδί, ταχεία, προσαρµοσµένη και επικεντρωµένη στις ανάγκες και τα δικαιώµατα του παιδιού, και µε διαδικασίες που να προστατεύουν την ιδιωτική ζωή, την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια του παιδιού.

Οι κατευθυντήριες γραµµές που δίνονται στα κράτη - µέλη από το Συµβούλιο της Ευρώπης θα εφαρµόζονται σε όλες τις περιπτώσεις που ενδέχεται να αφορούν τα παιδιά, τα οποία για οποιονδήποτε λόγο και µε οποιαδήποτε ιδιότητα έρχονται σε επαφή µε τα αρµόδια Σώµατα και υπηρεσίες εφαρµογής του νόµου. Ο σεβασµός και η διασφάλιση των δικαιωµάτων του παιδιού (όπως το δικαίωµα στην πληροφόρηση, την εκπροσώπηση, τη συµµετοχή και την προστασία) πρέπει να είναι προτεραιότητα της πολιτείας και της δικαιοσύνης. Οι κατευθυντήριες γραµµές, παρότι βασίζονται στο ισχυρό διεθνές και ευρωπαϊκό θεσµικό πλαίσιο προστασίας των δικαιωµάτων των παιδιών, αποτελούν µάλλον πρακτικά εργαλεία παρά θεωρητικές κατασκευές και ενέχουν τη διάσταση των καλών πρακτικών και της σχετικής νοµολογίας.

Αναγνωρίζοντας ότι η γνώση, η έρευνα και οι πολιτικές για την προστασία των παιδιών αναπτύσσονται σε διαφορετικά πλαίσια και µε διαφορετικές ταχύτητες, θέλω να ελπίζω ότι ακόµα και µέσα στη δίνη της οικονοµικής και κοινωνικής κρίσης στην οποία έχει εισέλθει η ελληνική κοινωνία, θα διαµορφωθούν τελικά οι κατάλληλες συνθήκες για µια φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη. Εξάλλου, το χρωστάµε στα γνωστά και τα άγνωστα θύµατα της κακοποίησης.