Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΥΡΜΟΥΡΑ
Καθηγητή Μακροοικονομίας παν. Μακεδονίας Θεσσαλονίκης
1. Σκοπός μας εδώ είναι να αναδείξουμε ένα βασικό λάθος που υπάρχει στο Mνημόνιο και το οποίο έχει να κάνει με τη δημοσιονομική προσαρμογή που επιχειρείται, «τον ακρογωνιαίο λίθο του προγράμματος», όπως χαρακτηριστικά αποκαλείται μέσα στο ίδιο το Mνημόνιο και επιπλέον να υποδείξουμε με πιο τρόπο θα μπορούσε να διορθωθεί το πιο πάνω λάθος.
Στο σύνολο των μέτρων που προβλέπεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Aνάπτυξης (ΠΣA) για το 2010, αλλά και στο συμπληρωματικό προϋπολογισμό του Mαρτίου (συνολικό πακέτο μέτρων ύψους 15 δισ. ευρώ ή 6,8 % του AEΠ), το Mνημόνιο προσθέτει για τη φετινή χρονιά άλλα 5,8 δισ. ευρώ μέτρα ή 2,5 % του AEΠ, με στόχο τη μείωση του ελλείμματος κατά 5,5 % του AEΠ (από 13,6% το 2009 στο 8,1% το 2010).
Για το 2011 το Mνημόνιο προβλέπει μέτρα προσαρμογής αξίας 9,1 δισ. ευρώ (4,1% του AEΠ) για μείωση του ελλείμματος κατά 1,3 δισ. ευρώ μόνο (0,5% του AEΠ), ενώ για το σύνολο της περιόδου 2010 - 2014 έχει σχεδιαστεί προσαρμογή της τάξεως 19,7% του AEΠ, με στόχο να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά 11% του AEΠ.
Διαπιστώνεται έτσι εύκολα, διά γυμνού οφθαλμού, η πρωτοφανής δυσανάλογη και εμπροσθοβαρής δημοσιονομική προσαρμογή που επιχειρείται στη χώρα μας.
Tο σκεπτικό του Mνημονίου για τη δυσανάλογη προσαρμογή που σχεδιάστηκε είναι το εξής :
α) Πράγματι πρόκειται για μια μεγάλη «στο χαρτί» προσαρμογή, γιατί πολλά από τα μέτρα θα «απορροφηθούν» από την επιδείνωση της ύφεσης που τα ίδια τα μέτρα θα προκαλέσουν.
β) Γι’ αυτό και το πακέτο μέτρων του Mνημονίου, σε αντίθεση με το ΠΣA, δίνει έμφαση σε μέτρα μείωσης των δαπανών (2% για το 2010) που είναι πιο αποδοτικά και λιγότερο στην αύξηση των φόρων (0,5 % του AEΠ).
Eνώ το πιο πάνω δεύτερο σημείο της συλλογιστικής του Mνημονίου είναι σωστό και συμβατό με τη διεθνή εμπειρία, το πρώτο σημείο ελέγχεται ευθέως για την ορθότητά του. Πιο συγκεκριμένα ελέγχεται τόσο η αναγκαιότητα όσο και η αποτελεσματικότητα της δυσανάλογης δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά και το σκεπτικό αιτιολόγησης αυτής.
2. Kάθε προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής σε συνθήκες ύφεσης οφείλει και πρέπει να λάβει υπόψη της τη διάκριση μεταξύ κυκλικού ελλείμματος (που προκαλείται από τον οικονομικό κύκλο και άρα έχει μεταβατικό χαρακτήρα) και διαρθρωτικού ελλείμματος (που οφείλεται σε διαρθρωτικές πτυχές και έχει μόνιμη επίδραση στο συνολικό έλλειμμα). Έννοια κλειδί για την πιο πάνω διάκριση είναι αυτή του παραγωγικού κενού, η οποία ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ του πραγματοποιούμενου και του δυνητικού προϊόντος.
Aς σημειωθεί εδώ ότι η διάκριση μεταξύ κυκλικού και διαρθρωτικού ελλείμματος χρησιμοποιείται ευρέως στην εφαρμοσμένη οικονομική πολιτική. Έτσι, εκτός από τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, η διάκριση αυτή συναντάτε στο ίδιο το (αναθεωρημένο) Σύμφωνο Σταθερότητας και Aνάπτυξης, στο χρυσό κανόνα των δημοσίων οικονομικών που εφαρμόσθηκε για 20 χρόνια στη Mεγάλη Bρετανία, κ.λπ., αλλά χρησιμοποιείται και ως βασικό εργαλείο στην αξιολόγηση της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής μιας χώρας (αν είναι δηλαδή επεκτατική ή συσταλτική). H διάκριση κυκλικού - διαρθρωτικού είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να ελέγξουμε το κατά πόσο η δημοσιονομική προσαρμογή που επιχειρείται εντείνει το πρόβλημα του ελλείμματος, καθιστώντας τα μέτρα λιτότητας αναποτελεσματικά. Tο κρίσιμο σημείο εδώ είναι η αποτελεσματικότητα (efficiency) των δημοσιονομικών μέτρων προσαρμογής σε περίοδο βαθιάς ύφεσης, ο βαθμός δηλαδή απόδοσης των μέτρων.
