Αμνησία όχι, αμνησικακία ναι

Toυ ακαδημαϊκού Kωνσταντινου I. Δεσποτοπουλου

Το παρόν άρθρο είναι απόσπασμα από χαιρετισμό του προς την Πανελλήνια Ομοσπονδία Μικρασιατικών Σωματείων.

Ξεριζωμένος, στην παιδική μου ηλικία, το 1922, από τη γενέτειρά μου, την «καλλίστην πασών» των ελληνίδων πόλεων Σμύρνη, έζησα έως τα εφηβικά μου χρόνια με τη ζοφερή ανταύγεια του πυρπολημένου μεγαλείου της, έντονη στη συνείδησή μου. 

Αναστοχάζομαι τώρα το ιστορικό μέγεθος της τότε καταστροφής: Επαυσε ο ελληνισμός να υπάρχει ως υποκείμενο της Ιστορίας ενεργό, στον επί τρεις χιλιετίες γεωγραφικό χώρο του.

Αλλά το αρνητικό αυτό γεγονός δεν ισχύει ώστε να εξαλείψει από την ιστορία του ανθρώπινου γένους την απαράμιλλη μεγαλουργία του Μικρασιατικού Ελληνισμού.Αυτός επινόησε και χορήγησε γενναιόδωρα στους λαούς της Ευρώπης ή και της Οικουμένης καίρια στοιχεία του πολιτισμού και θεσμούς εδραίους της πολιτικής, βάθρα, έως σήμερα, εμπεδωτικά του πολιτισμού των και της πολιτικής των. Υπενθυμίζω δύο έστω μόνο αλλά κορυφαίες δημιουργικές επιτεύξεις των Ελλήνων της Ιωνίας: τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία.

Το 1922, ο διωγμός των Ελλήνων από τις μικρασιατικές πανάρχαιες εστίες των υπήρξε τραγικά οδυνηρός, με την εξόντωση χιλιάδων από αυτούς, με την απαγωγή σε ομηρία εξουθενωτική των ανδρών από 16 ετών και άνω, με την ολική απέλαση γυναικών, παιδιών και γερόντων, ύστερα και από τον εμπρησμό του συνόλου των ελληνικών συνοικιών της Σμύρνης. Και βρέθηκε απότομα πλήθος Ελλήνων Μικρασιατών στη φιλόξενη ευρωπαϊκή Ελλάδα, με χαμένη την ευμάρεια τη χορηγική ευτυχίας, σε κατάσταση φτώχειας σύνδρομη της προσφυγιάς.

Εξάλλου, είναι απαραίτητο να τονισθεί και το οικονομικό «θαύμα» της Ελλάδος την επομένη της Συμφοράς, καθώς τα ξεριζωμένα της Μικράς Ασίας βλαστάρια ρίζωσαν βαθιά στην ευρωπαϊκή Ελλάδα και βλάστησαν θαλερά στο έδαφός της, καθώς δηλαδή, από βάρος αρχικά, οι πρόσφυγες του 1922 μεταβλήθηκαν πολύ σύντομα σε πολύτιμα παραγωγικά στοιχεία και συνέβαλαν πολύ δραστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας και στην άλλη ακμή της Ελλάδος, ώστε αυτή να είναι το 1940 έτοιμη για να μετατρέψει τον ρυθμό της πορείας της Ιστορίας υπέρ της ελευθερίας των λαών της Ευρώπης.

Δεν ανέχομαι την ιστορική αμνησία, όμως, παρά τη μύχια βίωση της Μικρασιατικής τραγωδίας, συναισθάνομαι το ηθικό χρέος για πολιτική αμνησικακία. 

Η πολιτική αμνησικακία δεν αποτελεί ανευλάβεια προς τη μνήμη των εξοντωμένων το 1922 Ελλήνων Μικρασιατών, ούτε σημαίνει και ιστορική αμνησία· είναι απλώς ηθικά ομόλογη προς την εγκαρτέρηση για την απώλεια των πάτριων εκείθεν του Αιγαίου εδαφών, επιβεβλημένη από τις άτεγκτες υπαγορεύσεις της δημιουργημένης από την εθνική Συμφορά το 1922 πραγματικότητας. Και ας μη λησμονούμε, ότι διακήρυξε την ανάγκη για την εθνική αυτή εγκαρτέρηση ο ίδιος ο από 1912 έως 1919 πρωτουργός της αλυτρωτικής πολιτικής αξιότατος πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ας μου συγχωρηθεί, λοιπόν, με το δικαίωμα των πρεσβείων της ηλικίας, να ζητήσω την πολιτική αμνησικακία προς τη σημερινή Τουρκία και την αποφυγή εκφράσεων υποδηλωτικών μνησικακίας προς τον τουρκικό λαό, μη άλλωστε υπεύθυνο στο σύνολό του για όσα φρικτά διαπράχθηκαν εναντίον των Ελλήνων από το 1914 έως το 1922, ή και για όσα διαπράχθηκαν το 1955 στην Κωνσταντινούπολη και το 1974 στην Κύπρο. Η συγγνώμη και η διάθεση προς συνεργασία ή και φιλία με τον σημερινό τουρκικό λαό είναι ηθικό τρόπαιο του ελληνικού λαού, ενώ και υπαγορεύεται από σκοπιμότητα πολιτική προς το συμφέρον και των δύο γειτονικών λαών.

Και ας προσθέσω προς αποφυγήν παρεξηγήσεων: Η διάθεση του ελληνικού λαού για φιλική συμπεριφορά προς τον εκείσε του Αιγαίου γειτονικό λαό δεν συνεπάγεται και ολιγωρία για την ισχυρή συγκρότηση των πολεμικών δυνάμεων της Ελλάδος, ως οργάνου αποτρεπτικού όποιας εχθρικής ενέργειας εναντίον της.

Στη φιλική συμπεριφορά μας προς τους σημερινούς Τούρκους μάς παροτρύνει έμμεσα και ο Θουκυδίδης. Ο μέγας ιστορικός, προς εξήγηση των μεταξύ Ελλήνων της εποχής του κακουργιών, δογματίζει «ο πόλεμος βίαιος διδάσκαλος». Η γενεά μου έχει εμπειρία επαληθευτική της γνώμης του Θουκυδίδου και με όσα διέπραξαν εναντίον Ελλήνων πολιτών Ιταλοί και Γερμανοί από 1940 έως 1944. Οι σχέσεις όμως των Ελλήνων προς Ιταλούς και Γερμανούς είναι από ετών πολλών άριστες. Ας επιτύχουμε κάτι παρόμοιο και στις σχέσεις προς τους Τούρκους. Αυτό βέβαια είναι δυσχερέστερο, είναι όμως άξιο της μεγαλοψυχίας του ελληνικού λαού.