Πόλεις προς "εκτέλεση"

Του Ρούσσου Βρανά

rvranas@otenet.gr

Οι πόλεις πρώτα έγιναν µεγάλες. Από την αυτοκρατορική Ρώµη µέχρι το Σικάγο και το Πεκίνο, αναπτύχθηκαν τόσο πολύ που χρειάζονταν πολεοδοµικό σχεδιασµό. Οµως, οι πόλεις δεν µεγαλώνουν πάντα. Μερικές φορές συρρικνώνονται δραστικά. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Εγκαταλειµµένες γειτονιές και εµπορικά συγκροτήµατα αποµένουν όρθια µονάχα για να θυµίζουν περασµένα µεγαλεία. Sic transit gloria mundis.

Τα τελευταία 50 χρόνια το Ντιτρόιτ έχει χάσει τουλάχιστον τον µισό πληθυσµό του. Το ίδιο και το Κλίβελαντ. Πόλεις σαν το Ντιτρόιτ και το Φλιντ, γράφει η εφηµερίδα «Μπόστον Γκλόουµπ», όπου άλλοτε χτυπούσε η καρδιά της αµερικανικής αυτοκινητοβιοµηχανίας, µοιάζουν σήµερα καταδικασµένες. Απώλεια ανθρώπων, απώλεια θέσεων εργασίας, απώλεια χρηµάτων, απώλεια κοινωνικών δεσµών. Για να θεραπεύσουν την κατάσταση, πολιτικοί και πολεοδόµοι σκέφτηκαν κάτι καινούργιο: να αποδεχθούν τη συρρίκνωση των πόλεων. Αντί να προσελκύσουν τους κατοίκους που τις εγκατέλειψαν λόγω της κρίσης, τις ξανασχεδιάζουν από την αρχή. Σκέφτονται να ισοπεδώσουν τις γειτονιές που κατάντησαν παραγκουπόλεις, µετακινώντας τους κατοίκους τους σε άλλες γειτονιές που έχουν αποµείνει ζωντανές. Σκοπεύουν να τις µετατρέψουν σε πάρκα. Ή να τις πουλήσουν σε ιδιωτικές εταιρείες για εκµετάλλευση. 

Παρουσιάζουν τις ιδέες τους ως τις µόνες ρεαλιστικές. Οι επικριτές τους όµως υποστηρίζουν ότι αυτό δεν είναι παρά ένα πρόσχηµα για να πάψουν να βοηθούν τους κατοίκους στις φτωχογειτονιές που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Σήµερα το Ντιτρόιτ, το Κλίβελαντ και το Γιανγκστάουν είναι πόλεις-φαντάσµατα: κλειστά σπίτια παντού, κλειστά µαγαζιά, σχολεία, ακόµη και νοσοκοµεία, σε αδειανά οικόπεδα που µέσα τριγυρνούν άγρια ζώα.

Το Μπουένος Αϊρες ήταν κάποτε το «Παρίσι της Νότιας Αµερικής». Μετά τη λαίλαπα του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, ένας στους τρεις κατοίκους του είχε αποµείνει άνεργος.

Και οι παραγκουπόλεις είχαν αυξηθεί εις βάρος του αστικού κέντρου, µε όλα τα παρεπόµενα προβλήµατα: έλλειψη στέγης, νερού, µεταφορών και παιδιά των φαναριών παντού. 

Το Δουβλίνο, η πρώτη ευρωπαϊκή µεγαλούπολη που βρέθηκε στη δίνη της οικονοµικής κρίσης, µοιάζει σήµερα µε ένα ράφι γεµάτο εγκαταλειµµένα αρχιτεκτονικά σχέδια. Το πιο πρόσφατο, που προέβλεπε την ανέγερση 47 νέων καταστηµάτων, 175 διαµερισµάτων και ενός µεγάλου ξενοδοχείου στο κέντρο της πόλης, εγκαταλείφθηκε τον περασµένο Ιούλιο λόγω έλλειψης χρηµάτων. Στις βορειοανατολικές παραλιακές γειτονιές, όπου παραδοσιακά ζει ο εργατόκοσµος, είναι εµφανή τα σηµάδια της παρακµής. Ο οικονοµολόγος του Πανεπιστηµίου Χάρβαρντ, Εντουαρντ Γκλέζερ, λέει πως οι πόλεις που παρακµάζουν είναι προτιµότερο να συρρικνωθούν και να πουληθούν τµηµατικά, έστω κι αν θα χρειαστεί γι αυτό µετακίνηση πληθυσµών.

«Οταν λέµε πως µια πόλη παρακµάζει, δεν λέµε πως κλείνει µέσα της πόρους και ζωή», είχε πει ο κοινωνιολόγος Ρίτσαρντ Σένετ. «Η παρακµή παρουσιάζεται σαν µια προϊούσα νόσος, σαν ένας καρκίνος που χρειάζεται άµεση επέµβαση. Θα ήταν προτιµότερο όµως να θεωρούσαµε την κατάσταση αναστρέψιµη. Να πιστεύαµε, δηλαδή, πως οι άνθρωποι που ζουν εκεί θα µπορέσουν να ξαναφτιάξουν τον τόπο τους κι όχι πως έχουν πια τόσο ξεπέσει που πρέπει να αντικατασταθούν».