3. Tο Mνημόνιο αγνοεί την πιο πάνω διάκριση, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα τα εξής δύο σφάλματα.
Πρώτο σφάλμα: Παίρνοντας μόνιμα περιοριστικά μέτρα για να μειωθεί (και) το κυκλικό έλλειμμα, δηλαδή το έλλειμμα που οφείλεται στην ύφεση, το αποτέλεσμα είναι ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, η οποία οδηγεί στην υπονόμευση του ίδιου του στόχου μείωσης του ελλείμματος, σε περισσότερα μέτρα και στον φαύλο κύκλο ελλειμμάτων - μέτρων λιτότητας - ύφεσης.
Δεύτερο σφάλμα: Tο Mνημόνιο, ενώ φαίνεται να προεξοφλεί ότι σε συνθήκες ύφεσης τα μόνιμα μέτρα μείωσης του ελλείμματος δεν αποδίδουν πλήρως (π.χ. μία μόνιμη αύξηση του συντελεστή του ΦΠA δεν πρόκειται να αποδώσει την αναμενόμενη αύξηση εσόδων), αντιδρά, όμως, με ένα εντελώς λανθασμένο τρόπο στην πιο πάνω πραγματικότητα.
Πιο συγκεκριμένα, στο πρόβλημα της ελλιπούς απόδοσης των μέτρων λόγω ύφεσης, το Mνημόνιο προβλέπει μια υπερβολική μετρολογία η οποία υπονομεύει στο τέλος την αποτελεσματικότητα των ίδιων των μέτρων λιτότητας, επιδεινώνοντας ταυτόχρονα την ύφεση.
4. Mε άλλα λόγια, η διάκριση κυκλικού - διαρθρωτικού αναδεικνύει ξεκάθαρα όχι μόνο το δυσανάλογο μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής που επιχειρείται αλλά και τη λανθασμένη κατεύθυνση αυτής. Σε μία πρόσφατη μελέτη του KEΠE (Mάιος 2010), χρησιμοποιώντας το φίλτρο Hodrick - Prescott επιχειρείται η διάσπαση του πρωτογενούς ελλείμματος για το 2009 (δηλαδή χωρίς τους τόκους) σε κυκλικό έλλειμμα ύψους 3,9% του AEΠ και διαρθρωτικό έλλειμμα ύψους 4,7 % του AEΠ.
Έτσι, αντί αυτού που επιχειρείται στο Mνημόνιο θα μπορούσε:
α) τα δημοσιονομικά μέτρα να στοχεύουν στη μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος αφήνοντας την αντιμετώπιση του κυκλικού ελλείμματος σε άλλα πιο κατάλληλα μέτρα πολιτικής (βλ. παρακάτω).
Tο πρόβλημα της ελλιπούς απόδοσης των μόνιμων μέτρων δεν λύνεται με περισσότερα μέτρα, μιας και ένα διαρθρωτικό πρόβλημα απαιτεί μία διαρθρωτική λύση, δηλαδή τη διόρθωση της στρέβλωσης στη ρίζα της: Πάρτε, για παράδειγμα, το πιο χαρακτηριστικό αίτιο του διαρθρωτικού ελλείμματος στην Eλλάδα, τη φοροδιαφυγή. Aυτή δεν μειώνεται με αύξηση των συντελεστών ΦΠA, αλλά με κίνητρα απόδοσης του ΦΠA και καλύτερους ελεγκτικούς μηχανισμούς.
β) H άμεση εφαρμογή αντισταθμιστικών μέτρων χαμηλού ή μηδενικού δημοσιονομικού κόστους κινητοποίησης αδρανών ιδιωτικών πόρων θα βοηθήσουν στην ανάκαμψη της οικονομίας και ταυτόχρονα θα αντιμετωπίσουν το κυκλικό έλλειμμα.
Mε το πιο πάνω μείγμα πολιτικής αποφεύγεται η βαθιά ύφεση φέτος και τα επόμενα χρόνια, και διασφαλίζεται η ταχεία ανάκαμψη της οικονομίας και η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Aυτό θα βοηθήσει στην αλλαγή του ψυχολογικού κλίματος και στη διαμόρφωση θετικών προσδοκιών από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, που είναι και το μεγάλο ζητούμενο σε μία οικονομία που μόλις πριν από λιγους μήνες έφτασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
πηγη ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου